تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری برکیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 16، شماره 61، فروردین 1403، صفحه 187-218   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2024.709450

نویسندگان

علیرضا رحیمی^* ؛ علی کیانی

گروه حسابداری، دانشگاه شهید باهنر،کرمان، ایران

چکیده

چکیده
این مطالعه تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی را بررسی می کند.  افزایش قابلیت مقایسه حسابداری، محیط اطلاعاتی را بهبود می بخشد،که نه تنها موجب افزایش توانایی مدیران برای ارزیابی شفافیت گزارشگری مالی با دقت بیشتر می شود  و اطلاعات محرمانه ی آنها  را نشان می دهد، بلکه  درک سرمایه گذاران از شفافیت گزارشگری مالی را  نیز بهبود می بخشد. در گزارشگری مالیاتی،  اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اساسی تصمیم گیری های مالیاتی محسوب می شود. بر این اساس در این مطالعه با تمرکز بر یک جنبه از محیط گزارشگری مالی، یعنی قابلیت مقایسه حسابداری، به بررسی تاثیر آن بر کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی پرداخته شده است. نمونه آماری پژوهش شامل 110 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. برای آزمون فرضیه‌های طرح شده در پژوهش از رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزرشگری مالی  تاثیر مثبت و معناداری دارد. قابلیت مقایسه حسابداری به منزله یک سازوکار حاکمیتی، از رفتارهای فرصت طلبانه مدیران ازجمله اجتناب مالیاتی ممانعت می کند. همچنین قابلیت مقایسه حسابداری بر اجتناب مالیاتی تاثیر منفی و معناداری دارد. بر اساس نتایج این پژوهش، زمانی که کیفیت گزارشگری مالی،  بالا و اجتناب مالیاتی با شدت کمتری است، قابلیت مقایسه حسابداری، توانایی استفاده‌کنندگان از اطلاعات را به‌منظور شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌ها بین پدیده‌های اقتصادی، بهبود می‌بخشد. در نتیجه، استفاده کنندگان، بهترین اطلاعات مالی  را انتخاب می‌کنند که سبب می‌شود، تصمیم گیری به‌صورت موثر تر  صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: قابلیت مقایسه حسابداری؛ کیفیت گزارشگری مالی؛ اجتناب مالیاتی

اصل مقاله

https://doi.org/10.30495/faar.2023.1957609.3479

 

تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری برکیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی

 

 

تاریخ دریافت: 21/09/1402                  تاریخ پذیرش: 14/11/1402

علیرضا رحیمی*[1] علی کیانی[2]

 

چکیده

این مطالعه تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی را بررسی می کند.  افزایش قابلیت مقایسه حسابداری، محیط اطلاعاتی را بهبود می بخشد،که نه تنها موجب افزایش توانایی مدیران برای ارزیابی شفافیت گزارشگری مالی با دقت بیشتر می شود  و اطلاعات محرمانه ی آنها  را نشان می دهد، بلکه  درک سرمایه گذاران از شفافیت گزارشگری مالی را  نیز بهبود می بخشد. در گزارشگری مالیاتی،  اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اساسی تصمیم گیری های مالیاتی محسوب می شود. بر این اساس در این مطالعه با تمرکز بر یک جنبه از محیط گزارشگری مالی، یعنی قابلیت مقایسه حسابداری، به بررسی تاثیر آن بر کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی پرداخته شده است. نمونه آماری پژوهش شامل 110 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. برای آزمون فرضیه‌های طرح شده در پژوهش از رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزرشگری مالی  تاثیر مثبت و معناداری دارد. قابلیت مقایسه حسابداری به منزله یک سازوکار حاکمیتی، از رفتارهای فرصت طلبانه مدیران ازجمله اجتناب مالیاتی ممانعت می کند. همچنین قابلیت مقایسه حسابداری بر اجتناب مالیاتی تاثیر منفی و معناداری دارد. بر اساس نتایج این پژوهش، زمانی که کیفیت گزارشگری مالی،  بالا و اجتناب مالیاتی با شدت کمتری است، قابلیت مقایسه حسابداری، توانایی استفاده‌کنندگان از اطلاعات را به‌منظور شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌ها بین پدیده‌های اقتصادی، بهبود می‌بخشد. در نتیجه، استفاده کنندگان، بهترین اطلاعات مالی  را انتخاب می‌کنند که سبب می‌شود، تصمیم گیری به‌صورت موثر تر  صورت گیرد.

واژه‌های کلیدی: قابلیت مقایسه حسابداری، کیفیت گزارشگری مالی، اجتناب مالیاتی.

1- مقدمه

قابلیت مقایسه، یکی از ویژگی‌های گزارشگری مالی است که کمیت و کیفیت اطلاعات دردسترس را برای سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد و این امکان را برای آنها فراهم می‌کند تا با ارزیابی عملکرد گذشتة شرکت، عملکرد آتی را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنند و بر مبنای آن تصمیم بگیرند (دفرانکو، 2011).  اگرچه ارائه گزارش‌های مالی، اجباری‌اند، چگونگی ارائه گزارشگری مالی، متفاوت است که علت آن در وجود گزینه‌های اختیاری در استانداردهای حسابداری مالی است که موجب بهبود گزارشگری مالی  می شود (چن و همکاران2013). هدف صورت های مالی ارائه اطاعاتی قابل اتکا درباره عملکرد و انعطاف پـذیری مـالی شرکت است که استفاده کنندگان از صورت های مـالی در اتخـاذ تصـمیمات اقتصـادی اسـتفاده نمایند (دستگیر و حسینی، 1392). یکی از ویژگی های مهم صورت مالی مالی قابلیت مقایسه آن ها از دوره ای به دوره دیگر است (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، ۲۰۱۰). قابلیت مقایسه اطلاعات مالی واحد تجاری از دوره ای به دوره دیگر از اهمیت زیادی برخوردار است(دفرانکو و کوتاری،2013). تدوین کننده ها معتقدند که مقایسه پذیری ،سودمندی اطلاعات حسابداری را افزایش می دهد و استفاده کنندگان گزارش های مالی (کاربران بعدی) را قادر می سازد تا شباهت ها و تفاوت های بین پدیده های اقتصادی را شناسایی کنند (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، ۲۰۱۰). در صورتی که اطلاعات مقایسه ای در دسترس نباشد، تصمیم های سرمایه گذاری، وام دهی و… نمی توانند منطقی باشند. (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، ۲۰۱0) . پژوهش های موجود درباره قابلیت مقایسه حسابداری عمدتا بر مزایای آن برای استفاده کنندگان گزارش های مالی مانند تحلیلگران مالی و اعتباردهندگان استفاده می کنند. مطالعات بسیار کمی به بررسی پیامدهای قابلیت مقایسه حسابداری برای مدیران، به عنوان یک بخش مهم در روند تولید و انتشار اطلاعات پرداخته اند. همچنین، پیامدهای قابلیت مقایسه حسابداری برای کاربران به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است. برای پر کردن این شکاف ها در ادبیات، این پژوهش به بررسی تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی مدیران و اجتناب مالیاتی شرکت ها، می پردازد. استفاده کنندگان از اطلاعات مالی موجود در صورت های مالی با مقایسه عملکرد سال های مختلف یک واحد تجاری می توانند روندها را شناسایی و با توجه به نتایج گذشته، وضعیت آتی را پیش بینی کنند. این مقایسه هنگامی صحیح و معتبر خواهد بود که واحد تجاری مورد نظر روش ها و رویه های اندازه گیری مشابه ی را در سال های مختلف به طور یکنواخت بکار گرفته باشد. در صورتی که شرکت ها اقدام به تغییر روش ها و رویه های حسابداری خود نمایند، تا حدودی قابلیت مقایسه صورت های مالی شرکت ها از بین می رود. در حال حاضر برای تحقق هدف های حسابداری و گزارشگری مالی و تأمین نیاز های استفاده کنندگان اطلاعات مالی در ایران صورت های مالی اساسی ترازنامه، صورت حساب سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد تهیه می شود. موضوعی که در گزارشگری مالی حایز اهمیت است، مفید بودن گزارش های مالی برای تصمیم گیری های اقتصادی است (دفرانکو، 2011). به همین دلیل صورت های مالی باید از ویژگی های کیفی مناسبی برخوردار باشند. فراهم آوردن شرایط لازم برای مقایسه اطلاعات مالی دوره های مختلف یک واحد تجاری، استفاده کنندگان اطلاعات مالی را قادر می سازد که با مطالعه روندها، نقاط ضعف و قوت یک واحد تجاری را ارزیابی کنند(چن و همکاران 2013).

شرکت‌ها همواره به دنبال راهکارهایی برای پرداخت کمتر مالیات‌اند؛ اجتناب مالیاتی، یکی از این راهکارها است. افزایش قابلیت مقایسه صورت‌های مالی با برجسته‌کردن شباهت‌ها و تفاوت‌های شرکت‌های مختلف، امکان شناسایی معاملات غیرعادی شرکت‌ها را افزایش و تمایل مدیران را نسبت به اجتناب مالیاتی کاهش می‌دهد. از طرفی مالیات یکی از مسائل مهم اقتصادی در هر جامعه است. قوانین مالیاتی نیز از جمله قوانین مادردر زمینه های اقتصادی و یکی از مهم ترین ارکان اعمال سیاست های اقتصادی دولت است)سعیدی وکلامی،1387). هر جا که مالیات باشد، اجتناب از آن نیز به خودی خود وجود خواهد داشت. تمکین مالیاتی برای دولت‌ها در سراسر جهان به منظور تأمین بودجه، مهم است. چشم انداز کلی اجتناب مالیاتی بر این نکته دلالت دارد که مدیران فرصت طلبی که بدنبال اجتناب از پرداخت مالیات هستند، به وسیله گزارشگری مالی بدنبال سوء استفاده های مالی هستند و بیشتر این کار را در جهت منافع شخصی خود انجام می دهند. کیفیت گزارشگری مالی سبب تسهیل نظارت بر عملکرد مدیران از سوی سهامداران می شود. مدیران فرصت طلب از روش ها و تکنیک ها ی مختلفی برای پرداخت مالیات کمتر استفاده می کنند که این امر سبب تحمل هزینه هایی برای مالکان شرکت خواهد شد. عدم هماهنگی بین اصول پذیرفته شده حسابداری و قوانین مالیاتی این فرصت را برای شرکت ها فراهم می سازد که بطور همزمان سود دفتری شان را به سمت بالا وسود مشمول مالیاتشان را به سمت پایین مدیریت کنند (هانلون و همکاران،2010).

هدف اصلی گزارشگری مالی طبق چارچوب نظری حسابداری، ارائه اطلاعاتی است که در فرآیند تصمیم گیری، به استفاده کنندگان صورت های مالی برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه مفید واقع شود (ثقفی و کردستانی، ۱۳۸۳). وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه یکی از ارکان اصلی پاسخگویی مدیران اجرایی و از نیازهای اساسی تصمیم گیری اقتصادی است (دجونگ و همکاران 2013). حسابداری، به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، اطلاعات مورد نیاز استفاده کنندگان برای تصمیم گیری را فراهم می نماید. یکی از گروه های استفاده کننده از گزارشگری مالی، دولت است که در جهت وضع مالیات شرکت ها این اطلاعات را بکار می گیرد. در همین راستا، ارائه اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اساسی تصمیم گیری های مالیاتی محسوب می شود. در قوانین و مقررات مالیاتی، منبع استخراج اطلاعات مالی قابل مقایسه دفاتر قانونی بوده و مطلوبیت آن منوط به رعایت استانداردهای حسابداری است. مالیات یکی از عوامل تأثیرگذار بر رویه های حسابداری است و گزارش های مالی تهیه شده مبنای محاسبه درآمد مشمول مالیات می باشد(حساس یگانه و همکاران 1397). لیکن، با وجود تدوین سازوکارهای نظارتی یکسان برای گزارشگری مالی شرکت ها، به نظر می رسد کیفیت و شفافیت گزارشگری مالی آنها یکسان نیست و این امر بیانگر آن است که احتمالا عوامل دیگری وجود دارد که باعث ایجاد تفاوت در شفافیت گزارشگری مالی شرکت ها و در نهایت نرخ مؤثر مالیاتی می شود(کوتاری و همکاران 2011 ). این پژوهش در صدد آن است که تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری بر کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب  مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را با در نظر گرفتن عوامل تاثیر گذار بر این رابطه را مورد مطالعه قرار دهد. در ادامه، مسئله پژوهش، بیان می شود، سپس مبانی نظری و پیشینه پژوهش ذکر می شود، اهداف پژوهش و روش انجام پژوهش ارائه می شود و در نهایت، بر اساس یافته های پژوهش نتیجه گیری انجام می شود و پیشنهادات مبتنی بر نتایج پژوهش ارائه می شود.

