مولفه های بنیادین مشارکت سیاسی واکارگزارانه(حداکثری مشروط)در قرآن

سیاست‌پژوهیِ اسلامی‌ایرانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 دی 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی آقاجانی^*

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

تبیین مشارکت سیاسی در قرآن وابسته به تبیین اصول و مولفه‌های آن در نگرش اسلامی است. نیک روشن است که در این حوزه نیز همچون حوزه‌های دیگر سیاسی رهیافت‌ها و رویکردهای مختلفی وجود دارد. رهیافت مطلوب پژوهش رهیافتی است که آن را مشارکت سیاسی واکارگزارانه(حداکثری مشروط) می نامد و به مدخلیت موثر همزمان و همنواخت مولفه های دینی و مولفه های مردمی در ایجاد و قوام دولت دینی(در نگرش قرآنی) باور دارد. پرسش آن است که مفاهیم و عناصر قوام بخش نظریه مطلوب مشارکت سیاسی در قرآن که به صورت پیش فرض مشارکت سیاسی واکارگزارانه(حداکثری مشروط) است کدامند؟ فرضیه مقاله بر اساس روش تفسیر موضوعی درصدد پاسخ بدین پرسش و یافتن مفروضه‌های این رهیافت در موضوعاتی چون قلمرو دین، رابطه دین و سیاست و دین و دولت، کرامت انسان، خلافت انسان، تکثر سیاسی و آزادی سیاسی است. نتایج رویکرد برگزیده پژوهش به جامعیت دین و قرآن در بستر قلمرو اعتدالی انفکاکی و جامعیت منابع؛ در هم تنیدگی دین و سیاست، کرامت ذاتی انسان که به پذیرش خلافت نوعیه مشککه منتهی می‌شود؛ تکثر سیاسی به معنای کثرت در وحدت از نگاه اسلامی در چارچوب قانون‌مندی های نظام دینی؛ و آزادی سیاسی اسلامی که مجالی فراخ داشته و از حقوق شهروندان است، همراه با ضابطه‌های دینی و اخلاقی؛ از نتایج مقاله به عنوان ارکان نظریه مشارکت سیاسی واکارگزارانه(حداکثری مشروط) است.

کلیدواژه‌ها

تفسیر سیاسی-موضوعی قرآن؛ مشارکت‌سیاسی واکارگزارانه(حداکثری مشروط)؛ مشارکت‌سیاسی؛ کلام سیاسی