ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با سوگیری پیش‌بینی سود و آگاهی دهندگی قیمت سهام

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 16، شماره 61، فروردین 1403، صفحه 79-104   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2024.709444

نویسندگان

محمد وحدانی^* ؛ جواد محمدی مهر

گروه حسابداری ، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

چکیده
گزارشگری مالی یکپارچه باعث درک جامع و بینش سرمایه‌گذاران از شرکت و کاهش هزینه‌های کسب اطلاعات، پردازش، تسهیل و ترکیب اطلاعات مربوط و اثرگذار و در نهایت آگاهی بخشی قیمت سهام، بهبود کیفیت اطلاعات و تسهیل تخصیص کارآمدتر سرمایه می‌شود، هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با سوگیری پیش‌بینی سود و آگاهی دهندگی قیمت سهام می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران هستند و 167 شرکت در دوره زمانی 1391 تا 1399 به روش حذف سامانمند انتخاب‌شده‌اند. همچنین برای آزمون فرضیه‌های پژوهش، از الگوی رگرسیون چند متغیره مبتنی بر داده‌های ترکیبی استفاده شد.
نتایج فرضیه اول حاکی از آن است که بین گزارشگری مالی یکپارچه و سوگیری مالی رفتاری در پیش‌بینی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. نتیجه آزمون فرضیه دوم نشان داد گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. گزارشگری مالی یکپارچه با افشای اطلاعات مالی و غیرمالی از فرایند گزارشگری مالی و فعالیت شرکت‌ها باعث می‌شود سرمایه‌گذاران و تحلیل گران پیش‌بینی‌های دقیق‌تری داشته باشند. نتیجه آزمون فرضیه سوم نشان داد بین گزارشگری مالی یکپارچه و آگاهی دهندگی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.
می‌توان گفت ارائه گزارشگری یکپارچه اطلاعات مالی و غیرمالی فرایند خلق ارزش شرکت در قالب گزارشگری مالی باعث می‌شود محتوای اطلاعاتی قیمت سهام آگاهی‌دهنده بوده و سرمایه‌گذاران در سهام به توجه به تئوری سرمایه‌گذاری منطقی، تصمیمات بهینه داشته باشند

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: گزارشگری مالی یکپارچه؛ سوگیری پیش‌بینی سود؛ آگاهی دهندگی قیمت سهام

اصل مقاله

https://doi.org/10.30495/faar.2023.1954507.3457

 

ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با سوگیری پیش‌بینی سود

 و آگاهی دهندگی قیمت سهام

 

تاریخ دریافت: 17/09/1402                  تاریخ پذیرش: 10/11/1402

محمد وحدانی*[1] جواد محمدی مهر[2]

 

چکیده

گزارشگری مالی یکپارچه باعث درک جامع و بینش سرمایه‌گذاران از شرکت و کاهش هزینه‌های کسب اطلاعات، پردازش، تسهیل و ترکیب اطلاعات مربوط و اثرگذار و در نهایت آگاهی بخشی قیمت سهام، بهبود کیفیت اطلاعات و تسهیل تخصیص کارآمدتر سرمایه می‌شود، هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با سوگیری پیش‌بینی سود و آگاهی دهندگی قیمت سهام می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش، کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران هستند و 167 شرکت در دوره زمانی 1391 تا 1399 به روش حذف سامانمند انتخاب‌شده‌اند. همچنین برای آزمون فرضیه‌های پژوهش، از الگوی رگرسیون چند متغیره مبتنی بر داده‌های ترکیبی استفاده شد.

نتایج فرضیه اول حاکی از آن است که بین گزارشگری مالی یکپارچه و سوگیری مالی رفتاری در پیش‌بینی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. نتیجه آزمون فرضیه دوم نشان داد گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. گزارشگری مالی یکپارچه با افشای اطلاعات مالی و غیرمالی از فرایند گزارشگری مالی و فعالیت شرکت‌ها باعث می‌شود سرمایه‌گذاران و تحلیل گران پیش‌بینی‌های دقیق‌تری داشته باشند. نتیجه آزمون فرضیه سوم نشان داد بین گزارشگری مالی یکپارچه و آگاهی دهندگی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

می‌توان گفت ارائه گزارشگری یکپارچه اطلاعات مالی و غیرمالی فرایند خلق ارزش شرکت در قالب گزارشگری مالی باعث می‌شود محتوای اطلاعاتی قیمت سهام آگاهی‌دهنده بوده و سرمایه‌گذاران در سهام به توجه به تئوری سرمایه‌گذاری منطقی، تصمیمات بهینه داشته باشند.

واژه‌های کلیدی: گزارشگری مالی یکپارچه، سوگیری پیش‌بینی سود، آگاهی دهندگی قیمت سهام.

1- مقدمه

هدف گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات سودمند و اثرگذار به سرمایه‌گذاران می‌باشد تا بتوانند تصمیمات منطقی که با ریسک و بازده مورد انتظار متناسب باشد. همچنین سرمایه‌گذاران بتوانند عملکرد آینده شرکت را ارزیابی نمایند (اسکات[3]،2003). ارائه اطلاعات با کیفیت تر (که منجر به رونق بـازار سـرمایه و بـالتبع اقتصـاد کشورها می شود) علاوه بر اینکه مستلزم تنظیم و اجرای قـوی مقـررات اجتمـاعی، مـالی و حقوقی از سوی دولت و سایر نهادهای مرتبط است، مرهون سرمایه گـذاری و برنامه‌ریزی جهت بهبود شخصیت درونی شرکت­ها نیز می باشد. از سـوی دیگر، بر اساس تئـوری نهـادی عوامل محیطی تأثیر بسزایی بـر رفتـار شـرکت ها دارنـد(ریاحی نژاد و توانگر،1400).

گزارش یکپارچه رویکرد اطلاع‌رسانی است که از طریق آن شرکت‌ها می‌توانند اطلاعات مربوط به عملکرد شرکت را در مورد عملکرد آینده به سرمایه‌گذاران منتقل کنند، افشای باکیفیت بالا در گزارش‌های یکپارچه می‌تواند هزینه جمع‌آوری، پردازش و معامله بر روی اطلاعات مربوط به شرکت را کاهش دهد. یک گزارش یکپارچه ارتباط مختصر در مورد اینکه چگونه راهبرد، حاکمیت، عملکرد و چشم‌اندازهای یک سازمان، در زمینه محیط خارجی خود، منجر به ایجاد ارزش در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می‌شود (شورای گزارشگری یکپارچه بین‌المللی،2013 الف).

گزارش یکپارچه دارای دو ویژگی مهم است که آن را از سایر انواع گزارش‌ها متمایز می‌کند که هردوی آن‌ها نشان می‌دهد گزارش‌های یکپارچه به‌احتمال‌زیاد اطلاعات بیشتر مربوط به شرکت را نشان می‌دهد. ابتدا، چارچوبی را شرکت‌ها می‌خواهد که اطلاعات مالی و غیرمالی را با یکدیگر ادغام کنند. این الزام بر این باور استوار است که این ادغام پردازش اطلاعات سرمایه‌گذاران را تسهیل می‌کند و درنتیجه به سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری بهینه تخصیص منابع کمک می‌کند. دوم، چارچوب شامل اصول است، نه قواعد مفصل، زیرا مانع از اتخاذ رویکرد ساختاری برای گزارشگری می‌شود. به‌طور خاص، چارچوب گزارشگری مالی یکپارچه شرکت‌ها را ملزم به توسعه اطلاعاتی می‌کند که با افشای اطلاعات مالی و غیرمالی، فرایند ایجاد خلق ارزش را در اختیار سرمایه‌گذاران می‌گذارد، این فرایند به شرکت‌ها فرصت گسترده‌ای برای افشای اطلاعات مربوط به شرکت می‌دهد. تا آنجا که با گزارشگری مالی یکپارچه اطلاعات بیشتری را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند، انتظار می‌رود شرکت‌هایی که گزارشگری مالی یکپارچه بالاتری ارائه می‌دهند، آگاهی دهندگی قیمت سهام بیشتری را نشان دهند (بارث و همکاران[4]،2021).

