اقبال به عالمان در مدار سیاست حاکمان بغداد(با تاکید بر قرن چهارم هجری)

پژوهش نامه تاریخ

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 02 بهمن 1402

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/hstr.2024.1961997.1776

نویسنده

سعید حمیدی مقدم^*

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد

چکیده

تمایل نظام های سیاسی به تامین نیازمندیهای حکومتی، پیوسته در طول تاریخ توجه دولتمردان را به دانشمندان جامعه معطوف نموده است. چراکه عالمان تواناییهایی دارندکه دولتها در ساختار قدرت بدانها نیازمندند. از این حیث بررسی ارتباط حاکمان اسلامی با نخبگان، بعنوان موضوعی حائز اهمیت در پژوهش های تاریخی محسوب می گردد. بطوریکه مطالعه در این مهم بدون آگاهی از الزامات دولتی تلاشی کم اثر و گاها بی ثمر خواهد بود.
حکمرانان بغداد در قرن چهارم هجری دریافته بودند که ایجاد ائتلاف بین قدرت سیاسی و علما، تنها راه تثبیت خلافت آنان خواهد بود. لذا ضمن استقبال از متکلمین و محدثین، با به خدمت گرفتن توانمندی آنان بدنبال گریز از تشنجات سیاسی بودند. براین اساس پاسخ بدین پرسش که کدامیک از ضروریات سیاسیِ بغداد باعث اقبال خلافت از اندیشمندان شده بود، هدف اصلی این پژوهش توصیفی – تحلیلی است.
بررسی منابع کتابخانه ای نشان می دهد؛ لزوم کنترل خلفای رقیب در اندلس، ضرورت مهار قدرت فاطمیان مصر، تظاهر به همراهی با عقائد مذهبیِ غالب، تمایل به تجدید حیات اعتزال و بالاخره بهره مندی از ظرفیت تشیع در مواجه با بحران غیبت جملگی باعث توجه حکّام به عالمان و جلب مشارکت آنان گردید.

کلیدواژه‌ها

حاکمیت سیاسی؛ عالمان؛ اقبال؛ بغداد

مراجع