واکاوی عوامل مؤثر بر کاهش جمعیت در بستر فرهنگی استان لرستان بر اساس دیدگاه خبرگان علمی (مطالعه‌ای دلفی)

مطالعات جامعه شناسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 بهمن 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2023.1968068.1497

نویسندگان

مرجان زرندی خالدی¹؛ حسن اسماعیل زاده^{* 2}

¹دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، استادیار دانشگاه فرهنگیان

²دکتری جامعه‌شناسی بررسی مسائل اجتماعی، استادیار دانشگاه فرهنگیان لرستان ( نویسنده مسئول) [e-mail]

چکیده

هدف: تحقیق حاضر باهدف دلایل پایین‌بودن رشد جمعیت در استان لرستان انجام شده است. نظریه تعاملی جمعیت به‌عنوان رویکرد نظری غالب در تحقیق حاضر است.
روش: روش پژوهش کیفی و از نوع دلفی است. جامعۀ آماری پژوهش کلیۀکارشناسان رسانه‌ای، متخصصان روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، جمعیت‌شناسی و کارشناسان مذهبی استان لرستان هستند. از این تعداد در 20 نفر به شیوۀ هدفمند انتخاب شدند. جهت جمع‌آوری اطلاعات از تکنیک مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بهره گرفته شد. مدت مصاحبه‌ها 30 دقیقه و تحلیل آنها به روش کلایزی انجام پذیرفت.
یافته‌ها: فردگرایی منفی، رواج مدرنیته غربی مبتنی بر مصرف و تنوع‌طلبی، تغییرات  هویتی زنان، مشکلات مسکن، مشکلات مربوط به ازدواج، مهاجرت جوانان، بیکاری، تحصیلات، گسترش طلاق، تغییر نگرش به ازدواج، گسترش رسانه‌های مجازی، عدم امنیت شغلی، ضعف اقتصادی، بالابودن هزینه‌های فرزند، تغییرات ارزشی، تعدد فرزندان به‌مثابه امری ناپسند، نگرش به فرزند به‌عنوان کالای لوکس، عدم اعتماد، ابهام در آینده کشور، عدم صراحت برنامه‌ریزان، خلأ  پژوهش علمی و تئوریک و اهمیت شرایط اقلیمی، از دلایل کاهش جمعیت در استان لرستان است که در قالب عوامل اقتصادی در رتبه اول، عوامل فرهنگی و عوامل اجتماعی، عوامل محیطی و اقلیمی طبقه‌بندی ‌شده‌اند. وضعیت حاضر در دو بعد ازدواج جوانان و تحدید موالید قابل‌تبیین است.
نتایج: در مجموع می‌توان نتیجه گرفت چنانچه بسترهای اجتماعی و اقتصادی و تسهیل ساز در زمینه تغییر نگرش جامعه نسبت به فرزندآوری محقق شود، با کمک رسانه‌ها همسو با سیاست‌گذاری‌های کلان می‌توان مسئله کاهش جمعیت استان را تا حدودی برطرف نمود.

کلیدواژه‌ها

عوامل اقتصادی؛ عوامل اجتماعی؛ عوامل فرهنگی و مدرنیته؛ عوامل محیطی و اقلیمی. سیاست‌گذاری‌های جمعیتی