 

2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش

دلیل اصلی اهمیت قابلیت مقایسه، مانند همه ویژگی های کیفی اطلاعات مالی، کمک به دستیابی به هـدف گزارشـگری مالی است (ژانگ 2018). اهداف گزارشگری مالی، از نیازها و خواسته های اطلاعاتی استفاده کنندگان برون سازمانی سرچشمه می گیرد(مهدوی و همکاران 1392). قابلیت مقایسه حسابداری، تحصیل و پردازش هزینه اطلاعات را محدود می‌کند و کیفیت اطلاعات در دسترس را برای سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد (کیم و همکاران 2017). قابلیت مقایسه حسابداری، امکان مقایسه مدیریتی بین شرکت‌ها را فراهم می‌کند؛ به‌طوری‌که تحلیلگران نه‌تنها استنتاج‌های بهتری درباره شباهت‌ها و تفاوت‌های بین شرکت‌ها دارند، شناخت بهتری درباره چگونگی ارتباط رویدادهای اقتصادی با عملکرد شرکت دارند. علاوه بر آن، به دلیل آنکه اطلاعات شرکت‌های مقایسه‌پذیر معیار خوبی برای یکدیگرند، اطلاعات ردو‌بدل شده بین آنها میزان تلاش‌های لازم را برای شناخت و تحلیل صورت‌های مالی کاهش می‌دهد(کیم و همکاران 2017). این هدف، ارائه اطلاعات مالی در خصوص واحد تجـاری اسـت کـه بـرای سـرمایه گـذاران بالفعـل و بـالقوه، اعتباردهندگان و سایر بستانکاران برای تصمیم گیری در خصوص تأمین منابع واحد تجاری مفید واقع می شـود. نهادهـای استانداردگذار حسابداری نیز بر قابلیت مقایسه صورت های مـالی بسـیار تأکیـد کـرده انـد؛ بـه طـوری کـه هیئـت اصـول  حسابداری (1980)، تأکید کرده است که قابل مقایسه بودن را جزء مهمترین اهداف حسـابداری مـالی مـی دانـد. هیئت استانداردهای حسابداری مالی (1980)، در بیانیه مفهومی شماره 2 خود بیـان کـرده اسـت کـه  تصـمیم هـای سرمایه گذاری و اعتباردهی، اساساً مستلزم ارزیابی فرصت های جایگزین است و اگر اطلاعات قابـل مقایسـه در دسـترس نباشد، نمی توان تصمیم های آگاهانه اتخاذ نمود. سرمایه گذاران برای تصمیم گیری نیاز به قضاوت درست دارند که به طور کامل مبتنی بر کیفیت اطاعات حسابداری است (ایموف و همکاران، 2019). وجود اطاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اساسی پاسخگویی و تصمیم گیری های اقتصادی آگاهانه و از ملزومات بی بدیل توسعه و رشد اقتصادی در بخش خصوصی و دولتی است. در صورتی که تصمیمات آگاهانه مبتنی بر اطاعات شفاف و قابل مقایسه نباشد، منابع کمیاب اقتصادی تلف می شود و اقتصاد کشور آسیب می بیند (سیرانی و همکاران1392). قابلیت مقایسه اطلاعات، هزینه تحصیل و پردازش اطلاعات را محدود می‌کند و کیفیت اطلاعات در دسترس را برای سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد(چن و همکاران، 2015). قابلیت مقایسه اطلاعات، امکان مقایسه مدیریتی بین شرکت‌ها را فراهم می‌کند؛ به‌طوری‌که تحلیلگران نه‌تنها استنتاج‌های بهتری درباره شباهت‌ها و تفاوت‌های بین شرکت‌ها دارند، شناخت بهتری درباره چگونگی ارتباط رویدادهای اقتصادی با عملکرد شرکت دارند. علاوه بر آن، به دلیل آنکه اطلاعات شرکت‌های مقایسه‌پذیر معیار خوبی برای یکدیگرند، اطلاعات ردو‌بدل شده بین آنها میزان تلاش‌های لازم را برای شناخت و تحلیل صورت‌های مالی کاهش می‌دهد(دفرانکو و همکاران، 2011). اهمیت قابلیت مقایسه صورت­های مالی در اصول پذیرفته شـده حسـابداری در چهـار دهـه اخیر برجسته شده است. هیئت اصول حسابداری (1970)، بر این نکته تاکید می­کند که قابلیت مقایسه از مهم ترین اهداف حسابداری مـالی اسـت. بیانیـه مفهـومی شـماره 2 هیئـت اصول حسابداری(1980)، قابلیت مقایسه را به صورت کیفیـت اطلاعـاتی کـه استانداردهای حسابداری مالی استفاده کنندگان را قادر می­سـازد تـا شـباهت­ها و تفاوت­هـا ی بـین دو مجموعـه از پدیـده هـای اقتصادی را شناسایی کند تعریف می­کند و بیان می­کند که تصـمیمات سـرمایه گـذاری و وام دهی اساساً مستلزم ارزیابی فرصت­های جایگزین می­شوند و اگر اطلاعات مقایسه­ای در دسترس نباشد نمی­توان تصمیمات منطقی اتخاذ نمود. قابلیت مقایسه یک ویژگی کلیدی در دستیابی به سودمندی تصمیم برای اطاعات مالی است قابلیت مقایسه براساس بیانیه مفهومی شماره 3 چارچوب مفهومی گزارشگری مالی یکی از ویژگی­های ارتقاء دهندۀ کیفیت گزارش­های مالی به شمار آمده و به این صورت تعریف شده است: ویژگی کیفی اطاعات است که استفاده کنندگان را قادر به شناسایی و درک شباهت­ها و تفاوت­های بین دو مجموعه از پدیده های اقتصادی می­کند از نظر هیئت های فوق­الذکر اگربتوان اطاعات یک واحد تجاری را با اطاعات واحدهای تجاری دیگر و اطاعات مشابه همان واحد تجاری در مقاطع زمانی دیگر مقایسه کرد این اطاعات مفیدتر خواهند بود. در استانداردهای حسابداری ایران نیز بر قابلیت مقایسه به عنوان یک ویژگی کیفی سودمند تأکید شده است(سازمان حسابرسی، 1392). اگر شرکت ها ارقام حسابداری یکسانی را برای وقایع اقتصادی یکسان و ارقام حسابداری متفاوتی را برای وقایع اقتصادی متفاوت گزارش کنند شاهد صورت های مالی قابل مقایسه خواهیم بود. از طریق رعایت ویژگی های کیفی بنیادین اطاعات مالی می توان تا حدّی به قابلیت مقایسه دست یافت. به عنوان مثال زمانی که شرکت های مختلف برای انعکاس رویدادی یکسان ویژگی ارائه صادقانه را رعایت کنند درجه ای از قابلیت مقایسه به دست می آید. با این حال یک رویداد اقتصادی می تواند به صورت صادقانه اما به روش های مختلف ارائه گردد. مجاز دانستن روش های حسابداری متفاوت برای انعکاس یک رویداد اقتصادی یکسان قابلیت مقایسه را کاهش می دهد (هیئت استانداردهای حسابداری مالی آمریکا، 2010).

افزایش قابلیت مقایسه باعث افزایش قابلیت فهم اطلاعات صورت های مالی می شود(دفرانکو و همکاران، 2011). افزایش قابلیت فهم  اطلاعات مالی باعث دسترسی سریع تر استفاده کننده گان (به ویژه ممیزان مالیاتی)، محتوای اطلاعاتی صورت گزارش های مالی می شود. در اینجا قابلیت مقایسه حسابداری مبنای مشترک جهت ارزیابی رویدادهای اقتصادی متاثر بر شرکت به حساب می آید. لذا هرچه این مبنای مشترک ارزیابی بین شرکت ها گسترش بیشتری داشته باشد احتمال اینکه اولا مالیات تشخیص داده شده توسط ممیز مالیاتی حداقل در مقایسه با سایر شرکت ها از صحت بیشتری برخوردار باشد بیشتر می شود و دوم بر میزان مالیات وصول شده (با توجه به مبنای مشترک جهت ارزیابی رویداد های متاثر بر شرکت) موثر خواهد بود. با فرض ثبات سایر عوامل موثر در صورتی که قابلیت مقایسه حسابداری بین دو شرکت به طور کامل برقرار باشد انتظار داریم در صورتی که سود حسابداری ابرازی یکی نصف دیگری باشد، مالیات وی نیز نصف باشد. بنابراین قابلیت مقایسه حسابداری امکان تحلیل اطلاعات مالی به طور مقایسه ای را تسهیل می کند. به‌موقع بودن گزارشگری مالی، یکی از مهم‌ترین ارکان کیفیت ارائه اطلاعات مالی شرکت‌ها و مربوط به سرعت گزارشگری مالی است(شرودر،2008). یکی از اهداف گزارشگری اطلاعات مالی، تسهیل فرآیند تخصیص سرمایه در اقتصاد است از جنبه های مهم این هدف، بهبود تصمیم های سرمایه گذاری است(مدرس و همکاران،  1387). وجود اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه یکی از ارکان مهم پاسخگویی و تصمیم گیری های آگاهانه بوده و در رشد وتوسعه اقتصادی اثرگذار است(حساس یگانه و همکاران، (1397). اگرچه اطلاعات مالی از منابع مختلف قابل استخراج است، اما در حال حاضر صورت های مالی، منبع اولیه اطلاعات مالی را تشکیل می دهد و تقریباً هسته اصلی تهیه و ارائه این صورت ها هستند.گزارش های مالی یکی از منابع اطلاعاتی در دسترس بازارهای سرمایه است که انتظار می رود نقش موثری در توسعه ی سرمایه گذاری و افزایش کارایی آن ایفا نماید. در این راستا اساتید، پژوهشگران و اهل حرفه حسابداری به دنبال افزایش کیفیت گزارشگری مالی به عنوان ابزاری برای ادای مسئولیت پاسخگویی به نیازهای جامعه خود بوده اند(مدرس و همکاران، 1387).

گزارش‌های مالی، محصول نهایی فرآیند گزارشگری مالی است. فرآیند گزارشگری مالی شامل ایجاد، انتشار، اطمینان بخشی و استفاده از اطلاعات مالی توسط استفاده‌کنندگان از این گزارش‌هاست و حوزه آن از اجرای استانداردهای گزارشگری مالی برای تهیه گزارش‌های مالی، شروع می‌شود و تا اطمینان‌‌بخشی، انتشار و استفاده از آنها گسترش می‌یابد. استفاده‌کنندگان برای قضاوت و تصمیم‌گیری در بازار سرمایه و ارزیابی مفاد قراردادی و مباشرت مدیریت، به اطلاعات سودمند نیاز دارند. سودمندی اطلاعات به مفهوم کیفیت اطلاعات اشاره دارد. کیفیت گزارشگری مالی نیز یک نمونه خاص از کیفیت اطلاعات است (فرانسیس و همکاران 2006). کیفیت گزارشگری مالی به این معنی است که تا چه اندازه گزارش‌های مالی، اقتصاد زیربنایی شرکت را به‌طور منصفانه نشان می‌دهند (سازمان بورس و اوراق بهادار 1392). اقتصاد زیربنایی شرکت به فرآیند ایجاد بازده در شرکت اشاره دارد. فرآیند ایجاد بازده به مجموعه اقداماتی ازقبیل استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات برای تولید محصول، انتخاب بازارهای فروش محصولات، نحوه استفاده از نیروی کار و سایر تصمیمات مرتبط با فعالیت‌های عملیاتی و معاملات شرکت نیاز دارد؛ بنابراین، کیفیت گزارشگری مالی، به ویژگی‌های عملیاتی و معاملاتی شرکت و نیز، به نحوه ارائه و انعکاس این ویژگی‌ها در گزارش‌‌های مالی بستگی دارد (گروس و همکاران 2019). همچنین طبق ماده 2 دستورالعمل کنترل‌های داخلی سازمان بورس و اوراق بهادار، کیفیت گزارشگری مالی به‌عنوان اطلاعات ‌اتکاپذیر، مربوط و به‌موقع‌بودن معرفی شده است. بر اساس این، هرچه ویژگی‌های قابلیت اتکا، مربوط‌بودن و به‌موقع‌بودن ارتقا یابند، کیفیت گزارشگری مالی افزایش می‌یابد.