روزبه‌روز بر سرعت علاقه سرمایه‌گذاران به اطلاعات مالی و غیرمالی شرکت‌ها افزوده می‌شود تا درک آن‌ها از همه جنبه‌های مختلف عملکرد شرکت و درنتیجه چشم‌اندازهای آتی آن آسان شود. گزارش جامع برای ارائه چنین اطلاعاتی با ایجاد گزارشگری مالی یکپارچه ایجاد می‌شود؛ بنابراین، پیش‌بینی می‌شود شرکت‌هایی که دارای گزارش‌های یکپارچه مالی و غیرمالی باکیفیت بالاتر هستند، آگاهی دهندگی قیمت سهام بالاتری دارند. اگرچه در تحقیقات قبلی اثرات مختلف گزارشگری مالی در بازار سرمایه را موردبررسی قرار می‌دهد، اما درباره گزارشگری مالی یکپارچه و اثرات رفتاری گزارشگری مالی یکپارچه با آگاهی دهندگی قیمت سهام تحقیقی انجام‌نشده است. لذا سؤال پژوهش، این است که آیا گزارشگری مالی یکپارچه باعث افزایش آگاهی دهندگی قیمت سهام و دقت پیش‌بینی سود می‌شود؟ همچنین، آیا گزارشگری مالی یکپارچه باعث افزایش سوگیری در پیش‌بینی سود می‌شود؟

 

مبانی نظری پژوهش

آگاهی دهندگی قیمت سهام و گزارشگری مالی یکپارچه

آگاهی دهندگی قیمت سهام یک مفهوم کلیدی برای درک بهتر نقش نظم بازار است. معروف‌ترین معیار اطلاع‌رسانی قیمت سهام در ادبیات، هم‌زمانی بازده سهام است که حرکت هم‌زمان بازده سهام انفرادی با بازار است (گال، کیم و کیو[5]، 2010؛ آن و ژانگ[6]، 2013؛ جونز، لی و یگر[7]، 2013). بااین‌حال، آیا هم‌زمان بودن بازده بیشتر با آگاهی دهندگی قیمت سهام بیشتر یا کمتر همراه است، موضوع بحث در سال‌های اخیر بوده است نظریه اول استدلال می‌کند که هم‌زمانی قیمت پایین سهام نشان‌دهنده اطلاعات بیشتر قیمت سهام ناشی از ترکیب اطلاعات خصوصی و عمومی می ‌باشد. مورک، یونگ و یو (2000) و دورنف و همکاران[8] (2003) دریافتند که سهام دارای هم‌زمانی بازده کمتری هستند زیرا اطلاعات بیشتر شرکت‌ها به لطف آربیتراژهای آگاه فعال در قیمت سهام گنجانده‌شده است. مشکلات بیشتر در مورد درک اطلاعات یک شرکت ناشی از سوگیری رفتاری می‌تواند با افزایش هزینه آربیتراژ، به‌طور آگاهانه از معامله سهام جلوگیری کرده باشد. همچنین به این نتیجه رسیدند که هم‌زمانی قیمت بیشتر زمانی است که درک اطلاعات شرکت‌ها دشوارتر است و آگاهی دهندگی قیمت سهام کمتر است.قیمت سهام و جریان اطلاعات دارای رابطه همزیستی هستند و در بازارهای مالی از هم جدانشدنی هستند. انتظار می‌رود آگاهی دهندگی قیمت سهام، ارزش اصلی و اطلاعات مربوط به شرکت را منعکس کند (لی و جونز ویایگیر[9]،2012).اطلاع‌دهندگی قیمت سهام یکی از ویژگی‌های کلیدی بازارهای سرمایه با عملکرد خوب است. اطلاع‌دهندگی قیمت سهام به میزان منعکس شدن اطلاعات مربوط به ارزش خاص شرکت در قیمت سهم اشاره دارد (نجی و رضایی^[10]،2020).

 شرکت‌ها اطلاعات خصوصی خود را به‌طور کامل افشا نمی‌کنند زیرا افشای آن بی هزینه نیست. افشای اطلاعات می‌تواند موقعیت رقابتی یک شرکت را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا اطلاعات افشاشده نه‌تنها توسط سرمایه‌گذاران یک شرکت، بلکه توسط رقبای آن نیز قابل‌مشاهده است؛ بنابراین، شرکت‌ها مزایا و هزینه‌های افشای اطلاعات اختصاصی را در نظر می‌گیرند (کیم و همکاران^[11]، 2021).تحلیل گران به‌طور مکرر از اطلاعات موجود شرکت‌ها برای پیش‌بینی سود استفاده می‌کنند و صحت این پیش‌بینی‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا سرمایه را به‌طور کاراتری تخصص نمایند. افشای باکیفیت و با محتوای اطلاعاتی باعث بهبود محیط اطلاعاتی و افزایش صحت پیش‌بینی سود می‌شود. تنها اطلاعات مالی مفید نیست بلکه سرمایه‌گذاران به دنبال اطلاعات غیرمالی در مورد راهبرد و چشم‌اندازهای شرکت‌ها می‌باشند که باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می‌شود مطالعات نشان می‌دهند سرمایه‌گذاران به هنگام پیش‌بینی سود از هر دو اطلاعات مالی و غیرمالی استفاده می‌کنند(چو و لی و پیفیر^[12]،2012؛ گارسیا سانچز^[13]،2017).

بنابراین سرمایه‌گذاران مختلف بر مبنای اطلاعات حاصله از شرکت و توانایی‌شان در ارزیابی صورت‌های مالی، انتظارات متفاوتی از شرکت خواهند داشت. بااین‌حال اتکا به یک منبع اطلاعاتی مشترک تا بتواند برآیند انتظارات سرمایه‌گذاران را برآورده نماید شاخص سود حسابداری می‌باشد هرچند، شاخص سود حسابداری دارای نواقصی می‌باشد اما تنها شاخصی می‌باشد که با تکیه‌بر آن می‌توان انتظارات سرمایه‌گذاران را شکل‌دهی و انحراف در انتظارات سرمایه­گذاران کاهش می‌یابد. لذا، آگاهی دهندگی سود به انتظارات سرمایه‌گذاران جهت می‌دهد. به میزانی که انتظارات سرمایه‌گذاران از سود به یکدیگر نزدیک باشد، آن‌ها تفسیر مشابهی از اخبار موجود سود خواهند داشت. درنتیجه خروجی فرآیند حسابداری و گزارش هیئت‌مدیره از صورت‌های مالی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران منطقی مؤثر می­باشد (نجی و رضایی ،2020).

 

صحت پیش بینی سود وگزارشگری مالی یکپارچه

افزایش علاقه سرمایه‌گذاران، به گزارش‌های غیرمالی و افشای اطلاعات به‌سرعت در سطح جهان درحال‌توسعه است، به‌ویژه در مورد پایداری شرکت‌ها که در سال 2020، پنج استاندارد تنظیم‌کننده افشاگری غیرمالی جهانی- پروژه افشای کربن، هیئت‌مدیره استانداردهای افشای آب‌وهوا، ابتکار گزارش‌گیری جهانی سازمان گزارشگری مالی یکپارچه و هیئت استانداردهای بین‌المللی پایداری^[14] به‌طور مشترک قصد خود را برای ایجاد یک سیستم گزارشگری جامع شرکت‌ها اعلام کردند. در مارس 2021، کمیسیون اروپا^[15] و گروه مشاوره گزارش مالی اروپا^[16] با استانداردهای بین‌المللی گزارش پایداری، ملاقات کردند تا در مورد آینده استانداردهای پایداری اروپا بحث کنند. در آوریل 2021، کمیسیون اروپا یک پیشنهاد قانونی برای دستورالعمل گزارش پایداری شرکتی^[17] صادر کرد که استانداردهای گزارش پایداری اروپا را تدوین می‌شود، اجباری می‌کند (استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی[18]،2021).

تمرکز استراتژیک و جهت‌گیری آینده با گزارشگری مالی یکپارچه باعث ارائه بینش در مورد استراتژی شرکت و چگونگی ارتباط استراتژی با توانایی شرکت در ایجاد ارزش و استفاده و تأثیر آن بر سرمایه‌های شرکت اشاره دارد. یکپارچگی اطلاعات باعث نشان دادن تصویری جامع از ترکیب، روابط متقابل و وابستگی بین عواملی است که بر توانایی شرکت در ایجاد ارزش تأثیر می‌گذارد. روابط ذینفعان به ارائه بینش در مورد ماهیت و کیفیت روابط شرکت با ذینفعان اصلی آن، ازجمله نحوه و میزان درک شرکت، در نظر گرفتن و پاسخگویی به نیازها و علایق مشروع آن‌ها می‌پردازد. اهمیت، به افشای اطلاعات مربوط به مواردی اشاره می‌کند که بر توانایی شرکت در ایجاد ارزش تأثیر می‌گذارد. خلاصه بودن اطلاعات به تعادل بین افشای اطلاعات مربوطه بدون رمزگذاری بیش‌ازحد کاربران با اطلاعات کمتر اشاره دارد. قابلیت اطمینان و کامل بودن شامل همه مسائل و رویدادهای مالی، مثبت و منفی، به‌صورت متوازن و بدون خطای است. منظور از سازگاری و مقایسه، ارائه اطلاعات به‌طور مداوم در طول زمان و به‌گونه‌ای است که امکان مقایسه با سایر شرکت‌ها را تا حدی که برای توانایی شرکت در ایجاد ارزش اهمیت دارد، فراهم آورد (سازمان گزارشگری مالی یکپارچه،2013).

