معناشناسی توصیفی غیرت در نهج البلاغه

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 بهمن 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2024.1961822.2900

نویسندگان

فاطمه علایی رحمانی¹؛ مریم نوری^{* 2}

¹دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س) تهران

²علوم قرآن، دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

غیرت یکی از صفات و خصوصیات درونی انسان است که با توجه به روایات، به‌ویژه احادیث وارده از امام علی(علیه‌السلام) می‌تواند یکی از والاترین کمالات انسانی محسوب شود. در این مقاله مؤلفه‌های معنایی غیرت با رویکرد همنشینی و جانشینی در نهج البلاغه بررسی شده است. غیرت در نهج‌البلاغه با واژگانی همچون ایمان، کفر و عفت همنشین شده و با واژه‌های حمیّت و تعصّب رابطه جانشینی دارد. بر مبنای آموزه‌های نهج‌البلاغه غیرت یکی از فضایل اخلاقی در وجود مرد است که دارای مؤلفه‌هایی همچون شجاعت، عدالت، یقین و صبر است. این ویژگی در مواردی به عنوان یکی از رذایل اخلاقی در وجود زنان محسوب می‌شود که شامل مولفه‌هایی همچون نزاع، کنجکاوی بیهوده، دشمنی و انحراف از پذیرش حق و عدل می‌باشد. با توجه به رابطه همنشینی میان غیرت و عفت، فرد غیور عفیف بوده و دارای فضایلی همچون ورع، اجتهاد و سداد در قول و عمل است. تعصّب و حمیّت معادل‌های لغوی غیرت محسوب می‌شوند که می‌توانند در رابطه جانشینی، جایگزین این مفهوم گردند اما غیرت در درجه بالاتری نسبت به حمیّت و تعصّب قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

نهج‌البلاغه؛ معناشناسی؛ غیرت؛ ایمان؛ کفر