کیفیت گزارشگری مالی از دیدگاه پژوهشگران دارای تعاریف متعددی است و نوع تعریف به دیدگاه فرد بستگی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود: کیفیت گزارشگری مالی را می توان صورت های مالی در انتقال اطلاعات عملیاتی شرکت و به طور خاص پیش بینی جریان های نقدی مورد انتظار آن به سرمایه گذاران تعریف نمود(مدرس و همکاران،1387).  گزارشگری مالی عبارت است از گزارش اطلاعات حسابداری یک بنگاه به استفاده کنندگان آن اطلاعات. بنابراین گزارشگری مالی فراتر از آن که گزارش مالی صرف باشند، وسیله ای برای برقراری ارتباط بین شرکت ها و صاحبان آنها تلقی می شود(شرودر 2008). در ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی دو رویکرد کلی وجود دارد : رویکرد نیاز های استفاده کنندگان و رویکرد حمایت از سرمایه گذاران و سهامداران. در رویکرد نیاز استفاده کنندگان کیفیت گزارشگری مالی بر مبنای سودمندی اطلاعات مالی (مربوط بودن و قابل اتکا بودن) تعیین و تعریف می شود. در این حالت کیفیت گزارشگری مالی عبارت است از اطلاعات مالی کامل و شفاف که مانع گمراهی یا ایجاد ابهام برای استفاده کنندگان می شود (رحمانی، 1381). از آنجا که صورت های مالی به عنوان مهم ترین منبع اطلاعاتی برای انعکاس نتایج عملکرد و وضعیت مالی و جریانات نقدی واحد های تجاری شناخته شده است، به همین دلیل مبنای تهیه ی صورت های مالی که همان استانداردهای حسابداری هستند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و یکی از الزامات قابلیت مقایسه حسابداری تهیه و ارائه ی اطلاعات مالی با کیفیت مطلوب، وضع و تدوین اصول و استانداردهای حسابداری و رعایت آنها در عمل می باشد(فرانسیس و همکاران 2013). کیفیت گزارشگری مالی با اینکه همواره یکی از پایه ای ترین مفاهیم در حسابداری بوده است اما پژوهشگرین در تعریف آن توافق چندانی با یکدیگر ندارند. دیچاو و همکاران(۲۰۰1) در تعریفی گسترده، کیفیت گزارشگری مالی را از منظر سود و در قالب ارائه اطلاعات مربوط به عملکرد مالی شرکت جهت تصمیم گیری استفاده کنندگان تعریف نموده اند. کیفیت گزارشگری مالی سبب سودمندی اطلاعات می شود، بنابراین واضح است که قانون گذاران و سرمایه گذاران برای داشتن گزارشگری با کیفیت بیشتر هم عقیده هستند؛ زیرا اعتقاد نهایی این است که کیفیت گزارشگری مالی به طور مستقیم روی بازارهای سرمایه اثرگذار است. بنابراین با توجه به این که کیفیت گزارشگری مالی تأثیر با اهمیتی بر بازارهای سرمایه دارد می توان نتیجه گرفت که در سطح کلان کیفیت گزارشگری مالی دارای اثرات اقتصادی است(براندت و همکاران ۲۰۱۰).

مالیات یک بحث راهبردی، زیربنایی و پویاست که نقش اساسی و محوری در تحقق برنامه‌های توسعه ملی هر کشوری مانند کشور ما ایفا می‌کند. امروزه مالیات جدای از نقش اصلی خود یعنی تأمین یخشی از هزینه‌ها، به عنوان یک اهرم تأثیرگذار در اجرای سیاست‌های انبساطی و انقباضی دولت در بودجه‌بندی بخش‌های مختلف کشور مورد توجه است، بنابراین لزوم تحقق درآمدهای مالیاتی برای توسعه همه جانبه کشور بیش از پیش احساس می‌شود(کرمی و همکاران 1399). از دیدگاه نظری، منظور از اجتاب مالیاتی، تلاش برای کاهش مالیات های پرداختی است(هانلون و همکاران 2010). اجتناب مالیاتی نوعی استفاده از خلأهای قانونی در قوانین و مقررات مالیاتی به‌منظور کاهش مبلغ مالیات است که قوانین محدودکننده‌‌ای برای کنترل آن وجود ندارد (مهربان پور و همکاران 1396). و از منظر جرم‌شناسی تعقیب‌شدنی نیست (میلانی و همکاران 1392). از دیدگاه اجتماعی، اجتناب مالیاتی شرکت‌ها مانع از تأمین مالی پروژه‌هایی می‌شود که برای جامعه ضروری‌اند (مجید  و همکاران 2019). بنابراین، اجتناب مالیاتی به ضررهای جبران‌ناپذیری برای جامعه منجر می‌شود؛ همین امر سبب شده است اجتناب مالیاتی به یکی از نگرانی‌های اصلی دولت‌ها تبدیل شود (خواجوی و همکاران 1395). به دنبال آنکه مایکو و همکارن (2001)، بر اهمیت نقش کیفیت اطلاعات حسابداری در امور مالیاتی شرکت‌ها تأکید ورزید و کراکر و همکاران (2005)، و دسای و همکاران (2018)، نظریه نمایندگی را در پژوهش‌های حوزه مالیاتی گنجاندند، تأثیر کیفیت اطلاعات حسابداری بر اجتناب مالیاتی بیش از پیش بحث و بررسی شد. با وجود این که تقریباً در هر کشوری قوانینی برای جلوگیری از اجتناب مالیاتی وجود دارد، ولی شرکت ها در سراسر جهان برای استخدام حسابدارانی جهت یافتن راهی برای پرداخت مالیات کمتر، هزینه های زیادی را متحمل می شوند (آنار و همکاران، 2014)؛ لیکن، اجتناب مالیاتی می تواند دارای پیامدهای بالقوۀ مستقیم و غیرمستقیم بسیاری باشد. موضوع اجتناب مالیاتی ، بخش مهمی از حوزه ادبیات مالی و اقتصادی هر کشور محسوب می شود. محیط اطلاعاتی حسابداری در ایران به گونه ای است که مالیات یکی از ارکان اثرگذار بر گزارشگری مالی به شمار می رود. این موضوع تا اندازه ای حائز اهمیت است که طبق مفاد استاندارد حسابداری شماره ۲ ایران، برای گزارشگری جریان های نقدی مختص به مالیات بر عملکرد طبقه بندی جداگانه ای پیش بینی شده بود. علاوه بر این، بنا بر الزامات افشای استانداردهای حسابداری ایران، در یادداشت های توضیحی صورت های مالی باید اطلاعات تفصیلی درباره مالیات ابرازی، تشخیصی و قطعی افشا گردد (استانداردهای حسابداری ایران، ۱۳۸۳(.

تعاریف متفاوتی از اجتناب از مالیات به وسیله پژوهشگران ارایه شده است. اجتناب از پرداخت مالیات به عنوان کاهش مالیات آشکار هر ریال از سود قبل از مالیات تعریف شده است. فعالیت های اجتناب از پرداخت مالیات از دیدگاه نظری، تلاش در جهت کاهش مالیات های پرداختی است(هانلون و همکاران2010). همان‌طور که اطلاعات مالی با مقایسه پذیری بیشتر  تأثیر مثبتی بر تصمیم‌گیری مدیران دارد، اطلاعات مالی با‌ قابلیت مقایسه بیشتر نیز می‌تواند کیفیت تصمیمات مرتبط با مالیات را نیز افزایش دهد. گالیمور و لابرو  استدلال می‌کنند توانایی یک شرکت برای اجتناب مالیاتی مؤثر به‌وسیله محیط اطلاعات مالی با قابلیت مقایسه بالا بهتر می‌شود، زیرا محیط اطلاعات مالی با قابلیت مقایسه بیشتر، دستیابی به اطلاعات و یکپارچه‌کردن آن‌ها را تسهیل می‌کند. در دسترس‌بودن اطلاعات لازم برای کارکرد (کارایی) مالیاتی در شرکتی که اطلاعات در قسمت‌های مختلف پراکنده شده است، مستلزم داشتن سیستم مناسب برای گزارشگری مالی و مدیریتی است(پاسترناک و همکاران2008).

قابلیت مقایسه حسابداری یکی از ویژگی های مهم و اصلی صورت های مالی است که توجه استفاده کنندگان صورت های مالی را به خود جلب کرده است(کیم و همکاران 2013). سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان، مدیران، کارکنان شرکت، تحلیل گران، دولت و دیگر استفاده کنندگان صورت های مالی از سود به عنوان مبنایی برای اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری، اعطای وام، سیاست پرداخت سود، ارزیابی شرکت ها، محاسبه مالیات و سایر تصمیمات مربوط به شرکت استفاده می کنند(دارماپالا 2010). قاعدتا توجه به عواملی که بر روی اجتناب مالیاتی شرکت ها تاثیر گذار می باشد ضروری است. از آنجا که شرکت ها با ارائه گزارش های مالی به ظاهر با کیفیت و قابل مقایسه می توانند از پرداخت مالیات اجتناب نمایند، پژوهشگران و پژوهشگران حسابداری همواره در صدد یافتن روش هایی هستند که بتوانند قابلیت مقایسه حسابداری شرکت ها را صحیح به دست آورند وکیفیت گزارشکری مالی را افزایش دهند و موجب بهبود اجتناب از مالیات شود مطالعه حاضر در این خصوص می تواند مفید باشد. سؤال مطرح‌شده این است که آیا قابلیت مقایسه حسابداری، علاوه‌بر تخصیص بهینه منابع در بازار سرمایه، بر تصمیم‌های مدیران شرکت‌ها به‌خصوص در زمینه اجتناب مالیاتی تأثیرگذار است یا خیر. در محیط اقتصادی مشابه، درستی یا نادرستی مبادلات اقتصادی بین شرکت‌هایی که قابلیت مقایسه بالاتری در یک صنعت دارند، توسط یکدیگر تأیید می‌شود و اجتناب مالیاتی را برای شرکت‌ها دشوار می‌سازد. افزون ‌بر این، اطلاعات حسابداری با قابلیت مقایسه بالاتر، با کاهش هزینه‌های کسب اطلاعات، کارایی حاکمیت شرکتی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را بهبود می‌بخشد و هزینه اجرای فعالیت‌های اجتناب مالیاتی را برای نیل به منافع شخصی افزایش می‌دهد. به این ترتیب، قابلیت مقایسه بیشتر، تمایل مدیران نسبت به اجتناب از پرداخت مالیات را کاهش و ضمن جلوگیری از تحمیل هزینه‌های نمایندگی ناشی از این امر، اجتناب مالیاتی شرکت‌ها را کاهش می‌دهد. همچنین، رقابت بازار محصول نیز بر رابطه بین قابلیت مقایسه و اجتناب مالیاتی تأثیر می‌گذارد. یک دیدگاه این است که رقابت بازار محصول به‌عنوان سازوکار حاکمیتی برون‌سازمانی عمل می‌کند و مانع از اجتناب مالیاتی مدیران می‌شود؛ زیرا اجتناب مالیاتی ازجمله فعالیت‌هایی است که به کاهش ارزش شرکت منجر می‌شود (چن و همکاران، 2014). دیدگاه دیگر این است که رقابت بالا در بازار محصول می‌تواند به افزایش فشار بر شرکت منجر شود و این انگیزه را در مدیران ایجاد کند که به‌منظور جلوگیری از خروج جریان‌های نقدی و استفاده از این وجوه برای انجام سرمایه‌گذاری‌های بیشتر به اجتناب مالیاتی مبادرت کنند. از منظر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی نیز رقابت بالاتر در بازار محرکی برای افزایش کیفیت گزارشگری و قابلیت مقایسه اطلاعات مالی به‌منظور جذب سرمایه‌گذاران است که درنهایت، به کاهش اجتناب مالیاتی منجر می‌شود(مجید و همکاران 2019).