اگرچه گزارش‌های یکپارچه می‌توانند حاوی اطلاعات مربوط به ارزش جدید در مورد یک شرکت باشند، اما هدف از گزارشگری یکپارچه بهبود درک جامع سرمایه‌گذاران از شرکت با کاهش هزینه‌های کسب اطلاعات و پردازش و تسهیل در ترکیب همه اطلاعات مربوط به ارزش در قیمت سهام است. درمجموع، اطلاعات مربوط به ارزش جدید و درک بهتر سرمایه‌گذاران از شرکت به‌عنوان «اطلاعات مربوط به شرکت» اشاره می می‌شود. اگر گزارش یکپارچه به هدف خود برسد و شرکت‌ها آن را مطابق هدف سازمان گزارشگری یکپارچه اجرا کنند، ما انتظار می‌رود که گزارش‌های یکپارچه باکیفیت بالاتر حاوی اطلاعات بیشتر شرکت باشد که منجر به آگاهی دهندگی بیشتر قیمت سهام می‌شود. (بارث و همکاران^[19]،2021).

دو دیدگاه متضاد درباره افشای گزارشگری مالی یکپارچه وجود دارد، دیدگاه اول استدلال می‌کند، افشای گزارشگری مالی یکپارچه باعث افشای اطلاعات حسابرس رقابتی شده و به معنی از دست دادن مزیت رقابتی و افزایش هزینه‌ها در تأمین مالی و کاهش ارزش شرکت می‌شود (لاندو و همکاران^[20]،2020). دیدگاه دوم درباره خلق ارزش گزارشگری مالی یکپارچه می‌باشد که استدلال می‌کند با انتشار گزارشگری مالی یکپارچه سرمایه‌گذاران به پیش‌بینی جریان‌های نقدی شرکت، پیش‌بینی سود می‌پردازند، عدم تقارن اطلاعاتی کاهش، هزینه سرمایه کاهش و ارزش بازار شرکت افزایش می‌یابد (ورمل سکمپر واستریت^[21]،2017).

صحت پیش‌بینی تحلیلگران به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال، مسائل پیچیده‌ای مانند تغییرات در قوانین مالیاتی یا استانداردهای حسابداری احتمال خطاهای پیش‌بینی را افزایش می‌دهد (پلاملای^[22]،2003). این امر ناشی از این واقعیت است که افراد نمی‌توانند تمامی اطلاعات خصوصی و عمومی در مورد شرکت‌ها را پردازش کنند ریشه این محدودیت طبیعی، ظرفیت پردازش اطلاعات انسان دارد (سایمز^[23]،2006) بنابراین، جریان افشای گزارش‌های جداگانه مالی و گزارش پایداری می‌تواند باعث ورود مازاد اطلاعات به ذهن سرمایه‌گذاران باشد که منجر به اطلاعات بلااستفاده می‌شود (دویلیرز و همکاران^[24]،2014).

 

سوگیری پیش بینی سود و گزارشگری مالی یکپارچه

مرور ادبیات تجربی پژوهش نشان می‌دهد که سه فرایند وجود دارد که می‌تواند به‌طور بالقوه صحت پیش‌بینی سود را افزایش دهد مورد اول صحت پیش‌بینی سود، با افزودن اطلاعات جدید حاوی فرایند خلق ارزش مانند اطلاعات افشاشده گزارشگری مالی یکپارچه در مورد توانایی‌های عملیاتی بالقوه شرکت برای ایجاد ارزش در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. مورد دوم صحت پیش‌بینی سود، کاهش هزینه دسترسی به اطلاعات یکپارچه و تمرکز بر تجزیه‌وتحلیل پیش‌بینی‌ها مدیریت، مورد سوم صحت پیش‌بینی سود، ارائه گزارشگری مالی یکپارچه اطلاعات مالی و غیرمالی، ترکیب اطلاعات، پیوند اطلاعات مالی و غیرمالی و ادغام گزارش‌ها به‌صورت مفید، بااهمیت و مختصر می‌باشد (رومی و همکاران^[25]،2020). در تحقیقات داخلی درباره آگاهی دهندگی قیمت سهام رحمانی و بشیری منش (1390) به بررسی اثر هموارسازی سود بر آگاهی بخشی قیمت سهام پرداختند، اما درباره سوگیری در پیش‌بینی سود مطالعه‌ای انجام‌نشده است. در مباحث مالی رفتاری، گزارشگری مالی یکپارچه اساساً با رفتارها و پردازش‌های اطلاعات با توجه به فرایندهای ذهنی سروکار دارد. سرمایه‌گذاران با دریافت اطلاعات جدید با پارادایم ذهنی خود اقدام به پردازش اطلاعات می‌نمایند لذا اطلاعات یکسان گزارشگری مالی یکپارچه، واکنش متفاوتی دارد؛ که با سوگیری همراه است.

سوگیری در پیش‌بینی در سود ناشی از رفتارهای یک فرد منطقی می‌باشد که طبق نظریه نمایندگی فرض می‌شود مدیران با اطلاعات بیشتر، در راستای منافع خود اقدام می‌نمایند، مدیریت با افشای اطلاعات مالی و غیرمالی، به‌طور بالقوه باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، خطر سرمایه‌گذاری و درنتیجه کاهش هزینه سرمایه آن را کاهش می‌دهد. افشای گزارشگری مالی یکپارچه بینش به سرمایه‌گذاران و تحلیل گران می‌دهد که با استفاده از اطلاعات مالی و غیرمالی اقدام به پیش‌بینی سود می‌نمایند. اولویت اول برای سرمایه‌گذاران و تحلیل گران مالی این است که این پیش‌بینی‌ها هرچقدر بیشتر معتبر باشند، گرایش بیشتری به گزارشگری مالی یکپارچه پیدا می‌کنند، درنتیجه ریسک سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد. مطالعات نشان می‌دهد که افشای اطلاعات غیرمالی، (به‌عنوان‌مثال گزارش‌های مربوط به مسئولیت‌پذیری در سازمان)، دقت پیش‌بینی تحلیلگر را بهبود می‌بخشد (داهیل و همکاران^[26]،2012).

این مطالعات نشان می‌دهد که گزارش یکپارچه با یک محیط اطلاعاتی بهبودیافته همراه است، همان‌طور که ارزش شرکت بیشتر، نقدینگی، جریان‌های نقدی مورد انتظار در آینده، دقت پیش‌بینی تحلیلگر بیشتر و هزینه‌های نمایندگی کمتر را نشان می‌دهد. بااین‌حال، هیچ‌یک از این مطالعات به این سؤال که آیا این گزارشگری مالی یکپارچه باعث بهبود آگاهی دهندگی گزارشگری می‌شود یا خیر، پاسخ نمی‌دهد. همچنین اساساً گزارشگری مالی یکپارچه با امیال و احساسات انسانی سروکار دارد که با توجه به تئوری‌های شناختی دارای پارادایم‌های ذهنی گوناگونی نسبت اطلاعات می‌باشد و رفتارها و پیش‌بینی‌های متفاوتی انجام می‌دهد که با سوگیری همراه است. لذا؛ به هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با سوگیری پیش‌بینی سود و آگاهی دهندگی قیمت سهام می‌باشد.

 

پیشینه تجربی پژوهش

اوبنگ و همکاران^[27] (2021) در پژوهشی به "بررسی ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه و هزینه نمایندگی" پرداختند. نتیجه پژوهش نشان داد شرکت‌هایی که داوطلبانه به‌صورت گسترده گزارشگری یکپارچه را انجام می‌دهند، هزینه نمایندگی کمتری دارند و این تأثیر در کشورهای ذینفع بیشتر از کشورهای سهامدار بیشتر مشهود است. گروال و همکاران^[28] (2021)" رابطه بین اطلاع‌رسانی قیمت و اطلاعات غیرمالی" تمرکز کرده‌اند. دریافت که افشای داوطلبانه بیشتر اطلاعات غیرمالی که استانداردهای بین‌المللی آن را ازنظر مالی مهم می‌دانند، با اطلاعات بیشتر قیمت همراه است.

