مکان‌های اسطوره‌ای در طومارهای نقالی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 دی 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/mmlq.2024.709198

نویسندگان

سلمان رحیمی^{* 1}؛ زهرا غلامی²

¹مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مجازی جامعه المصطفی

²استادیار دانشگاه مجازی جامعه المصطفی

چکیده

یکی از بن‌مایه‌های اساطیری که بشر همواره با آن ارتباطی فرامادی داشته است، مکان است. پذیرفتن نقش اسطوره‌ای بعضی مکان‌ها و قداست آن‌ها، مضمونی است که در روایت‌های اساطیری، حماسی و نقالی دیده می‌شود و به ‌صورت کوه، غار، چاه، چشمه، دخمه، دژ، باغ، مکان طلسم‌شده و... نمود یافته‌ است. در باور اساطیری، مکان با آنچه در محیط کیهانی و مادی تعریف شده، متفاوت است و اشیا و پدیده‌های مادی و دنیوی به امور ماورایی و قدسی تبدیل می‌شوند و قهرمان با قرار گرفتن در مکان اسطوره‌ای، به بلوغ و تکامل می‌رسد و به تحول روحی و نیز جاودانگی دست می‌یابد. هدف این پژوهش معرفی مکان‌های اسطوره‌ای و واکاوی کارکرد و کیفیت آنها در روایات طومارهای نقالی است و کوشش شده با مطالعه در روایات حماسی شاهنامه و طومارها، نمونه‌هایی از بن‌مایه‌های مهم مکان‌های اسطوره‌ای بررسی و تحلیل شود. در این راستا، به تحلیل کیفیت اسطوره‌ای مکان‌ها در طومارها پرداخته شد. کوه به‌دلیل جایگاه بلند و نزدیکی‌‌اش به آسمان، از مقدس‌‌ترین مکان‌هاست و دیگر مکان‌های اساطیری و مقدس چون چشمه، قلعه، دخمه و باغ نیز اغلب بر فراز کوه‌ها هستند. شیوة پژوهش در این مقاله، توصیفی ـ تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

مکان؛ اسطوره؛ حماسه؛ بن‌مایه؛ طومارهای نقالی

مراجع