 

3- پیشینه پژوهش

چن  و همکاران )2009)، به بررسی رابطه بین میزان شفافیت  شرکت و اجتناب از پرداخت مالیات با در نظر گرفتن تضاد منافع بین سهامداران و مدیران پرداختند. یافته های پژوهش نشان داد که هرچه میزان اجتناب از پرداخت مالیات بیشتر باشد، میزان ابهام در آن شرکت بیشتر است. دفرانکو و همکاران (۲۰۱۱، در پژوهشی با عنوان سودمندی قابلیت مقایسه صورت های مالی، ضمن ارائه مدلی برای اندازه گیری قابلیت مقایسه صورت های مالی، به این نتیجه رسیدند که بین قابلیت مقایسه و دقت پیش بینی رابطه مثبتی وجود دارد و قابلیت مقایسه پراکندگی پیش بینی ها را کاهش می دهد. همچنین یافته های پژوهش آنها نشان داد قابلیت مقایسه هزینه کسب اطلاعات را کاهش داده و کمیت و کیفیت اطلاعات در دسترس برای تحلیلگران را افزایش می دهد. بارث و همکاران (۲۰۱۳)، در بررسی خود با عنوان تأثیر به کارگیری اختیاری استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی بر قابلیت مقایسه و سودمندی بازار سرمایه در آمریکا به این نتیجه رسیدند که بعد از پذیرش اختیاری IFRS،  شرکت هایی که از این استانداردها استفاده کرده اند قابلیت مقایسه بیشتری با هم داشتند و افزایش قابلیت مقایسه موجب افزایش اطلاعات در سطح خاص شرکت ها، افزایش نقدینگی بازار سرمایه و افزایش حجم معاملات سهام شده است.  نتایج یافته های آنها منطبق بر اعتقاد کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا مبنی بر سودمندی قابلیت مقایسه در بازار سرمایه است. کو و همکاران (2016)، در پژوهشی به بررسی تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود پرداختند. یافته ها حاکی از این است که کیفیت گزارشگری با سود تقسیمی رابطه مثبت دارد. سون(2016)، درمطالعه خود به بررسـی اینکـه چگونـه فعالیت هـای مـدیریت سـود مدیران با افزایش قابلیت مقایسه صورت های مالی شرکت آنها با سـایر شـرکت ها تحت تأثیر قرار می گیرد به این نتیجه رسید که با افزایش قابلیـت مقایسـه صـورت هـای مـالی شرکت مدیریت سـود واقعی افزایش می یابد و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی کاهش پیدا می کند.

ژیا و کیم (2017 )، در پژوهشی به بررسی تأثیر حاکمیت شرکتی بر رابطه بین اعتماد اجتماعی و اجتناب مالیاتی شرکت های حاضر در بورس چین پرداختند. یافته های پژوهش آنان نشان می دهد که اعتماد اجتماعی باعث کاهش اجتناب مالیاتی شرکت ها می گردد. همچنین در شرکت های دارای حاکمیت شرکتی ضعیف رابطه بین اعتماد اجتماعی و اجتناب مالیاتی قوی تر است. چایز و همکاران(2017)، در پژوهشی اطمینان بیش از حد مدیریت بر اجتناب مالیاتی را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج این پژوهش نشان داد اعتماد به نفس بیش از حد مدیران بر اجتناب مالیاتی تأثیر مثبت معناداری می گذارد.حبیب و همکاران (2017)، تأثیر قابلیـت مقایسه حسابداری بر دارایی های نقدی شرکت را مورد بررسی قرار دادنـد. نتـایج پـژوهش این بود که افزایش قابلیت مقایسه پذیری هزینه های کسب اطاعات را کاهش می دهد؛ همچنـین قابلیت مقایسه صـورت های مـالی بـه طور قابـل تـوجهی باعـث کاهش ارزش پول نقد شرکت می شود که بر محدودیت های تـأمین مـالی کیفیـت گزارشـگری مالی و حاکمیت شرکت ها مؤثر است. کورت (2018)، رابطة مدیریت سود به عنوان متغیر جایگزین کیفیت گزارشگری مالی را با محدودیت های مالی در شرکت های افزایش دهنده سرمایه مورد بررسی قرار داد. او با کنترل عواملی همچون اندازه و فرصت های رشد شرکت، بیه وجود رابطه قوی بین کیفیت گزارشگری مالی و وجود محدودیت های مالی در شرکت ها دست یافت. براین اساس می توان انتظار داشت، شرکت هایی که نیازهای تأمین مالی بالای دارند،کیفیت گزارشگری مالی بالای نیز داشته باشند.  سو و همکاران 2018)، به بررسی قابلیت مقایسه حسابداری و مدل تجربی هزینه سرمایه و بدهی براساس شرکت های پذیرفته شده در کشور چین پرداختند. قابلیت مقایسه اطاعات حسابداری برای شرکت ها مطابق با مدل قابلیت مقایسه دی  فرانکو(2011 ) شناسایی شده است. نتایج آن ها نشان می دهد، قابلیت مقایسه اطاعات حسابداری تحت تاثیر رابطه بین کیفیت اطاعات حسابداری و هزینه سرمایه تامین شده می باشد. همچنین، آنها به این نتیجه رسیدند که قابلیت مقایسه اطاعات حسابداری ارتباط منفی معناداری با هزینه بدهی دارد. ایموف و همکاران (2019)، بررسی نمودند که چگونه قابلیت مقایسه صورت های مالی یک شرکت با هزینه حقوق صاحبان سهام آن شرکت مرتبط است. قابلیت مقایسه یک اصل مهم حسابداری است زیرا به کاربران صورت های مالی اجازه می دهد هنگام تمایز بین فرصت های سرمایه گذاری جایگزین ، شرکت را در برابر بنگاه های مشابه محک بزنند. آنها شواهدی ارائه می دهند که قابلیت مقایسه صورت های مالی بیشتر با پایین آمدن هزینه حقوق صاحبان سهام همراه است و نشان می دهیم که تأثیر قابلیت مقایسه بر هزینه حقوق صاحبان سهام پس از کنترل کیفیت حسابداری همچنان بدون تغییر باقی مانده است.

گروس و همکاران (2019)، در پژوهشی در محیط آلمان به بررسی رابطه کیفیت حسابرسی داخلی با کیفیت گزارشگری مالی و کارایی حسابرسی مستقل پرداخته‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهند در یک سیستم دوسطحی، حسابرسی داخلیِ با کیفیت بالا هم به کیفیت گزارشگری مالی و هم به کارایی حسابرسی مستقل کمک می‌کند. شین و همکاران (2019)، در مطالعه ای تأثیر اجتناب مالیاتی را بر هزینه سرمایه بدهی مورد بررسی قرار دادند. نتایج این مطالعه حاکی است؛ رابطه مثبتی بین اجتناب مالیاتی و هزینه سرمایه  بدهی وجود دارد. چن و همکاران 2019)، در پژوهشی ارتباط بین نقدشوندگی سهام و اجتناب از پرداخت مالیات را مورد مطالعه قرار دادند. یافته های پژوهش ایشان نشان داد که تأثیر نقدشوندگی سهام بر اجتناب مالیاتی از لحاظ آماری معنی دار است و هرچه نقدشوندگی سهام بالاتر باشد، اجتناب از پرداخت مالیات کمتری وجود خواهد داشت.

طالب نیا و همکاران (1390)، به بررسی تاثیر گزارشگری مالیاتی بر شفافیت گزارشگری مالی پرداختند، نتایج پژوهش آنها بیانگر وجود یک رابطه مثبت بین گزارشگری مالیاتی و شفافیت گزارشگری مالی بوده است، به طوری که در صورت تهیه گزارشگری مالیاتی به ضمیمه گزارشگری مالی، شفافیت گزارشگری مالی تا حدود زیادی تامین خواهد شد. خانی و همکاران(1392)، در پژوهشی رابطة بین تخصص حسابرس در صنعت و اجتناب مالیاتی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. آنها دریافتند بین تخصص حسابرس در صنعت و اجتناب مالیاتی شرکت، ارتباط معناداری وجود دارد. مهدوی و همکاران(1392)، اثر کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود را بررسی کردند. آنها گزارش کردند که بین بخش اختیاری کیفیت اقلام تعهدی با پرداخت سود سهام، رابطه مستقیم معناداری برقرار است اما بین بخش غیر اختیاری کیفیت اقلام تعهدی با پرداخت سود سهام رابطه معنادار وجود ندارد. پورحیدری و همکاران(1393)، به بررسی تأثیر اجتناب از پرداخت مالیات بر شفافیت گزارشگری مالی شرکت ها پرداختند. یافته های پژوهش نشان داد که فعالیت های برنامه ریزی مالیاتی، شفافیت گزارشگری مالی شرکت را کاهش می دهد. به عبارت دیگر، می توان گفت که فعالیت های اجتناب از پرداخت مالیات مستلزم پنهان کردن حقایق و معاملات پیچیده است که بر محیط اطاعاتی شرکت تأثیر منفی میگذارد و باعث کاهش شفافیت گزارشگری مالی شرکت می شود.

خواجوی و همکاران(1394)، رابطة بین کیفیت حسابرسی و اجتناب مالیاتی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. یافته‌های پژوهش آنها نشان می‌دهند کیفیت حسابرس بر اجتناب مالیاتی شرکت‌های بورسی براساس هزینة مؤثر مالیاتی و تفاوت دفتری مالیات تأثیر مستقیم و معناداری دارد. مشایخی و همکاران (1394)، در پژوهش خود برخی از معیارهای مهم راهبری شرکتی را شامل درصد مالکیت نهادی، استقلال و اندازه هیئت مدیران و اجتناب مالیاتی با نمونه 146 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1381 الی 1392 مطالعه کردند. نتیجه بررسی آنان با استفاده از الگوی پنل نامتوازن نشان‌دهنده نبودن رابطه معنادار بین راهبری شرکت و اجتناب مالیاتی است. افلاطونی و همکاران (1395)، در پژوهش خود به بررسی تأثیر کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت افشاء بر هزینه سرمایه پرداختند، نتایج پژوهش آنها بیانگر وجود رابطه منفی و معنادار بین دو متغیر کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت افشاء با هزینه سرمایه، بود.ازسویی دیگر؛ خیراللهی و همکاران (1394)، به بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورت های مالی بر هزینه حقوق صاحبان سهام و بازدهی سهام پرداخته اند. نتایج تجربی نشان دادند که در بورس اوراق بهادار تهران بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و بازده سهام فعلی ارتباط معنی داری وجود ندارد. در پژوهشی دیگر فروغی و همکاران (1394)، تأثیر قابلیت مقایسه را بر ضریب واکنش سودهای آتی مورد بررسی قرار دادنـد و بـه ایـن نتـایج رسـیدند کـه قابلیـت مقایسـه صورت های مالی ضریب واکنش سودهای آتی را افزایش می دهد. مهرورز و مرفـرع (1395) نیـز در پژوهشی رابطه بین قابلیت مقایسه صورت های مالی با آگاهی بخشی قیمت سهام در خصوص سودهای آتی بررسی کردند و نتیجه گرفتند رابطه مثبتی بین قابلیت مقایسه صـورت های مـالی و آگاهی بخشی قیمت سهام وجود ندارد. همچنین فروغی و همکاران(1395) به بررسـی تـأثیر قابلیت مقایسه صورت های مالی بر همزمانی قیمت سهام پرداختند و بیان کردند قابلیت مقایسه صررت های مالی بر همزمانی قیمت سهام تأثیر منفی و معنی داری دارد. بولــو و همکاران (1397)، در پژوهشــی بــه بررســی تــأثیرقابلیــت مقایســه صورت های مالی بر سطح نگهداشت وجه نقد با تأکید بـر نقـش کیفیـت گزارشـگری مـالی، محدودیت در تأمین مالی و حاکمیت شرکتی پرداختند. یافتـه هـای پـژوهش نشـان مـی دهـد قابلیت مقایسه صورت های مالی برسطح نگهداشت وجه نقد اثر معکوس و معنـادار دارد. بـه عبارتی قابلیت مقایسه صورت های مالی از رفتارهـای مـدیریت در جهـت نگهداشـت سـطح بالای وجه نقد جلوگیری می کند که ایـن رابطـه هـم از طریـق کیفیـت گزارشـگری مـالی و محدودیت در تامین مالی هم تحت تأثیرقرار می گیرد، اما حاکمیت شرکتی بررابطه قابلیـت مقایسه صورت های مالی و سطح نگهداشت وجه نقد اثرگذار نیست.