کاگلیو و همکاران^[29] (2020) با "بررسی ویژگی‌های متنی گزارش‌های یکپارچه" به این نتیجه رسید که خوانایی گزارشگری مالی باارزش شرکت و نقدینگی رابطه مثبت دارد و باعث کاهش خطای پیش‌بینی سود می‌شود، واتانابه و همکاران^[30] (2019) دریافت که آگاهی دهندگی قیمت سهام بعد از اجرای دستورالعمل شفافیت اتحادیه اروپا که شرکت‌ها را موظف می‌کند بین گزارش‌های صورت‌های مالی سه‌ماهه و شش‌ماهه، صورت‌های مالی موقت ارائه نمایند، گیولی و همکاران^[31] (2019) دریافتند که افشای داوطلبانه شاخص‌های کلیدی عملکرد خاص صنعت می‌تواند آگاهی دهندگی قیمت سهام را افزایش دهد، فلورس و همکاران^[32] (2019) در پژوهشی 2544 شرکت را در قاره اروپا و آمریکای شمالی در "بازه پذیرش گزارشگری یکپارچه" مورد بررسی قراردادند. نتایج نشان داد شرکت‌هایی که گزارشگری یکپارچه را پذیرش و انتشار آن را اجرا کرده‌اند، دقت پیش‌بینی سود و گرایش سهامداران به سهام آن شرکت‌ها افزایش پیداکرده است. بارت و همکاران (2018) در پژوهشی در "ارتباط با ارائه اطلاعات داوطلبانه قبل و بعد از تصویب استانداردهای بین المللی" دریافتند که شرکت‌هایی که داوطلبانه از استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی استفاده می‌کنند نسبت به شرکت‌های کشور خود که استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی را قبل از آن‌ها و استانداردهای حسابداری داخلی اعمال کرده‌اند، آگاهی دهندگی قیمت سهام بیشتری نشان می‌دهند.گارسیا سانچز و نوگورا^[33] (2017) در پژوهشی به بررسی "گزارشگری مالی یکپارچه، عدم تقارن اطلاعاتی" پرداختند. نتایج نشان داد گزارش یکپارچه می‌تواند عدم تقارن اطلاعات (اندازه‌گیری شده توسط تحلیلگر دقت پیش‌بینی) و درنتیجه مشکلات نمایندگی را کاهش می‌دهد.

کامیابی و همکاران(1400) در پژوهشی به بررسی "تأثیر اطلاعات غیر مالی و اطلاعات گزارشگری یکپارچه بر تصمیم‌‌گیری" پرداختند. داده‌‌های لازم ازطریق پرسشنامه با طراحی سه سناریو برای سه گروه مشابه جمع‌‌آوری شده است. برای گروه اول، دوم و سوم به ترتیب 161، 137 و 124 پرسشنامه تکمیل و دریافت شده است. در سناریوی اول فقط اطلاعات مالی، در سناریوی دوم، اطلاعات مالی و غیر مالی به‌‌صورت توامان و در سناریوی سوم اطلاعات سیستم گزارشگری یکپارچه ارائه شد. برای آزمون فرضیه‌‌های پژوهش نیز آزمون ویلکاکسون و من وینتی استفاده نمودند.نتایج نشان داد تصمیم‌‌گیری مبتنی‌‌بر اطلاعات مالی، موجب اتخاذ تصمیمی برای حداکثرکردن منافع سهامداران شده است؛ اما اگر اطلاعات غیر مالی نیز ارائه شود، سرمایه‌‌گذاران به اتخاذ تصمیمات پایداری تمایل پیدا می‌‌کنند. درنهایت، انتشار اطلاعات مالی و غیر مالی به‌‌صورت سنتی نیز تفاوتی با انتشار اطلاعات در گزارشگری یکپارچه ندارد.

اصولیان بازچی (1398) در پژوهشی به بررسی "تأثیر سوگیری‌های رفتاری شامل فرا اعتمادی، اثر ‌تمایلاتی و توجهات ‌سرمایه‌گذاران بر حجم غیر نرمال و بازده غیرعادی" پرداختند. نتایج نشان می‌دهد توجهات سرمایه‌گذاران و اثر تمایلاتی موجب ایجاد حجم غیر نرمال می‌شود. دربارۀ بازده غیرعادی نیز توجهات سرمایه‌گذاران در الگوی رگرسیونی معنی‌دار است. نکتۀ مهم بررسی روابط علی زنجیره‌وار و درواقع، تأثیر سوگیری‌های رفتاری مؤثر بر حجم غیر نرمال در ایجاد بازده غیرعادی است. در نمونۀ بررسی‌شده توجهات سرمایه‌گذاران عامل ایجاد حجم غیر نرمال و سپس بازده غیرعادی است. دربارۀ فرا اعتمادی، رابطۀ این سوگیری با حجم غیر نرمال و بازده غیرعادی معنی‌دار نیست و فرا اعتمادی از عوامل ایجاد حجم غیر نرمال و بازده غیرعادی محسوب نمی‌شود.

قربانی و همکاران(1396) در پژوهشی به "بررسی تأثیر افشای اطلاعات استراتژیک، غیرمالی و مالی بر مدیریت سود"پرداختند. تحلیل داده‌های پژوهش از طریق مدل‌های رگرسیون خطی چند متغیره و با استفاده از داده‌های ترکیبی انجام شده است. تعداد 104 شرکت نمونه آماری پژوهش را تشکیل داده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد افشای اطلاعات استراتژیک، غیرمالی و مالی اثر معناداری بر مدیریت سود دارد. بدین‌ترتیب که افزایش افشای اطلاعات مالی منجر به کاهش مدیریت سود شده است در حالیکه با افزایش افشای اطلاعات استراتژیک و غیرمالی مدیریت سود نیز افزایش یافته است.

ستایش و کاظم نژاد(1395) در پژوهشی به "بررسی سودمندی رگرسیون‌های تجمیعی و روش‌های انتخاب متغیرهای پیش‌بین بهینه در پیش‌بینی بازده سهام" پرداختند. به‌منظور ارزیابی عملکرد رگرسیون تجمیعی، معیارهای ارزیابی (شامل میانگین قدرمطلق درصد خطا، مجذور مربع میانگین خطا و ضریب تعیین) مربوط به پیش‌بینی این روش، با رگرسیون خطی و شبکه‌های عصبی مصنوعی مقایسه شده است. همچنین به منظور ارزیابی عملکرد روش‌های انتخاب متغیرهای بهینه پیش‌بین، معیارهای ارزیابی حاصل از پیش‌بینی با استفاده از متغیرهای انتخاب شده توسط این روش‌ها با معیارهای حاصل از پیش‌بینی با استفاده از کلیه متغیرها مقایسه شده است. یافته‌های تجربی مربوط به بررسی 101 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های 1383 الی 1392 حاکی از عملکرد بهتر روش تجمیعی نسبت به رگرسیون خطی و شبکه‌های عصبی مصنوعی است. افزون بر این، یافته‌ها حاکی از آن بود که پیش‌بینی با استفاده از متغیرهای انتخاب شده در روش‌های مبتنی بر همبستگی و ریلیف، به طور معناداری عملکرد پیش‌بینی را نسبت به استفاده از کلیه متغیرها افزایش می‌دهد.

 

فرضیه‌های پژوهش

هدف گزارشگری مالی یکپارچه غلبه بر مشکلات با گزارش اطلاعات مالی و غیرمالی بااهمیت می‌باشد تا برای ایجاد ارزش در بلندمدت به سرمایه‌گذاران اجازه دهد تا درک بهتری نسبت به اطلاعات موجود با پردازش، پیوند و ترکیب اطلاعات، به استراتژی‌های شرکت، فعالیت‌های عملیاتی، عملکرد مالی و مسئولیت اجتماعی داشته باشند. در این صورت کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، باعث درک بهتری از طریق گزارشگری مالی یکپارچه و افزایش صحت پیش‌بینی تحلیل گران مالی می‌شود (سازمان گزارشگری مالی یکپارچه^[34]،2013).

فرضیه اول: بین گزارشگری مالی یکپارچه و سوگیری پیش‌بینی سود رابطه وجود دارد.

فرضیه دوم: بین گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه وجود دارد.

اطلاعات زمانی برای پیش‌بینی سرمایه‌گذاران مفیدتر می‌باشد که دارای ترکیبی از اطلاعات مالی و غیرمالی با گزارشگری مالی یکپارچه همراه باشد؛ زیرا تصویر بهتری از چشم‌اندازهای آینده شرکت برای سرمایه‌گذاران اراده می‌دهد درنتیجه صحت پیش‌بینی سود افزایش می‌یابد؛ بنابراین فرضیه‌های پژوهش عبارت است از:

فرضیه سوم: بین گزارشگری یکپارچه و آگاهی دهندگی قیمت سهام ناشی از اثرات متقابل سوگیری و دقت پیش‌بینی سود رابطه وجود دارد.