مراجع

1. اجاق، سیده زهرا و عباسی شوازی، محمدجلال (1397). تحلیل گفتمان سیاست های رسانه ای شده افزایش جمعیت: ارائه یک راهبرد ترویجی. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران, 13(25 ), 133-164. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=531833
2. اشتراوس،انسلم ال، کروبین،جولیت(1391)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
3. پرسا، رولان (۱۳۹5). جمعیت شناسی اجتماعی، (منوچهر محسنی، مترجم)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4. پوریانی،محمدحسین،سبحانی،محمد(1400)افزایش جمعیت،نگرش ها و راهبردها، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
5. تاج بخش غلامرضا، نصیری محمد.(1400) رابطه متغیرهای اقتصادی و افزایش سن ازدواج با رویکرد سیاست های کلی جمعیت. سیاست های راهبردی و کلان. 1400 [9(1 (پیاپی 33) ):82-103.
6. جانی،ابوالفضل(1399) عوامل و آثار کاهش رشد جمعیت و تاثیر آن بر سبک زندگی ایرانی – اسلامی،تهران: حکیم روز.
   118. حسینی جبلی، میرصالح (1400). نقش مساجد در پیشگیری از کاهش جمعیت. اسلام و مطالعات اجتماعی, 8(4 (پیاپی 32) ), 89-118.
7. حسینی، حاتم(۱۳99)، درآمدی بر جمعیت شناسی اقتصادی و جمعیت و تنظیم خانواده، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا
8. دلالی اصفهانی، رحیم و اسمعیل زاده، رضا (۱۳9۰). نظریه جمعیت: با نگرش نهادی محدود، پژوهشنامهی اقتصادی، شماره ۲۲، ۷۱-۹۹
9. رضائی, مهدی, پرتوی, لطیف, & محمدپور, احمد. (1394). مدرنیزاسیون، خانواده و تجربه گذار جمعیت شناختی در کردستان. نامه انجمن جمعیت شناسی ایران, 8(16), 139-167.
10. زارع،بیژن،زارع،مرضیه(1392) سالمند شدن جمعیت و ضرورت سیاستگذاری و برنامه ریزی، ماهنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، سال شانزدهم شماره ۵۸ (پیاپی ۱۶۰، دی ۱۳۹۱)
11. سرایی،حسین(1398) جمعیت شناسی : مبانی و زمینه ها،انتشارات سمت
12. قاسمی،علی،راد،فیروز(1393) بررسی تغییرات باروری زنان بر حسب موقعیت های اجتماعی- اقتصادی زوجین، مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، شماره 64
13. محمدی, میثم, رستگارخالد, امیر. (1396). تغییرات فرهنگی و اُفت باروری در ایران (برپایه‏ تحلیل ثانوی داده‏های پیمایش ارزش‏ها و نگرش‏های ایرانیان). جامعه شناسی کاربردی, 26(2), 159-180.
14. مرکز آمار ایران.(۱400). گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن
15. میرزائی، محمد و همکاران (۱398). گزارش کشوری جمعیت و توسعه در ایران طرح مشترک انجمن جمعیت شناسی ایران با پروژه صندوق جمعیت در دانشگاه تهران
16. هودفر، هما (2000). "اهداف و برنامه ها : نقش زنان در سیاست های جمعیتی ایران ". (ترجمه سید رضا اسدپور)، فصلنامه مطالعات راهبردی. شماره 5 و 6، صص: ۲۱۹-۲۰۱.
17. Abbasi-Shavazi, M.J, P. McDonald, and M. Hosseini-Chavoshi (2009). The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction, New York: Springer.
18. Abbasi-Shavazi, M.J, M. Hosseini-Chavoshi, and P. McDonald (2007). ‘The path to below replacement fertility in Iran’, Asia-Pacific Population Journal 22 (2): 91-112.
19. Abbasi-Shavazi, M.J and P. McDonald (2007). “Family change in Iran: Religion, Revolution, and the State”, in R.Jayakody, A. Thornton, and W. Axinn (eds.), International Family Change: Ideational Perspectives. Taylor & Francis Group.
20. Abbasi-Shavazi,(M.J.), and McDonald, (P.). (2005), National and rovincial-level fertility trends in Iran, 1972-2000, Working Paper in Demography No. 94, Australian National University
21. Skakkebæk, N. E., Lindahl-Jacobsen, R., Levine, H., Andersson, A. M., Jørgensen, N., Main, K. M., ... & Juul, A. (2022). Environmental factors in declining human fertility. Nature Reviews Endocrinology, 18(3), 139-157.‏