ابراهیمی­پور و همکاران(1397)، به بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی بر نگهداشت وجه نقد پرداختند. در انتها نیز نقش سهامداران نهادی به‌عنوان متغیر تعدیلگر مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها آزمون معناداری ضرایب بر اساس معادله‌های رگرسیون برازش شده، به‌طور خلاصه حاکی از عدم وجود ارتباط معنی‌دار بین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و نگهداشت وجه نقد می‌باشد. از طرفی نتایج آزمون فرضیه دوم نشان می‌دهد سهامداران نهادی اثرات منفی قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و نگهداشت وجه نقد را افزایش می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر نقش تعدیل گر سهامداران نهادی تائید می‌گردد.رضایی و همکاران (1399)، به بررسی تأثیر تخصص حسابرس و جریان وجوه نقد آزاد بر رابطه بین کیفیت اطاعات حسابداری و هزینه حقوق مالکانه شرکت ها پرداختند. یافتـه هـای پـژوهش نشـان  دهـنده رابطه بین جریان نقد آزاد بالا و کیفیت گزارشگری مالی پایین است. شکری دوغ آبادی و همکاران (1399)، به بررسی رابطه بین قابلیت مقایسه حسابداری و مدیریت سود پرداختند.نتایج پژوهش آنها نشان می دهد که بین قابلیت مقایسه حسابداری و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی و واقعی رابطه معناداری وجود ندارد .

 

1-3- قابلیت مقایسه حسابداری و کیفیت گزارشگری مالی

قابلیت مقایسه یکی از ویژگی‌های کیفی اطلاعات مالی است که استفاده‌کنندگان را قادر می‌سازد تا شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود بین اقلام صورت‌های مالی را بررسی کنند و ارزیابی منطقی‌تری از فرصت‌های گوناگون سرمایه‌گذاری یا اعطای وام به‌عمل آورند (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، 2010). قابل مقایسه بودن بیان می دارد که صورت های مالی باید به گونه ای باشند که بتوان آنها را با هم مقایسه نمود، نه اینکه از روش های حسابداری مشابه و یکنواخت استفاده شود. دریک بازار ناکارا، استفاده کنندگان از طریق مقایسه ارزش فعلی شرکت ها و میزان ریسک آنها اقدام به اتخاذ تصمیم  با اتفاده از گزارشات مالی می نمایند. استفاده کنندگان با دست یافتن به اینگونه اطاعات و پیش بینی ریسک می توانند شرکت های مختلف را با هم مقایسه نموده و تصمیم گیری نمایند(درخشی،1392). قابلیت مقایسه حسابداری یکی از ویژگی های کیفی گزارشگری مالی است که موجب افزایش کیفیت افشا می شود (چوئی و همکاران، 2013). بر اساس چارچوب مفهومی‌ مشترک هیئت استانداردهای حسابداری مالی و هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی قابلیت مقایسه این‌گونه تعریف می‌شود: ویژگی کیفی اطلاعات است که استفاده‌کنندگان را قادر به شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های بین دو مجموعه از پدیده‌های اقتصادی می‌کند. برای اینکه مقایسة اطلاعات امکان‌پذیر شود، موضوعات مشابه باید مشابه باشند و موضوعات متفاوت باید متفاوت به‌نظر برسند. اهمیت قابلیت مقایسه صورت‌‌های مالی تا آنجاست که در بیانیه مفهومی شماره 8 هیئت استانداردهای حسابداری مالی، یکی از مهم‌ترین دلایل نیاز به استانداردهای گزارشگری مالی، افزایش قابلیت مقایسه اطلاعات مالی گزارش‌شده، ذکر شده است(هیئت استانداردهای حسابداری مالی ، 2010). و در مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران (1390) نیز بیان شده است که اگر اطلاعات مربوط و قابل اتکا باشد، مفید‌بودن آن در‌صورت مقایسه و فهم‌پذیر ‌نبودن دچار محدودیت خواهد بود.

از طرف دیگر، همان‌طور که پیشتر نیز بیان شد یکی از مسائل مهم مربوط به موضوع شفافیت گزارشگری صورت‌های مالی بحث رفتار فرصت طلبانه در آن است. درصورتی که صورت‌های مالی یک شرکت قابلیت مقایسه بالایی با سایر شرکت‌ها داشته باشند، آنگاه کاربران بیرونی صورت‌های مالی قادرند با بررسی عملکرد شرکت‌های رقیب در زمینه‌های مشابه به عملکرد آن شرکت پی‌برند. به عبارت دیگر، قابلیت مقایسه بالا به‌طور معناداری باعث کاهش عدم‌تقارن اطلاعاتی بین مدیران و کاربران  و افزایش کیفیت گزارشگری مالی می‌شود (کیم و همکاران 2013). در‌حقیقت، در صورتی که قابلیت مقایسه بالا باشد؛ اما شرکت نتایج مالی متفاوتی با آنچه شرکت‌های رقیب گزارش کردند، ارائه کند، آنگاه پرسش‌هایی در این رابطه به ذهن متبادر خواهد شد. این مسئله کمک زیادی به شناسایی رفتار فرصت طلبانه می‌کند. بدین‌ترتیب، انتظار می‌رود قابلیت مقایسه صورت‌های مالی با افزایش شفافیت و قابل‌فهم‌بودن گزارش‌های مالی، به کاهش رفتار فرصت‌طلبانه مدیران و افزایش کیفیت و شفافیت گزارشگری مالی شود(بلانکو و همکاران 2017).

 

2-3- ارتباط قابلیت مقایسه حسابداری، اجتناب مالیاتی وکیفیت گزارشگری مالی

اهداف گزار شگری مالی، از نیازها و خواسته های اطاعاتی استفاده کنندگان برون سازمانی سرچشــمه می گیرد (ثقفی و همکاران 1389). و از طرفی شفافیت اطلاعات مالی، به عنوان ابزاری برای رشد و توسعه جامعه ضروری است. در گزارشگری مالیاتی، ارائه اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اساسی تصمیم‌گیری‌های مالی و مالیاتی محسوب می‌شود(حساس یگانه و همکاران 1397). قابلیت مقایسه اطلاعات مالی، یکی از ویژگی‌های کیفی اطلاعات مالی است که نهادهای استانداردگذار حسابداری به آن تأکید فراوان داشته‌اند(کیم و همکاران 2013). این قابلیت، موضوعی حیاتی برای توانمندسازی سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده‌کنندگان در تصمیم‌گیری‌‌‌های آگاهانه‌ محسوب می‌شود (بارت و همکاران2013). قابلیت مقایسه با بهبود کیفیت اطلاعات مالی و محیط اطلاعاتی، امکان شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های شرکت‌های مختلف و ارزیابی بهتر عملکرد اقتصادی آنها را برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، فراهم و تخصیص بهینه منابع سرمایه را تسهیل می‌کند (هیئت استانداردهای حسابداری مالی، 2010). سؤال مطرح‌شده این است که آیا قابلیت مقایسه صورت‌های مالی، علاوه‌بر بهبود قابلیت اتکا اطلاعات مالی، بر تصمیم‌های مدیران شرکت‌ها به‌خصوص در زمینه اجتناب مالیاتی تأثیرگذار است یا خیر. در محیط اقتصادی مشابه، درستی یا نادرستی مبادلات اقتصادی بین شرکت‌هایی که قابلیت مقایسه بالاتری در یک صنعت دارند، توسط یکدیگر تأیید می‌شود و اجتناب مالیاتی را برای شرکت‌ها دشوار می‌سازد. افزون ‌بر این، اطلاعات حسابداری با قابلیت مقایسه بالاتر، با کاهش هزینه‌های کسب اطلاعات، کارایی حاکمیت شرکتی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی را بهبود می‌بخشد و هزینه اجرای فعالیت‌های اجتناب مالیاتی را برای نیل به منافع شخصی افزایش می‌دهد. به این ترتیب، قابلیت مقایسه بیشتر، تمایل مدیران نسبت به اجتناب از پرداخت مالیات را کاهش و ضمن جلوگیری از تحمیل هزینه‌های نمایندگی ناشی از این امر، اجتناب مالیاتی شرکت‌ها را کاهش می‌دهد(مجید و همکاران 2019). نقش عمومی حسابداری و گزارشگری مالی چنین است که این فرآیند باید اطلاعاتی مفید برای توده عظیم استفاده کنندگان برون سازمانی که مبادرت به اتخاذ تصمیمات تخصیص منابع می نمایند، فراهم آورد. حسابداری و گزارشگری مالی باید اطلاعاتی منصفانه و با کیفیت در اختیار گذارد تا تخصیص اثربخش منابع محدود در بازارهای سرمایه و سایر بازارها را بهبود بخشد(سازمان حسابرسی 1390). اهداف گزارشگری مالی با برآورده ساختن این نقش در ارتباط هستند و در جهت مقاصد عام گزارشگری مالی (یعنی گزارش همه منظوره چهار صورت مالی اساسی و یادداشت های توضیحی که استفاده کنندگان عمومی دارد، در مقابل صورت مالی با منظور خاص که استفاده کننده مشخصی دارد مثل برنامه ریزی و تصمیم گیری های مالیاتی، گزارش اظهارنامه مالیاتی که استفاده کننده خاص آن دولت است) توسط واحدهای تجاری حرکت می کنند.(سازمان حسابرسی 1390). به طور کلی دو دیدگاه پیرامون تحقیقات تجربی در مورد فعالیت های اجتناب از پرداخت مالیات وجود دارد؛ دیدگاه نخست این است که مدیران با هدف کاهش تعهدات مالی شرکت و صرفه جویی وجه نقد، فعالیت های اجتناب از پراخت مالیات را انجام می دهند. بنابراین، از منظر سرمایه گذاران، اجتناب از پرداخت مالیات افزایش دهنده ارزش شرکت است و مدیران برای به کار بستن چنین فعالیت هایی باید تشویق شوند و پاداش بگیرند. دیدگاه دوم به مسأله نمایندگی مربوط می شود که در این حالت، اجتناب از پرداخت مالیات به عنوان ابزار ایجاد سپر برای فرصت طلبی و انحراف منافع توسط مدیران است (فلیپس 2003). اجتناب مالیاتی شامل مجموعه راهکارهای است که منجر به کاهش مالیات در چارچوب قوانین و مقررات می شود. اجتناب مالیاتی می تواند بر درجه شفافیت اطاعات شرکت اثر گذاشته و از طرفی دیگرکیم و همکاران(2010) معتقدند افزایش میزان قابلیت مقایسه حسابداری باعث کاهش عدم‌تقارن اطلاعاتی می‌شود. بدین‌ترتیب، افزایش قابلیت مقایسه باعث افزایش کشف دستکاری و تقلب در صورت‌های مالی و در نتیجه کاهش انگیزه مدیران به ارتکاب تقلب و شفافیت صورت های مالی  می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، قابلیت مقایسه حسابداری بالا کیفیت گزارشگری مالی را افزایش می دهد (کیم و همکاران،2010).