 

روش تحقیق

این پژوهش به ‌دلیل اینکه نتایج آن می‌تواند در تدوین قوانین و مقررات بورس اوراق بهادار، استانداردهای حسابداری و حسابرسی استفاده شود، از نوع پژوهش‌های کاربردی و از طرفی به دنبال یافتن ارتباط بین چند متغیر است. روش‌شناسی آن از نوع علّی و پس‌رویدادی است. داده‌های پژوهش، ابتدا از نرم‌افزار رهاورد نوین و وب‌سایت سازمان بورس اوراق بهادار تهران و سایر منابع تهیه‌ شدند، سپس با جمع‌بندی و محاسبات موردنیاز در صفحۀ گستردۀ نرم‌افزار اکسل تجزیه‌وتحلیل شدند. تجزیه‌وتحلیل نهایی نیز به کمک نرم‌افزار آماری ایویوز نسخه یازدهم انجام شد.

 

جامعه و نمونه­ی آماری

جامعه­ی آماری پژوهش، کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله­ی زمانی سال‏های 1391 تا 1399 بوده است. درنهایت، پس از طی مراحل مزبور نمونه­ای به تعداد 167 شرکت برای انجام آزمون فرضیه­های پژوهش انتخاب شدند.

 

جدول 1- نحوه انتخاب تعداد شرکت های نمونه

شــــــرح	تعداد شرکت ها
تعداد کل شرکت‌های  که تا پایان سال 1399 عضو بورس می‌باشند.	624
تعداد شرکت های غیرفعال و حذف از بورس	(125)
شرکت‌های  از نوع تامین کننده­ مالی، سرمایه­گذاری و بیمه­ای	(132)
شرکت هایی که در طول سال 1391 تا 1399 تغییر سال مالی داشته باشند.	(64)
شرکت هایی که سال مالی آ‌ن‌ها پایان اسفندماه نمی باشد.	(79)
داده­های متغیرهای پژوهش‌ برای شرکت‌های  مورد نظر قابل دسترس نمی‌باشد.	(57)
تعداد شرکت های باقیمانده	167

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

متغیرها و رابطه رگرسیونی پژوهش

با توجه به چارچوب نظری و پیشینه­ی تحقیق، الگوی تحقیق از نوع رگرسیون چند متغیره است. بنابراین، از مدل رگرسیونی به پیروی از تحقیقات واهل و همکاران^[35] (2020) برای انجام آزمون استفاده‌شده است.

الگوی شماره (1): بررسی ارتباط بین گزارشگری یکپارچه و سوگیری پیش‌بینی سود می‌پردازد.

 

BIAS_it=β₀+β₁IRQ_it+ β₂BETA_it+ β₃CF_it+ β₄EXRETURNRISK_it+β₅LEV_it+ β₆P/S_it+ β₇PPE_it+ β₈RET_it+ β₉RISK_it+ β₁₀ROE_it+ β₁₁SIZE_it+ε_it   رابطه(1)

 

الگوی شماره (2) به پیروی از تحقیقات رومی و همکاران (2020)، دوی[36] (2020)؛ به آزمون فرضیه دوم (بین گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه وجود دارد.) می‌پردازد.

 

STD_it=β₀+β₁IRQ_it+β₂BETA_it+β₃CF_it+β₄RISK_it+β₅LEV_it + β₆P/S_it+ β₇PPE_it+ β₈RET_it+ β₉SIZE_it +β₁₀ROE_it+ ε       رابطه(2)

 

الگوی شماره (3) به پیروی از تحقیقات رومی و همکاران (2020)، دوی (2020)؛ به آزمون فرضیه سوم (بین گزارشگری یکپارچه رابطه و آگاهی دهندگی سود ناشی از اثرات متقابل سوگیری و عدم دقت پیش‌بینی سود وجود دارد.) می‌پردازد.

 

RMSE_it=β₀+β₁IRQ_it+β₂BETA_it+β₃CF_it+β₄EXRETURNRISK_it+β₅LEV_it+ β₆P/S+ β₇PPE_it+ β₈RET_it+ β₉RISK_it+ β₁₀ROE_it+ β₁₁SIZE_it+ε_it   رابطه(3)

 

متغیرهای پژوهش

متغیرهای وابسته:

عدم اطمینان اطلاعاتی، رفتار سرمایه‌گذار، تولید اطلاعات، محدودیت‌های دادوستد؛ با افزایش عدم اطمینان اطلاعاتی، پیش‌بینی سرمایه‌گذاران احتمالاً با تعصب خواهد بود. همچنین وقتی سرمایه‌گذاران به اطلاعات کمتری از شرکت‌ها دسترسی داشته باشند پیش‌بینی آنا دقیق نیست درنتیجه به‌طور ناقص اطلاعات را پردازش و نقطه اتکایی برای خود تعیین می‌کنند. همچنین وقتی محدودیت در دادوستد سهام همچون (آربیتراژ، خریدوفروش در کوتاه‌مدت) وجود داشته باشد آگاهی دهندگی قیمت سهام کاهش می‌یابد. مدل آگاهی دهندگی قیمت سهام به شرح ذیل قابل‌محاسبه می‌باشد (گریس و همکاران[37]،2021)

: سوگیری رفتاری در پیش‌بینی سود

رابطه(4)

 

 

: رگرسیون باقیمانده مجموعه‌ای از عوامل خاص شرکت شامل سود تقسیمی، بازده بدون ریسک، ارزش بازار سهام می باشد.

رابطه(5)

 

: سود تقسیمی، : بازده بدون ریسک، : ارزش بازار سهام

 

متغیر وابسته دوم:

: صحت پیش‌بینی سود می‌باشد.

رابطه(6)

 

 

متغیر وابسته سوم:

آگاهی دهندگی قیمت سهام

با توجه به تحقیقات جیانگ و همکاران[38] (2020) برای اندازه‌گیری آگاهی دهندگی قیمت سهام ازنظر میزان واکنش قیمت سهام به اعلام سود یک شرکت که به‌عنوان میانگین بازگشت غیرعادی تجمعی مطلق پنج‌روزه تاریخ اعلام سود سالانه تعریف‌شده است آگاهی دهندگی قیمت سهام واکنش معکوس به قیمت سهام می‌باشد. شاخص آگاهی دهندگی قیمت سهام بالاتر (پایین) قیمت سهام، واکنش بازار به قیمت سهام، کوچک‌تر (بزرگ‌تر) به اعلام سود شرکت را نشان می‌دهد.

 آگاهی دهندگی قیمت سهام تابعی از سوگیری در پیش‌بینی و عدم دقت در پیش‌بینی است، زمانی که مقدار مورد انتظار خطای پیش‌بینی تعمیم‌یافته در قیمت سهام غیر صفراست پیش‌بینی‌ها مغرضانه، با تعصب و درنتیجه آگاهی دهندگی قیمت سهام کاهش می‌یابد. این حال، عدم تعصب به معنی آگاهی دهندگی بالا نیست، بلکه عدم دقت یعنی انحراف معیار خطای پیش‌بینی نیز اهمیت دارد که آگاهی دهندگی قیمت سهام با افزایش عدم دقت پیش‌بینی، کاهش می‌یابد.

: اثرات متقابل سوگیری رفتاری و دقت پیش‌بینی سود به‌عنوان آگاهی دهندگی سود می‌باشد.

رابطه(7)

 

متغیر مستقل

 IR_{i, t}: گزارشگری مالی یکپارچه

در پژوهش حاضر از امتیازات کیفیت افشا که توسط بورس اوراق بهادار تهران برای شرکت‌ها تعیین می‌شود استفاده می‌گردد. حداکثر امتیاز کل کیفیت گزارش یکپارچه 100 است. هرچه امتیاز کل گزارشگری یکپارچه بیشتر باشد، نشان می‌دهد که گزارش شرکت‌ها با گزارشگری یکپارچه مطابقت بیشتری دارد. خلاصه متغیرهای پژوهش شامل مستقل،وابسته و کنترلی به شرح جدول(2) می باشد.

 

جدول 2- خلاصه متغیرهای پژوهش و نحوه اندازه‌گیری آن‌ها

نحوه اندازه‌گیری	شرح	نماد متغیر	نوع متغیر
: اثرات متقابل سوگیری رفتاری و دقت پیش‌بینی سود به‌عنوان آگاهی دهندگی سود می‌باشد.	آگاهی دهندگی قیمت سهام	RMSEit	وابسته
: رگرسیون باقیمانده مجموعه‌ای از عوامل خاص شرکت شامل سود تقسیمی، بازده بدون ریسک، ارزش بازار سهام می باشد.	سوگیری رفتاری در پیش‌بینی سود	BIASit	وابسته
: صحت پیش‌بینی سود می‌باشد.	صحت پیش‌بینی سود	STDit	وابسته
امتیازات کیفیت افشا که توسط بورس اوراق بهادار تهران برای شرکت‌ها تعیین می‌شود.	گزارشگری مالی یکپارچه	IRQit	مستقل
	ضریب بتا	BETAit	کنترلی
	نسب بازده انتظاری به ریسک	EXRETURN RISKit	کنترلی
نسبت بدهی ها به کل دارایی ها	اهرم مالی	LEVit	کنترلی
نسبت قیمت به فروش	نسبت قیمت به فروش	P/Sit	کنترلی
نسبت دارایی ثابت مشهود	نسبت دارایی ثابت مشهود	PPEit	کنترلی
	بازده سهام	RETit	کنترلی
ریسک شدت تغییرات بازده سهم در دوره‌های گذشته است که برابر با انحراف معیار آن است.	ریسک غیر سیستماتیک	RISKit	کنترلی
نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام	بازده حقوق صاحبان سهام	ROEit	کنترلی
لگاریتم کل دارایی های شرکت	اندازه شرکت	SIZEit	کنترلی

 

 

 

 

 

 

تجزیه‌وتحلیل اطلاعات:

آمار توصیفی

میانگین گزارشگری مالی یکپارچه در شرکت‌های موردبررسی 0/7470 می‌باشد. حداکثر گزارشگری مالی یکپارچه 0/9668 به ترتیب مربوط به شرکت‌های محور سازان، آهنگری تراکتور، پتروشیمی شیراز و حداقل گزارشگری مالی یکپارچه به ترتیب مربوط به شرکت‌های آبادگران، گروه بهمن، لبنیات کالبر می‌باشد.

 

جدول 3- آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

کشیدگی	چولگی	انحراف معیار	حداقل	حداکثر	میانه	میانگین	تعداد مشاهدات	نماد	نام متغیر
2.132	-0/506	0/156	0/384	0/967	0/786	0/747	1503	IRQit	گزارشگری مالی یکپارچه
2/153	0/354	0/015	0/318	0/384	0/349	0/350	1503	RMSEit	آگاهی دهندگی قیمت سهام
2/183	0/397	0/009	0/102	0/143	0/121	0/122	1503	BIASit	سوگیری رفتاری در پیش‌بینی سود
2/141	0/336	0/013	0/301	0/356	0/327	0/328	1503	STDit	صحت پیش‌بینی سود
2/584	0/473	0/670	-0/605	2/335	0/551	0/655	1503	BETAit	ضریب بتا
6/511	1/940	0/150	0/007	0/748	0/081	0/136	1503	CFit	جریان نقدی
2/601	-0/258	0/288	-0/460	0/856	0/278	0/258	1503	EXRETURN_RISKit	نسب بازده انتظاری به ریسک
2/227	-0/175	0/166	0/220	0/914	0/594	0/584	1503	LEVit	اهرم مالی
7/166	2/038	2/418	0/296	13/311	1/553	2/430	1503	P/Sit	نسبت قیمت به فروش
2/435	0/590	0/147	0/025	0/621	0/213	0/239	1503	PPEit	نسبت دارایی ثابت مشهود
2/463	0/576	4/848	-4/026	15/940	2/932	3/924	1503	RETit	بازده سهام
2/490	0/533	7/062	4/573	34/218	14/829	15/987	1503	RISKit	ریسک غیر سیستماتیک
15/860	3/472	1/627	-0/227	10/195	0/170	0/173	1503	ROEit	بازده حقوق صاحبان سهام
2/654	0/371	0/489	5/259	7/446	6/157	6/206	1503	SIZEit	اندازه شرکت

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

نتایج نشان می‌دهد که در شرکت‌های موردبررسی، میانگین سوگیری پیش‌بینی در قیمت سهام 0/1215 می‌باشد. میانگین آگاهی دهندگی قیمت سهام 0/3502 می‌باشد و حداکثر آگاهی دهندگی قیمت سهام 0/3838 به ترتیب مربوط به شرکت می‌باشد. حداقل صحت پیش‌بینی سود سهام به ترتیب 0/3176 به ترتیب مربوط به شرکت می‌باشد. میانگین صحت پیش‌بینی سود 0/3284؛ حداکثر و حداقل صحت پیش‌بینی سود به ترتیب 0/3563 و 0/0126 می‌باشد. حداکثر و حداقل صحت پیش‌بینی سود به ترتیب 0/3563 و 0/0126 می‌باشد. به‌طور متوسط تقریباً 58.37% منابع مالی شرکت‌ها از طریق بدهی تأمین مالی شده است و میانگین بازده حقوق صاحبان سهام 17.28% می‌باشد که با توجه به انحراف معیار 15/8595 از نوسان نسبتاً بالایی برخوردار است.

 

ثابت بودن واریانس جمله خطا (باقیمانده‌ها)

در این مطالعه فرض همسانی واریانس باقیمانده‌ها از طریق آزمون وایت^[39] موردبررسی قرار گرفت؛ که نتایج آن در جدول (4) نشان می‌دهد که در هر سه مدل، فرضیه صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد می‌شود به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت که در هر سه مدل پژوهش، ناهمسانی واریانس وجود دارد؛ بنابراین، به‌منظور رفع ناهمسانی واریانس در هر سه مدل از رگرسیون حداقل مربعات تعمیم‌یافته (GLS) استفاده می‌کنیم.

 

جدول 4- نتایج حاصل از آزمون ثابت بودن واریانس جمله خطا

مدل	آماره F	احتمال	نتیجه
اول	2/764	0/005	ناهمسانی واریانس جمله خطا
دوم	1/818	0/038	ناهمسانی واریانس جمله خطا
سوم	1/829	0/037	ناهمسانی واریانس جمله خطا

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

عدم وجود خودهمبستگی جمله خطا (باقیمانده‌ها)

نتایج حاصل از آزمون نشان می‌دهد که با توجه به اینکه در سطح اطمینان 95% مقدار احتمال آماره F، در هر سه مدل بیشتر از 5% می‌باشد بنابراین می‌توان فرضیه صفر را در هر سه مدل تأیید کرد لذا دلیلی برای رد عدم وجود خودهمبستگی بین جملات باقیمانده وجود ندارد. به‌عبارت‌دیگر، فرض عدم وجود خودهمبستگی جزء خطا در هر سه مدل مورداستفاده در پژوهش برقرار است.

 

جدول 5- نتایج حاصل از آزمون عدم وجود خودهمبستگی جزء خطا

مدل	آماره F	احتمال	نتیجه
اول	0/386	0/680	عدم وجود همبستگی جمله خطا
دوم	0/045	0/956	عدم وجود همبستگی جمله خطا
سوم	0/460	0/632	عدم وجود همبستگی جمله خطا

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

آزمون F لیمر و آزمون هاسمن

قبل از تخمین مدل­ها لازم است که روش تخمین (تلفیقی یا تابلویی) مشخص گردد. برای این منظور از آزمون F لیمر استفاده‌شده است. برای مشاهداتی که احتمال آزمون آن‌ها بیشتر از 5% باشد یا به‌عبارتی‌دیگر آماره آزمون آن‌ها کمتر از آماره جدول باشد، از روش تلفیقی استفاده می‌شود. همان‌طور که در جداول (7)، (8) و (9) منعکس گردیده، احتمال F لیمر هر سه مدل پژوهش بیشتر از 5% می‌باشد لذا برای تخمین این مدل‌ها از روش تلفیقی استفاده می‌شود.

 

جدول 7- نتایج حاصل از آزمون F لیمر – مدل اول

مدل پژوهش	نوع آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	احتمال	نتیجه
	آماره F	1/035	-81503/00	0/407	روش تلفیقی
	آماره خی دو (Chi-square)	8/382	8/000	0/397

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

جدول 8-  نتایج حاصل از آزمون F لیمر-مدل دوم

مدل پژوهش	نوع آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	احتمال	نتیجه
	آماره F	1/178	-81503/00	0/309	روش تلفیقی
	آماره خی دو (Chi-square)	9/515	8/000	0/301

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

جدول 9- نتایج حاصل از آزمون F لیمر- مدل سوم

مدل پژوهش	نوع آماره	مقدار آماره	درجه آزادی	احتمال	نتیجه
	آماره F	1/178	-81503/00	0/309	روش تلفیقی
	آماره خی دو (Chi-square)	9/515	8/000	0/301

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

تجزیه‌وتحلیل فرضیه‌ها

فرضیه اول: بین گزارشگری مالی یکپارچه و سوگیری پیش‌بینی سود رابطه وجود دارد.