قابلیت مقایسه حسابداری  همانند درجه شفافیت اطاعات شرکت نیز می تواند بر اجتناب مالیاتی واحد تجاری اثر بگذارد. به میزانی که رویه های جسورانه مالیاتی، پنهان کردن حقایق به منظور جلوگیری از کشف شدن توسط مأموران مالیاتی را در بر می گیرد، می تواند ابهام شرکت را افزایش دهد(کیم و همکاران 2010). کیفیت گزارشگری مالی و سیاست افشا بر میزان شفافیت شرکت تأثیر می گذارند. رویه های جسورانه مالیاتی سبب پنهان کردن حقایق و موجب افزایش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران شرکت و سرمایه گذاران خارجی از طریق محدود کردن افشا می شوند. فعالیت های اجتناب از پرداخت مالیات می تواند ابزارهایی برای رفتار فرصت طلبانه مدیریتی فراهم آورد که این ابزارها شامل دست کاری سود، معاملات با اشخاص وابسته و سایر فعالیت های منحرف کاهنده منابع است. دسای و همکاران (2010) یک چارچوب نظری راجع به تصمیم‌گیری در زمینه سپرسازی مالیاتی در چارچوب نظریه نمایندگی ارائه کردند. آنها معتقدند معاملات پیچیده اجتناب مالیاتی، ابزار، پوشش و بهانه‌هایی برای دستکاری سود، معاملات غیرعادی با اشخاص وابسته و سایر رفتارهای فرصت‌طلبانه مدیران فراهم می‌کند و به ایجاد هزینه‌های نمایندگی منجر می‌شود. براساس این چارچوب، اجتناب مالیاتی شرکت‌ها و انحراف مدیریتی مکمل یکدیگرند. افراد درون‌سازمانی در راستای اجتناب از پرداخت مالیات، ساختارها و معاملات سازمانی پیچیده‌‌ای را بنا می‌نهند و منابع شرکت را تحت پوشش این ساختارهای پیچیده و در راستای منافع شخصی خود به کار می‌گیرند. کیم و همکاران ( ۲۰۱۰)، دریافتند که فرار مالیاتی آثار منفی بر محیط اطلاعاتی و گزارشگری شرکت دارد. این موضوع به مدیران امکان می دهد تا در راستای دستیابی به منافع شخصی خود معیارهای عملکردی شرکت را دست کاری کنند. بوشمن و همکاران (2001)، بیان می کنند که ابهام ناشی از فعالیت های فرار مالیاتی می تواند تضادهای بین مدیران و سهامداران را تشدید کند. برنامه ریزی های اجتناب از پرداخت مالیات، صرفه جویی مالیاتی برای شرکت به ارمغان می آورد. با این حال، به طور همزمان پیچیدگی مالی و سازمانی شرکت را افزایش می دهد و به حدی می رسد که نمی توان با بخش های خارج از شرکت مانند سرمایه گذاران، بستانکاران و تحلیلگران به درستی ارتباط برقرار کرد و بدین صورت مشکلات شفافیت گزارشگری مالی افزایش می یابد. به عبارت دیگر، افزیش مشکلات شفافیت گزارشگری مالی باعث به وجود آمدن عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران، سهامداران، بستانکاران، مدیران و... خواهد شد یکی از هزینه های بالقوه برنامه ریزی های مالیاتی، تاثیر این برنامه ها روی شفافیت گزارشگری مالی شرکت است.

 

4- فرضیه های پژوهش

با توجه به مبانی نظری و پیشینه تجربی پژوهش، فرضیه های پژوهش به صورت زیر تدوین می شوند:

فرضیه اول: قابلیت مقایسه حسابداری با کیفیت گزارشگری مالی رابطه مثبت و معنادار دارد.

فرضیه دوم: قابلیت مقایسه حسابداری با اجتناب مالیاتی رابطه منفی و معنادار دارد.

 

5- روش شناسی پژوهش

این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی است. همچنین از آنجا که به دنبال ارزیابی ارتباط بین دو یا چند متغیر است از لحاظ ماهیت توصیفی - همبستگی است. مبانی نظری و ادبیات موضوع پژوهش از طریق روش کتابخانه­ای جمع­آوری شد و فرضیه­های پژوهش با بهره­مندی از مدل­های رگرسیونی چند متغیره و به کمک داده­های ترکیبی آزمون شدند .داده­ها و اطلاعات مالی پژوهش از طریق مراجعه به صورت­های مالی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نرم افرار رهاورد نوین گردآوری شده و جمع بندی، محاسبه و تجزیه و تحلیل آنها در نرم افزارهایExcell، و نسخه دهم Eviews انجام گرفت.

 

 

6- جامعه آماری پژوهش

 جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش را شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1388 تا 1399 تشکیل می دهند. نمونه انتخابی پژوهش نیز شرکت های هستند که مجموعه شرایط زیر را دارا باشند:

• تاریخ پذیرش آنها در بورس اوراق بهادار تهران قبل از سال1388 بوده و تا پایان سال 1399 نیز در فهرست شرکت های بورسی باشند. همچنین، از آنجا که برای محاسبه متغیر قابلیت مقایسه صورت های مالی به داده های سالانه ( 3سال) قبل آن نیاز است، از این رو داده های مورد نیاز شرکت های نمونه باید برای دوره 8 ساله (سال های 1392 تا 1399 در دسترس باشد).
• به منظور افزایش قابلیت مقایسه وافزایش توان همسنجی و همسانسازی شرایط شرکت های انتخابی ، سال مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
• طی دوره مذکور تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداده باشند.
• به دلیل شفاف نبودن مرزبندی بین فعالیت های عملیاتی و تأمین مالی(شرکت های سرمایه گذاری و واسه گری مالی) جزء این دسته از شرکت ها نباشند.
• طول وقفه انجام معاملات در این شرکت ها طی دوره زمانی مذکور بیشتر از 6 ماه نباشد.
• از آنجا که متغیر مستقل و وابستة پژوهش در سطح شرکت تعریف و برای محاسبه ی آنها نیاز به داده های هر صنعت است، پس از اعمال شرایط یادشده صنایعی انتخاب می شوند کـه حداقل ده شرکت داشته باشند.

با توجه به شرایط ذکر شده تعداد 90 شرکت برای انجام این پژوهش انتخاب شده است.

 

7- مدل ها و متغیر های پژوهش

پیش از تشریح مدل­های به کار رفته برای آزمون فرضیه­ها، نحوه محاسبه متغیرهای پژوهش توضیح داده می­شود.

متغیرهای وابسته

کیفیت گزارشگری مالی

برای آزمون فرضیه اول از مدل بلانکو و دئول (2017) به شرح زیر استفاده می شود؛

رابطه1:

FRQ_it = g₀ + g₁ACCTCOMPD_it-1 + g₂T Avoid_it + g₃INSTIT_it-1 + g₄BIGN_it + g₅SIZE_it + g₆MTB_it + g₇ROA_it + g₈LEV_it + g₉DREV_it + g₁₀SalesG_it + e_it

 

 

که درآن :

 FRQ_itمعرف کیفیت اقلام تعهدی شرکت iدر سال t است؛  ACCTCOMPD_it-1بیانگرقابلیت مقایسه حسابداری؛ TAvoid_it بیانگراجتناب مالیاتی؛  INSTIT_it-1مالکیت نهادی (درصد سهام شـرکت کـه متعلـق بـه بانـک ها، نهادهـا های هلدینگ، سازمان نهادهای مالی)؛ DREV_it بیان کننده تغییر در درآمد از سال t-1 تا t است.

برای اندازه گیری کیفیت گزارشگری مالی از معیار محاسبه اقلام تعهدی بر مبنای الگوی دیچا و دیچو(2002) به شرح ذیل استفاده می شود:

رابطه2:

ACCit = α₀ + α₁) ∆REV_it - ∆REC_it + ∆INV_it) +α₂PPE_it + α₃∆CFO_it +  ε_it

که در این رابطه،ACC _it   اقلام تعهدی است که به صورت زیر محاسبه می شود:

رابطه3:

ACC_it = EARN_it - CFO_it                                                                                                                                                                             

 

در این رابطه EARN_it، سود ناشی از فعالیت های عملیاتی و CFO_it، جریان نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی است؛ ∆REV_it  بیان کننده تغییر در درآمد از سال t-1 تا t؛ ∆REC_it  تغییر در حساب های دریافتنی از سال t-1 تا t؛ ∆INV_it تغییر در موجودی کالا از سال t-1 تا t؛ ∆PPE_it  ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات؛ و ε_it  پسماند مدل و تعیین کننده کیفیت اقلام تعهدی هستند. معیار تجربی اندازه گیری کیفیت گزارشگری مالی، قدرمطلق پسماندها یعنی FRQ_it = ½ ε_it ½ هر قدر پسماندها کوچکتر باشد بیانگر دقت اطاعات مالی و کیفیت بالای گزارشگری مالی است.

اجتناب مالیاتی:

برای آزمون فرضیه دوم  نیز از مدل ژانگ (2018) به صورت زیر استفاده می شود.

رابطه4:

T Avod_it = g₀ + g₁ACCTCOMPD_it-1 + g₂ SIZE_it + g₃ LEV_it + g_4it + g₅BIGN_it + g₆PPE_it+g₇MTB_it + g₈ROA_it+ g₉SalesG_it+ e_it

 

اجتناب مالیاتی (T Avoid) : هانلون و هتزمن (۲۰۱0)، بیان کردند که تعریف و اندازه گیری اجتناب از پرداخت مالیات مشکل است. در این پژوهش به پیروی از دیرنگ و همکاران )۲۰۰۹(، از نرخ مؤثر مالیاتی (ETRY) استفاده شده است که به صورت زیر محاسبه می شود :

 

 

که در رابطه فوقERT_it : نرخ موثر مالیاتی شرکت  iدر سالt  و  Total Tax Expene_it کل هزینه مالیات شرکت i در سالt و Pre Tax Income_it، بیان کننده سود قبل از مالیات شرکت i  در سال t است. از آنجا که هر چه نرخ موثر مالیاتی شرکت کمتر باشد، میزان اجتناب مالیاتی آن شرکت بیشتر است، لذا نرخ های مالیاتی محاسبه شده، در عدد منفی یک (1-) ضرب می شود.

متغیر های  کنترلی

در این تحقیق از متغیرهای کنترلی به شرح زیر برای آزمون فرضیه­ها استفاده شده است. این متغیرها، از ویژگی­های خاص شرکت­  می­باشند که بر کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی تأثیر می­گذارند. این متغیرها عبارت­اند از:  SIZEنشان دهنده اندازه صاحبکار است که طریق از لگاریتم جمع دارایی­های شرکت به دست می­آید؛  Lever نشان دهنده اهرم مالی است که از طریق جمع بدهی بلند مدت و بدهی جاری تقسیم بر جمع دارایی­ها به دست می­آید سطح بالای بدهی به ایجاد مسائل نمایندگی منجر می‌شود  بنابراین، بین اهرم و اجتناب مالیاتی رابطه مثبت پیش‌بینی می‌شود ؛ ROA بازده‌ دارایی‌ها به‌عنوان شاخصی از نیاز شرکت به مدیریت مالیات کنترل شده است؛ زیرا یکی از دلایل مدیریت مالیات از شرکت‌ها بهبود عملکرد است؛ بنابراین، بین بازده دارایی‌ها و اجتناب مالیاتی ارتباط مثبت پیش‌بینی می‌شود. این متغیر نیز با تقسیم سود خالص بر مجموع دارایی‌های پایان سال اندازه‌گیری شده است ؛  LOSSنشان دهنده سود یا زیان شرکت است که اگر سود خالص شرکت قبل از اقلام غیرمترقبه ،منفی باشد عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر به آن تعلق می­گیرد؛  BigNنشان دهنده اندازه حسابرس است که در صورتی که حسابرس شرکت سازمان حسابرسی باشد، عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر به آن تعلق می­گیرد؛  SalesGنشان دهنده نرخ رشد فروش شرکت است که نشان دهنده نرخ رشد فروش نسبت به سال گذشته است؛  Quickنشان دهنده نسبت آنی است که از طریق تقسیم جمع دارایی­های جاری منهای موجودی کالا بر بدهی­های جاری به دست می­آید؛ و  CURRنشان دهنده نسبت جاری است که از طریق تقسیم دارایی­های جاری بر بدهی­های جاری به دست می­آید.

 

متغیر مستقل

قابلیت مقایسه حسابداری( :(AccCompﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ که نشان دهنده قابلیت مقایسه حسابداری است. برای اﻧﺪازه گیری آن از ﻣﺪل دﻓﺮاﻧﻜﻮ و همکاران (2011) اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد. در اﻳﻦ مدل دو شرکت زمانی مشابه در نظر گرفته می شوند که برای مجموعه ای از رویدادهای اقتصادی یکسان (مثل بازده)،گزارش مالی (مثل سود حسابداری) مشابه ی ارائه کرده باشند. برای اندازه گیری قابلیت مقایسه بین دو شرکت i و j، ابتدا هر شرکت سال مدل رگرسیونی به شرح رابطه (5) با استفاده از داده های سری زمانی شش ماهه برای دوره چهار ساله اخیر منتهی به پایان سال t برآورد می شود(دفرانکو و همکاران 2011).

رابطه5                                                                Earning_it = α_i + β_iReturn_it + ε_it 

که در این رابطه  Earning_itسود خالص شرکت i در شش ماهه t تقسیم بر ارزش بازار سهام شرکت در ابتدای سال و Return_it بازده سهام شرکت i در شش ماهه t می باشد.

ضرایب برآورد شده از رابطه(5) برای هر شرکت – سال، معیاری از عملیات حسابداری آن شرکت است. یعنی _iα و _iβ نشان دهنده عملیات حسابداری شرکت i و ضرایب _jα و _jβ معرف عملیات شرکت j است. شباهت بین عملیات حسابداری دو شرکت میزان قابلیت مقایسه بین دو شرکت را نشان می دهد. به منظور برآورد تفاوت بین عملیات حسابداری دو شرکت i و j از مفهوم قابلیت مقایسه (ارائه گزارش های مشابه درباره مجموعه ای از رویدادهای مشابه) استفاده می شود. از این رو، در هر سال از طریق رابطه های (6) و (7) سود شرکت i به طور حداگانه یکبار با ضرایب خود شرکت i و یکبار با ضرایب برآوردی شرکت j، اما با بازده شرکت i (رویداد مشابه) برای دوره زمانی مشابه با دوره زمانی رابطه (5) پیش بینی می شود.

رابطه6:                                                                              

رابطه7:                                                                              

 

در این روابط E(Earning)_iit سود پیش بینی شده برای شرکت i در شش ماهه t با استفاده از ضرایب شرکت  iو E(Earning)_ijt سود پیش بینی شده برای شرکت i در شش ماهه t با استفاده از ضرایب شرکت j  می باشد. سپس نمره  قابلیت مقایسه بین دو شرکت i و jدر شش ماهه t با ضرب عدد (1-) در میانگین  نمره های قابلیت مقایسه دو به دو شرکت ها به شرح استفاده از رابطه (8) محاسبه می شود. یعنی قدر مطلق تفاوت بین سودهای پیش بینی شده با استفاده از بازده شرکتi در سیستم حسابداری شرکت i و شرکت j در هشت دوره شش ماهه گذشته (فروغی و همکاران 1395):

رابطه8:                                       

 

با توجه به اینکه AccComp_it  در رابطه (8) عددی منفی است، دیفرانکو و همکاران (2011) بیان داشتند مقدار ریاضی بیشتر برایAccComp_it  نشان دهنده قابلیت مقایسه بیشتر بین دو شرکت است. به طریق مشابه برای هر سال و هر جفت شرکت i با شرکت های j عضو یک صنعت، معیار AccComp_it محاسبه می شود و میانگین چهار عدد بزرگتر محاسبه شده برای آن، معیار قابلیت مقایسه خاص شرکت i در نظر گرفته می شود و میانگین تمام نمرات قابلیت مقایسه شرکت ها به عنوان شاخص جایگزین در آزمون های اضافه و به منظور اعتبارسنجی مجدد رابطه بین قابلیت مقایسه حسابداری، کیفیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی استفاده می شود.

 

 

8- یافته های پژوهش

1-8- بررسی آمار توصیفی متغیر های پژوهش

آمار توصیفی هرچند مبنای نتیجه‌گیری در مورد فرضیه‌های پژوهش نیست اما به‌ منظور مقایسه و بررسی اولیه فرضیه‌ها و متغیرهای پژوهش مناسب است. در جدول (1) برخی از مفاهیم آمار توصیفی متغیرها شامل میانگین، میانه، حداقل مشاهدات، حداکثر مشاهدات و انحراف معیار ارائه‌شده است.

 

جدول1-  نتایج آمار توصیفی متغیر های پژوهش

نام متغیر	نماد	میانگین	میانه	حداکثر	حداقل	انحراف معیار
قابلیت مقایسه حسابداری	ACCCOMP	055/0-	048/0-	015/0-	227/0-	047/0
اندازه حسابرس	BIGN	28/0	0	1	0	46/0
نسبت جاری	CURR	494/1	311/1	151/13	164/0	0/963
اجتناب مالیاتی	T Avod	105/0	097/0	227/0	107/0-	86/0
کیفیت گزارشگری مالی	FRQ	062/0	036/0	129/1	001/0	163/0
مالکیت نهادی	INSTIT	75/59	001/71	452/99	0	33/32
اهرم مالی	LEVER	542/0	563/0	003/4	090/0	292/0
سود و زیان	LOSS	142/0	0	1	0	349/0
فرصت رشد شرکت	MTB	631/2	560/2	430/9	596/0	423/2
نسبت آنی	QUICK	062/1	878/0	391/19	098/0	796/0
سودآوری	ROA	127/0	133/0	854/1	063/1-	157/0
تغییرات درآمد	DREV	5034	6532	3248	-9667	3027
نرخ رشد فروش	SALESG	104/0	094/0	651/4	739/0-	270/0
اندازه شرکت	SIZE	810/13	695/13	040/19	031/10	441/1

منبع: یافته های پژوهشگر

 

با توجه به نگاره (1)، ملاحظه می شود که  مقدار میانگین متغیر اهرم مالی حاکی از آن است که به‌طور متوسط حدود 54درصد از دارایی‌های شرکت‌های مورد بررسی از طریق استقراض، تأمین مالی شده‌‌اند و متوسط بازده دارایی های این شرکت ها نیز حدود 12 % می باشد. نکته قابل توجه دیگر این نگاره، بیشتر بودن ارزش بازار حقوق صاحبان سهام اغلب شرکت های نمونوه از ارزش دفتری آن است که ملاحظه مقدار میانگین متغیر فرصت های رشد (631/2)، در نگارۀ فوق، گواه این مدعاست. علاوه بر این به طور میانگین حدود 59 درصد از سهام شرکت های مورد بررسی تحت مالکیت سرمایه گذاران نهادی قرار داشته، این در حالی است که برخی از شرکت ها نیز تقریبا در اختیار مالکین نهادی قرار دارند .

 

2-8- بررسی پایایی، آزمون نرمال بودن پسماند مدل­ رگرسیونی و  وجود همسانی واریانس متغیرهای پژوهش

به منظور آزمون پایایی متغیر های پژوهش، از آزمون لوین، لین و چو استفاده شده و نتایج آزمون مذکور حاکی از این بود که متغیر های پژوهش در دوره بررسی، پایا بوده اند. به منظور بررسی نرمال بودن پسماند مدل­ رگرسیونی فرضیه‌‌های پژوهش از آزمون جارک – برا استفاده شده است. نتایج بدست آمده برای آزمون جارک – برا برای مدل اول بیشتر از 05/0 است، لذا این مورد حاکی از نرمال بودن جمله خطا است. در ارتباط با مدل دوم ، آزمون جارک – برا کمتر از 05/0است، زمانی که اندازه نمونه به‌ قدرکافی بزرگ باشد، انحراف از فرض نرمال بودن معمولاً بی‌اهمیت و پیامدهای آن ناچیز است. لذا با توجه به این مطالب می‌توان فرض عدم نرمال بودن جمله خطا را نادیده گرفت. و همچنین  به منظور بررسی واریانس ناهمسانی از آزمون وایت استفاده شده و نتایج نشان می‌دهد که فرضیه صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس در مدل های پژوهش رد می‌شود (به دلیل کمتر از 5 درصد بودن احتمال آزمون مربوطه)؛ برای رفع این مورد، از حداقل مربعات تعمیم یافته برآوردی است استفاده شده است.

 

3-8- آزمون فرضیه اول

نتایج حاصل از برآورد مدل رگرسیونی اثرات تصادفی فرضیه اول تدوین شده در جدول (6)، نشان داده شده است.

مدل رگرسیونی فرضیه‌ اول

چون احتمال بدست آمده در آزمون اف لیمر کمتر از سطح خطای 5% می‌باشد، مدل تلفیقی مناسب نبوده و باید یکی از شیوه­های اثرات تصادفی یا ثابت استفاده شود. آزمون هاسمن نشان داد که مدل اثرات ثابت مناسب است. زیرا سطح احتمال این آزمون از 5% کمتر است. آماره دوربین – واتسون این مدل 843/1 است. چون بین 5/1 تا 5/2 قرار دارد می­توان ادعا نمود که پسماند های این مدل خودهمبسته نیستند. ادعا مقدار آماره F 011/2 و احتمال آن 002/0 که بیانگر آن است که رگرسیون مورد استفاده معنی­دار است. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل شده حاکی از آن است که این مدل 40 درصد از تغییرات کیفیت گزارشگری مالی را توضیح و تبیین می­کند. همانگونه که در جدول (6) ذکر شده ضریب متغیر قابلیت مقایسه حسابداری 129/0 و سطح احتمال آن 001/0 است. لذا اثر این متغیر بر کیفیت گزارشگری مالی  مثبت و معنی­دار است، بنابراین، فرضیه اول پژوهش پذیرفته می شود.

جدول 2- نتایج برازش مدل رگرسیونی اثرات تصادفی فرضیه‌ اول پژوهش

FRQit = g0 + g1ACCTCOMPDit-1 + g2T Avoidit + + g3INSTITit-1 + g4BIGNit + g5SIZEit + g6MTBit + g7ROAit + g8LEVit +g9CURRit g10QUICKit + g11DREVit + g12SalesGit + eit
متغیر	نماد	ضرایب رگرسیونی	آماره T	احتمال آماره T
قابلیت مقایسه حسابداری	ACCCOMP	129/0	876/1	001/0
اجتناب مالیاتی	T Avod	124/0	654/2	004/0
مالکیت نهادی	INSTITit	001/0-	785/1-	060/0
اندازه حسابرس	BIGN	012/0-	895/0-	421/0
اندازه شرکت	SIZE	006/0	822/1	062/0
فرصت رشد شرکت	MTBit	004/0-	341/0-	801/0
سودآوری	ROA	006/0	278/0	727/0
اهرم مالی	LEVER	034/0	935/1	165/0
نسبت جاری	CURR	005/0-	532/0-	500/0
نسبت آنی	QUICK	007/0	876/1	304/0
تغییرات درآمد	DREV	969/2-	264/0-	629/0
نرخ رشد فروش	SALESG	020/0	107/2	017/0
ضریب خطا	C	121/0-	256/1-	068/0
آماره آزمون  F لیمر	احتمال آماره آزمون  F لیمر	آماره آزمون  هاسمن	احتمال آماره آزمون  هاسمن
004/0	876/1	201/16	301/0
ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده	دوربین - واتسون	آماره F	احتمال آماره F
523/0	401/0	843/1	011/2	002/0

منبع: یافته های پژوهشگر

 

4-8- آزمون فرضیه دوم

نتایج حاصل از برآورد مدل رگرسیونی اثرات تصادفی فرضیه دوم تدوین شده در جدول (7)، نشان داده شده است.

مدل رگرسیونی فرضیه‌ دوم

چون احتمال بدست آمده در آزمون اف لیمر کمتر از سطح خطای 5% می‌باشد، بنابراین مدل تلفیقی مناسب نبوده و باید یکی از شیوه­های اثرات تصادفی یا ثابت استفاده شود. آزمون هاسمن نشان داد که مدل اثرات ثابت مناسب است. زیرا سطح احتمال این آزمون از 5% کمتر است.آماره دوربین – واتسون این مدل 645/1 بوده و بین 5/1 تا 5/2 قرار دارد، لذا پسماند های این مدل خودهمبسته نیستند. ادعا مقدار آماره F 101/7 و احتمال آن 000/0 بیانگر آن است که رگرسیون مورد استفاده معنی­دار است. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل شده حاکی از آن است که این مدل 56 درصد از تغییرات اجتناب مالیاتی را توضیح و تبیین می­کند. همانگونه که در جدول (7) ذکر شده ضریب متغیر قابلیت مقایسه حسابداری 086/0 - و سطح احتمال آن 000/0 است. لذا اثر این متغیر بر اجتناب مالیاتی منفی و معنی­دار است، بنابراین، فرضیه دوم پژوهش پذیرفته می شود.