به‌منظور آزمون این فرضیه از نتایج تخمین مدل ارائه‌شده در جدول (10) بهره گرفته‌شده است. مقدار احتمال (سطح معنی‌داری) F برابر 000‏/0 بوده و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می‌شود، یعنی مدل معنی‌دار است. مقدار آماره دوربین- واتسون 826/1 می‌باشد که این مقدار، عدم وجود خودهمبستگی خطاها را نشان می‌دهد. نتایج مربوط به ضریب تعیین نشان می‌دهد، تقریباً 44.40% تغییرات متغیر وابسته به‌وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می‌شوند.

 

جدول 10- نتایج تخمین مدل اول پژوهش

متغیر	نماد	ضریب برآوردی	خطای استاندارد	آماره t	احتمال
گزارشگری مالی یکپارچه	IRQit	0/000	0/000	2/724	0/007
ضریب بتا	BETAit	0/000	0/000	-0/294	0/769
جریان نقدی	CFit	0/005	0/001	5/383	0/000
بازده انتظاری نسبت به ریسک	EXRETURN_RISKit	-0/003	0/003	-1/026	0/305
اهرم مالی	LEVit	0/002	0/001	1/918	0/055
نسبت قیمت سهام به فروش	P/Sit	0/000	0/000	1/205	0/229
نسبت دارایی ثابت	PPEit	-0/004	0/001	-4/005	0/000
بازده سهام	RETit	0/000	0/000	-1/332	0/183
ریسک	RISKit	0/000	0/000	-0/654	0/513
بازده حقوق صاحبان سهام	ROEit	0/000	0/000	3/185	0/002
اندازه شرکت	SIZEit	0/002	0/000	4/558	0/000
مقدار ثابت (عرض از مبدأ)	C	0/102	0/004	25/328	0/000
ضریب تعین	44.40%
ضریب تعین تعدیل‌شده	43.69%
دوربین-واتسون	826/1
آماره F	215/6
احتمال (آماره F)	000/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

در حالت کلی نتایج نشان می‌دهد که ضریب متغیر گزارشگری مالی یکپارچه، 0/0001 بوده که نشان‌دهنده تأثیر مثبت گزارشگری مالی یکپارچه بر سوگیری پیش‌بینی سود می‌باشد که با توجه به آماره t ضریب متغیر گزارشگری مالی یکپارچه در سطح اطمینان 95% معنی‌دار می‌باشد، با توجه به موارد فوق می‌توان در سطح اطمینان 95% فرضیه اول پژوهش را تأییدشده تلقی کرد این موضوع نشان‌دهنده این است که بین گزارشگری مالی یکپارچه و سوگیری پیش‌بینی سود سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. می‌توان گفت گزارشگری مالی یکپارچه واکنش سرمایه‌گذاران و فرایند تصمیم‌گیری آن‌ها را بهبود بخشیده از طرف دیگر اثر روانی گزارشگری مالی یکپارچه باعث ملاحظات ذهنی سرمایه‌گذاران و تجربه‌گرایی یکپارچه و اثر تمایلی در پیش‌بینی سود می‌شود.

فرضیه دوم: بین گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه وجود دارد.

به‌منظور آزمون این فرضیه از نتایج تخمین مدل ارائه‌شده در جدول (11) بهره گرفته‌شده است. مقدار احتمال (سطح معنی‌داری) F برابر 000‏/0 بوده و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می‌شود، یعنی مدل معنی‌دار است. مقدار آماره دوربین- واتسون 857/1 می‌باشد که این مقدار، عدم وجود خودهمبستگی خطاها را نشان می‌دهد. نتایج مربوط به ضریب تعیین نشان می‌دهد، تقریباً 68.09% تغییرات متغیر وابسته به‌وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می‌شوند.

 

جدول 11- نتایج تخمین مدل دوم پژوهش

متغیر	نماد	ضریب برآوردی	خطای استاندارد	آماره t	احتمال
گزارشگری مالی یکپارچه	IRQit	0/000	0/000	2/945	0/003
ضریب بتا	BETAit	0/001	0/000	2/572	0/010
جریان نقدی	CFit	0/000	0/001	0/483	0/629
اهرم مالی	LEVit	0/001	0/001	0/504	0/614
نسبت قیمت سهام به فروش	P/Sit	0/000	0/000	-2/291	0/022
نسبت دارایی ثابت	PPEit	-0/004	0/001	-2/627	0/009
بازده سهام	RETit	0/000	0/000	-7/846	0/000
ریسک	RISKit	0/000	0/000	-2/577	0/010
بازده حقوق صاحبان سهام	ROEit	0/000	0/000	0/866	0/387
اندازه شرکت	SIZEit	0/000	0/000	-1/216	0/224
مقدار ثابت (عرض از مبدأ)	C	0/112	0/002	48/258	0/000
ضریب تعین	68.09%
ضریب تعین تعدیل‌شده	67.99%
دوربین-واتسون	857/1
آماره F	990/13
احتمال (آماره F)	000/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

در حالت کلی نتایج نشان می‌دهد که ضریب متغیر گزارشگری مالی یکپارچه، 0/0001 بوده که نشان‌دهنده تأثیر مثبت گزارشگری مالی یکپارچه بر دقت پیش‌بینی سود می‌باشد که با توجه به آماره t ضریب متغیر گزارشگری مالی یکپارچه در سطح اطمینان 95% معنی‌دار می‌باشد، با توجه به موارد فوق می‌توان در سطح اطمینان 95% فرضیه دوم پژوهش را تأییدشده تلقی کرد این موضوع نشان‌دهنده این است که بین گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

 

فرضیه سوم: بین گزارشگری مالی یکپارچه و آگاهی دهندگی قیمت سهام سود رابطه وجود دارد.

به‌منظور آزمون این فرضیه از نتایج تخمین مدل ارائه‌شده در جدول (12) بهره گرفته‌شده است. مقدار احتمال (سطح معنی‌داری) F برابر 000‏/0  بوده و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می‌شود، یعنی مدل معنی‌دار است. مقدار آماره دوربین- واتسون 857/1 می‌باشد که این مقدار، عدم وجود خودهمبستگی خطاها را نشان می‌دهد. نتایج مربوط به ضریب تعیین نشان می‌دهد، تقریباً 68.09% تغییرات متغیر وابسته به‌وسیله متغیرهای مستقل و کنترلی مدل، توضیح داده می‌شوند.

 

جدول 12- نتایج تخمین مدل سوم پژوهش

متغیر	نماد	ضریب برآوردی	خطای استاندارد	آماره t	احتمال
گزارشگری مالی یکپارچه	IRQit	0/007	0/002	3/055	0/002
ضریب بتا	BETAit	0/001	0/000	2/872	0/004
جریان نقدی	CFit	0/001	0/001	1/099	0/272
بازده انتظاری به ریسک	EXRETURN_RISKit	-0/005	0/002	-2/609	0/009
اهرم مالی	LEVit	0/001	0/002	0/367	0/714
نسبت دارایی ثابت	PPEit	-0/005	0/002	-2/037	0/042
بازده سهام	RETit	0/000	0/000	-2/148	0/032
ریسک	RISKit	0/000	0/000	-3/168	0/002
بازده حقوق صاحبان سهام	ROEit	0/000	0/000	1/243	0/214
اندازه شرکت	SIZEit	0/000	0/001	-0/527	0/598
مقدار ثابت (عرض از مبدأ)	C	0/353	0/004	86/099	0/000
ضریب تعین تعدیل‌شده	68.67%
ضریب تعین تعدیل‌شده	60.06%
دوربین-واتسون	855/1
آماره F	143/14
احتمال (آماره F)	000/0

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

در حالت کلی نتایج نشان می‌دهد که ضریب متغیر گزارشگری مالی یکپارچه، 0/0067 بوده که نشان‌دهنده تأثیر مثبت گزارشگری مالی یکپارچه بر آگاهی دهندگی قیمت سهام می‌باشد که با توجه به آماره t ضریب متغیر گزارشگری مالی یکپارچه در سطح اطمینان 95% معنی‌دار می‌باشد، با توجه به موارد فوق می‌توان در سطح اطمینان 95% فرضیه سوم پژوهش را تأییدشده تلقی کرد این موضوع نشان‌دهنده این است که بین گزارشگری مالی یکپارچه و آگاهی دهندگی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

گزارش‌های مالی که بر رویکرد بهای تاریخی تمرکز می‌کند نمی‌تواند پیامدهای گزارشگری مالی و چشم‌انداز شرکت و تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را فراهم نماید. به دلیل محیط عدم اطمینان تغییرات چالش‌برانگیز محیط‌های اقتصادی نیاز به گزارشگری مالی می‌باشد تا ضمن انعطاف‌پذیری در ارائه اطلاعات، بتواند راهنمای مدیران در محیط‌های پیچیده کسب‌وکار باشند. برای ارائه اطلاعات مالی و غیرمالی شکل جدید از گزارشگری مالی به‌عنوان گزارشگری مالی یکپارچه می‌تواند ایفای نقش نماید. لذا هدف پژوهش حاضر، بررسی ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با مالی رفتاری سرمایه‌گذاران و آگاهی دهندگی قیمت سهام می‌باشد.

تفسیر نتیجه فرضیه اول: نتیجه آزمون فرضیه اول نشان می‌دهد که بین گزارشگری مالی یکپارچه و سوگیری رفتاری در پیش‌بینی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. که با تحقیقات کاگلیو و همکاران  (2020) و اصولیان بازچی (1398) همسو می باشد. می‌توان گفت گزارشگری مالی یکپارچه واکنش سرمایه‌گذاران و فرایند تصمیم‌گیری آن‌ها را با توجه به تئوری پردازش اطلاعات بهبود بخشیده و اثر رفتاری گزارشگری مالی یکپارچه باعث اثر تمایلی در پیش‌بینی قیمت سهام می‌شود. در جهت ارتقا و پایداری کسب‌وکار و ارائه اطلاعات شفاف به تأمین‌کنندگان سرمایه و سرمایه‌گذاران گزارشگری مال یکپارچه می‌تواند کیفیت افشای و مربوط بودن را افزایش داده و درنتیجه آگاهی قیمت سهام افزایش می‌یابد. با افزایش آگاهی دهندگی قیمت سهام به‌وسیله گزارشگری مالی، سوگیری و پیش‌فرض‌های ذهنی سرمایه‌گذاران تا حدودی کم‌رنگ شده و تصمیمات آگاه خریدوفروش و تصمیمات سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد.

تفسیر نتیجه فرضیه دوم: نتیجه آزمون فرضیه دوم نشان می‌دهد که گزارشگری مالی یکپارچه و دقت پیش‌بینی سود رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. که با تحقیقات کاگلیو و همکاران  (2020)، گارسیا سانچز و نوگورا  (2017) ، کامیابی و همکاران(1400)همسو می باشد.

می توان گفت گزارشگری مالی یکپارچه با افشای اطلاعات مالی و غیرمالی از فرایند گزارشگری مالی و فعالیت شرکت‌ها باعث می‌شود سرمایه‌گذاران و تحلیل گران پیش‌بینی‌های دقیق‌تری داشته باشند، افزایش درک و شناخت بازار از شرکت، باعث برقراری ارتباط سرمایه‌گذاران و دیگر استفاده‌کنندگان از گزارشگری مالی با راهبردهای مدیران از فعالیت‌های عملیاتی، چشم‌اندازهای سازمان می‌شود درنتیجه، عدم قطعت سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری و بار اضافی اطلاعات کاهش می‌یابد.

تفسیر نتیجه فرضیه سوم: نتیجه آزمون فرضیه سوم نشان می‌دهد که بین گزارشگری مالی یکپارچه و آگاهی دهندگی قیمت سهام رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد که با تحقیقات گروال و همکاران  (2021) ، واتانابه و همکاران  (2019) ، فلورس و همکاران (2019)

 و بارت و همکاران (2018) همسو می باشد. می‌توان گفت با ترکیب و ارائه اطلاعات مالی و غیرمالی فرایند خلق ارزش شرکت در قالب گزارشگری مالی باعث می‌شود محتوای اطلاعاتی قیمت سهام آگاهی‌دهنده بوده و سرمایه‌گذاران در سهام به توجه به تئوری سرمایه‌گذاری منطقی، تصمیمات بهینه داشته باشند.

محدودیت‌های اثرگذار بر نتایج این تحقیق مربوط به نحوه اندازه‌گیری گزارشگری مالی یکپارچه می باشد،چرا که بازار سرمایه ایران با توجه نوظهور بودن، ابعاد گسترده معیارهای گزارشگری مالی یکپارچه هنوز در اندازه گیری ها ملاک نبوده، از این رو در این تحقیق متغیر مذکور بر اساس معیارهایی که عموماً افشا می‌شود اندازه‌گیری شده است. محدودیت دیگر پژوهش عدم شناخت فرایند تصمیم گیری سرمایه گذاران در بلندمدت می باشد.

با توجه به فرضیه اول، ضرورت به آموزش در بازار سرمایه احساس می‌شود در این راستا پیشنهاد می‌شود در جهت ارتقای آگاهی سرمایه‌گذاران و دانش مالی آن‌ها و رویکردهای روان‌شناختیسرمایه‌گذاران شامل ریسک، بازده، برنامه‌ریزی آموزشی راهبردی و کاربردی اجرایی شود.با توجه به فرضیه دوم، پیشنهاد می‌شود سازوکارهای اجرایی و نظارتی همچون حسابرسی اخلاقی جهت نظارت بر برآوردها و پیش‌بینی‌های مدیریت درباره فعالیت‌های آتی و دستاوردها برنامه‌ریزی شود تا اولاً پیش‌بینی مدیران منطقی و با مفروضات ذهنی مناسب باشد و ثانیاً تحقق‌پذیری پیش‌بینی‌ها به واقعیت نزدیک بوده و صحت پیش‌بینی افزایش یابد. با توجه به فرضیه سوم، پیشنهاد می‌شود در جهت ارتقای شفافیت گزارشگری مالی و شفافیت بازار سرمایه، نظام رتبه‌بندی شفافیت شرکت‌ها با معیارهای مالی و غیرمالی بیشتری مطالعه و ارزیابی گردد تا اطلاعات مربوط و سودمندی برای سرمایه‌گذاران در جهت تصمیمات سرمایه‌گذاران باشد؛ زیرا واکنش سرمایه‌گذاران ناشی از آگاهی دهندگی قیمت سهام، نقد شوندگی را در بازار افزایش داده و فرایند تخصیص سرمایه کارا خواهد بود.

در جهت تحقیقات آتی پیشنهاد می شود ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه با سایر متغیرهای تصمیم گیر اثرگذار بررسی شود،پیشنهاد می شود ارتباط بین آگاهی دهندگی قیمت سهام و دانش مالی سرمایه‌گذاران همچنین ارتباط بین گزارشگری یکپارچه و فرایند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران، ارتباط بین گزارشگری مالی یکپارچه و پارادایم‌های ذهنی مدیران در برآوردها و تعدیل انتظارات از فعالیت های شرکت بررسی شود.

 

 

 

[1]- گروه حسابداری ، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]

[2]- گروه حسابداری ، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران. [e-mail]

[3] Scott

[4] Barth et al

[5] Gul, Kim and Qiu

[6] An and Zhang

[7] Jones, Lee and Yeager

[8] Morck Yeung and Yu

[9] Jones and Lee 

[10] Ng and Rezaee

[11] Kim et al

[12] Cho and Lee

[13] García-Sánchez

[14] ISSB

[15] EC the European Commission

[16] EFRAG

[17] CSRD

[18] International Financial Reporting Standards (IFRS)

[19] Barth et al

[20] Landau et al

[21] Mervelskemper & Streit

[22] Plumlee

[23] Sims

[24] De Villiers

[25] Romy

[26] Dhaliwal

[27] Obeng et al

[28] Grewal et al

[29] Caglio et al

[30] Watanabe et al

[31] Givoly et al

[32] Flores

[33] García-Sánchez, I. M. & Noguera

[34] IIRC

[35] Wahl et al

[36] Dewi

[37] Grace

[38] Jing

[39] - White

مراجع

فهرست منابع

• اصولیان، محمد، بازچی، مژگان،(1398)، "سوگیری‌های رفتاری، حجم غیر نرمال معاملات و بازده غیرعادی سهام"، مدیریت دارایی و تأمین مالی،دوره7،شماره4،صص81-96.
• رحمانی، علی، بشیری منش، نازنین، (1390)، "بررسی اثر هموارسازی سود بر آگاهی بخشی قیمت سهام" ،پژوهش‌های حسابداری مالی، دوره3،شماره3،صص39-54.
• ریاحی نژاد،محدثه،توانگر،افسانه،(1400)، "تأثیر فرهنگ سازمانی بر رابطه مدیریت سود و خوانایی گزارش‌های مالی"،پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره13،شماره52،صص87-114.
• ستایش، محمد حسین،کاظم نژاد, مصطفی،(1395)،"سودمندی رگرسیون‌های تجمیعی و روش‌های انتخاب متغیرهای پیش‌بین بهینه در پیش‌بینی بازده سهام"،پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره8،شماره32،صص1-28.
• قربانی،بهزاد،حسینی غنچه،سید جلال الدین،محمدیلر،زهرا، (1396)،"تأثیر افشای اطلاعات استراتژیک، غیرمالی و مالی بر مدیریت سود"،پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی دوره9،شماره35،صص23-40.