 

جدول 3- نتایج برازش مدل رگرسیونی اثرات تصادفی فرضیه‌ دوم پژوهش

T Avodit = g0 + g1ACCTCOMPDit-1 + g2 SIZEit + g3 LEVit + g4it + g5BIGNit + g6PPEit+g7MTBit + g8ROAit+g9CURRit g10QUICKit + g11SalesGit+ eit
متغیر	نماد	ضرایب رگرسیونی	آماره T	احتمال آماره T
قابلیت مقایسه حسابداری	ACCCOMP	086/0-	894/0-	000/0
اندازه شرکت	SIZE	032/0-	412/0-	000/0
اهرم مالی	LEVER	002/0-	152/0-	768/0
سودآوری	LOSS	076/0-	174/5-	000/0
اندازه حسابرس	BIGN	018/0-	527/0-	487/0
تغییرات خالص دارایی ثابت مشهود	∆PPE	159/7	045/0	737/0
فرصت رشد شرکت	MTBit	014/0	004/2	038/0
سودآوری	ROA	007/0	137/0	804/0
نسبت جاری	CURR	003/0-	628/0-	605/0
نسبت آنی	QUICK	008/0	121/2	212/0
نرخ رشد فروش	SALESG	005/0	585/0	940/0
ضریب خطا	C	217/0	093/1	273/0
آماره آزمون  F لیمر	احتمال آماره آزمون  F لیمر	آماره آزمون  هاسمن	احتمال آماره آزمون  هاسمن
983/3	000/0	482/33	000/0
ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده	دوربین - واتسون	آماره F	احتمال آماره F
549/0	397/0	645/1	101/7	000/0

منبع: یافته های پژوهشگر

 

9- نتیجه گیری و پیشنهادات

 قابلیت مقایسه حسابداری بیشتر، تمایل مدیران نسبت به اجتناب از پرداخت مالیات را کاهش و ضمن جلوگیری از تحمیل هزینه‌های نمایندگی ناشی از این امر، اجتناب مالیاتی شرکت‌ها را کاهش می دهد. علاوه‌ بر این، قابلیت مقایسه بالاتر می‌تواند کیفیت گزارشگری مالی را افزایش دهد این امر باعث دشوارشدن پنهان‌سازی فعالیت‌های مرتبط با اجتناب مالیاتی و درنتیجه، کاهش اجتناب مالیاتی می‌شود. مسئله کیفیت گزارشگری مالی در ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس که برای جذب منابع مالی اقدام به انتشار اوراق بهادار می‌کنند، تلاش برای کاهش مالیات و غیره از‌جمله دلایل اهمیت این موضوع است. از این‌رو، پژوهش‌های مختلف صورت‌گرفته به بررسی عوامل مؤثر بر گزارشگری مالی پرداخته و پژوهش حاضر نیز با تمرکز بر یک جنبه از محیط گزارشگری مالی، یعنی قابلیت مقایسه صورت‌های مالی، به بررسی رابطه بین قابلیت مقایسه حسابداری با کیفیت گزارشگری مالی  و اجتناب مالیاتی  پرداخته است. علت تمرکز این پژوهش بر ویژگی قابلیت مقایسه، تأکید زیاد تدوین‌کنندگان استانداردهای حسابداری بر اهمیت این ویژگی در تعیین کیفیت صورت‌های مالی است. آزمون فرضیه اول پژوهش حاکی از آن است که قابلیت مقایسه حسابداری کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌ها را افزایش  می‌دهد. ( که در جدول 6 ذکر شده است). یافته های پژوهش دربارۀ این فرضیه با نتایج پژوهش آنتونی چن و همکاران(2018) همسو است. چرا که در پژوهش مورد اشاره نیز تاثیر قابلیت مقایسه حسابداری شرکت ها بر کیفیت گزارشگری مالی مورد تائید قرار گرفته است. نتایج آزمون فرضیه دوم  حاکی از وجود رابطه معنادار و منفی میان قابلیت مقایسه حسابداری و اجتناب مالیاتی است. از آنجا که اطلاعات حسابداری قابل مقایسه شفافیت و کیفیت اطلاعات مالی را برای سرمایه گذاران، تحلیگران مالی و نهاد های قانونی را کاهش می دهد و آنان را قادر می سازد تا با مقایسه اطلاعات مالی شرکت ها هر گونه دستکاری ارقام و پنهان کاری حقایق شرکت توسط مدیران را بهتر شناسایی نمایند لذا انگیزه های اجتناب مالیاتی کاهش می یابد(نتایج آزمون فرضیه دوم در جدول 7 ذکر شده است). یافته های پژوهش دربارۀ این فرضیه با نتایج پژوهش آنتونی چن و همکاران(2018) همسو می باشد.

بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، با توجه به اینکه قابلیت مقایسه حسابداری، کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌ها را افزایش داده و اجتناب مالیاتی را کاهش می دهد به سازمان بورس اوراق بهادار و تدوین‌کنندگان استانداردهای حسابداری نیز پیشنهاد می‌شود تا با تدوین مقررات، الزامات و استانداردهای حسابداری سخت‌گیرانه‌تری در خصوص الزام شرکت‌ به ارائه اطلاعات حسابداری و صورت‌های مالی قابل مقایسه زمینه اعمال رفتار فرصت‌طلبانه مدیران و احتمال گزارشگری متقلبانه را محدود کنند.  در حقیقت افزایش میزان قابلیت مقایسه باعث کاهش عدم‌تقارن اطلاعاتی می‌شود. بدین‌ترتیب، افزایش قابلیت مقایسه باعث افزایش احتمال کشف دستکاری و تقلب در صورت‌های مالی و در نتیجه کاهش انگیزه مدیران به ارتکاب گزارشگری متقلبانه  می‌شود.همچنین، با توجه به نتایج پژوهش، از آنجا که انتظار می‌رود شرکت‌های دارای صورت‌های مالی با قابلیت مقایسه پایین، بیشتر از سایر شرکت‌ها اطلاعات گمراه کننده افشاء کنند به ‌عبارت‌دیگر، شرکت‌های دارای صورت‌های مالی با قابلیت مقایسه پایین انتظار می‌رود که بیشتر از سایر شرکت‌ها اقدام به ارائه گزارشگری مالی با کیفیت پایین و متقلبانه کنند مزایای بسیار زیاد قابلیت مقایسه حسابداری برای تصمیم‌گیری آگاهانه استفاده‌کنندگان، هم از لحاظ نظری و هم تجربی تأکید و تأیید فراوان شده است. یافته‌های پژوهش حاضر نیز مؤید تأثیر منفی این ویژگی کیفی صورت‌های مالی بر سطح اجتناب مالیاتی شرکت‌ها بود؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود سازمان حسابرسی به‌عنوان نهاد استانداردگذار حسابداری در ایران در تدوین استانداردهای حسابداری جدید و تجدیدنظر در استاندارد‌های موجود، ویژگی قابلیت مقایسه اطلاعات مالی را بیش از پیش مدنظر قرار دهد. از آنجا که فعالیت های اجتناب مالیاتی مستلزم  دستکاری ، پنهان کردن حقایق و معاملات پیچیده است که باعث کاهش شفافیت گزارشگری مالی صورت های مالی  می شود پیشنهاد می شود نهادهای قانونگذار، قوانینی را تصویب کنند که شرکت ها را ملزم کند تا فعالیت ها و رویه های مالیاتی خود را به صورت شفاف تری افشا کنند. همچنین به تحلیل‌گران بازار سرمایه نیز پیشنهاد می‌شود هنگام تحلیل‌های بنیادی مربوط به صورت‌های مالی شرکت‌ها، به میزان کیفیت گزارش‌های مالی توجه بسیاری کنند، زیرا این امر به افزایش دقت و صحت گزارش های مالی منجر می‌شود و به هر میزان کیفیت گزارشگری مالی بیشتر باشد، کارایی آن بیشتر خواهد بود و نسبت تعداد مبادلاتِ موفق بیشتر خواهد شد. نیز به مدیران شرکت‌ها پیشنهاد می‌شود برای کاهش مشکلات اجتناب مالیاتی در شرکت به افشای اطلاعات بیشتر و ازجمله گزارش‌هایی مالی با کیفیت بیشتر برای استفاده‌کنندگان بپردازند، زیرا شرکت های که ملزم به افشاء شفاف تر فعالیت ها و رویه های مالیاتی خود هستند اطلاعات مفید و قابل اتکاء تر برای استفاده کنندگان صورت های مالی فراهم می کنند. با توجه به اینکه قابلیت مقایسه صورت‌های مالی در سطح صنعت اندازه‌گیری می‌شود، مهم‌ترین محدودیت در انجام پژوهش حاضر، تعداد محدود شرکت‌های صنایع مختلف فعال در بورس اوراق بهادار تهران است؛ شرکت‌هایی که حائز شرایط قرارگرفتن در نمونه پژوهش باشند. نبود داده‌های مورد نیاز برای محاسبه متغیرهای پژوهش موجب حذف برخی از شرکت‌ها از نمونه آماری پژوهش شد؛ این امر بر قابلیت تعمیم نتایج به جامعه آماری تأثیر می‌گذارد.

 

[1] گروه حسابداری، دانشگاه شهید باهنر،کرمان، ایران (نویسنده مسئول): [e-mail]

[2] . گروه حسابداری، دانشگاه شهید باهنر،کرمان، ایران: [e-mail]

مراجع

فهرست منابع

• افلاطونی عباس، امیربختیاروند امین،(1395)، "تأثیر کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت افشاء بر هزینه سرمایه": رویکرد متغیرهای ابزاری. فصلنامه حسابداری مالی. سال ۸، شماره ۳۱، صص۳۰-۵۰
• افلاطونی، عباس؛ نعمتی، مرضیه، (1397)، "نقش کیفیت گزارشگری مالی و کیفیت افشا در افزایش اعتبار تجاری": رویکرد متغیرهای ابزاری. بررسی های حسابداری و حسابرسی. 25( 1)، صص 1-20.
• ابراهیمی پور، مصطفی، اکبری، محسن، یوسفی پیشکناری، فاطمه، (۱۳۹۷)، "بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی بر نگهداشت وجه نقد"، کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین در حسابداری، مدیریت اقتصاد و بانکداری، تهران، شرکت همایش آروین البرز.
• بولو، قاسم، حسن زاده دیوا، سیدمصـطفی، ( 1397)، "تـأثیر قابلیـت مقایسـه صـورت هـای مـالی بـر سطح نگهداشت وجه نقد با تأکید برنقش کیفیت گزارشگری مـالی ، محـدودیت درتـأمین مالی و حاکمیت شـرکتی" ، پژوهش های کـاربردی در گزارشـگری مـالی ، دوره 7 ،شـماره 2 ، 306-275.
• پور حیدری، امید، فدوی، محمدحسن و میثم امینی نیا، (1393)، "بررسی تأثیر اجتناب از پرداخت مالیات بر شفافیت گزارشگری مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه پژوهشنامه اقتصاد، سال چهاردهم، شماره 52 ،صص 69-85.
• ثقفی، علی؛ غلامرضا، کردستانی، (۱۳۸۳)، "بررسی و تبیین رابطه بین کیفیت سود و واکنش بازار به تغییرات سود نقدی". بررسی های حسابداری و حسابرسی، ۱۱(۳۷)، صص 72-51.
• ثقفی ، علی ابراهیمی، ابراهیم، (1388)،"رابطه تدوین استانداردهای حسابداری با کیفیت اطلاعات حسابداری"، بررسی های حسابداری و حسابرسی، دوره 16، شماره 57، صص33-50.
• ثقفی، علی. عرب مازار، مصطفی، (1389)، "کیفیت گزارشگری مالی و ناکارایی سرمایه گذاری". مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال دوم، شماره 4 ،صص 1-20.
• کرمی، غلامرضا، فیروزنیا، امیر،کلهرنیا، حمید، (1399)، "اهمیت کیفیت محیط اطلاعات داخلی در اجتناب مالیاتی".پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی .12(45)، صص 47-80.
• حساس یگانه، یحیی، بهشور، اسحاق و شکری کیانی، مسعود، (1397)، "رابطه بین شفافیت گزارشگری مالی و نرخ مؤثر مالیاتی". فصلنامه پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره 10، شماره 38، تابستان 1397، صص 1-30.
• خانی، عبداالله، ایمانی، کریم و مهنام ملایی، (1392)، "بررسی رابطه بین تخصص حسابرس در صنعت و اجتناب مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران". مجله دانش حسابرسی، سال 13، شماره 51، صص 43-68.
• خواجوی، شکراله و محمد کیامهر، (1394)، "بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی و اجتناب مالیاتی در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران".فصلنامه پژوهشنامه مالیات، دوره 23، شماره 26، صص 87 -108.
• خواجوی، شکراله، ممتازیان، علیرضا و علی‌اصغر دهقانی‌سعدی، (1395)، "بررسی اثرگذاری قابلیت‌های مدیران بر اجتناب از پرداخت مالیات شرکت‌ها".دانش حسابداری مالی، دوره سوم، شماره 3، صص 23-45.
• دستگیر محسن و حسینی سید احسان، (1392)، "مروری جامع بر مدیریت سـود (بخش اول)"، مطالعات حسابداری و حسابرسی 7 (2) صص 2 - 19.
• درخشی، رضا، باداور نهندی، یونس و برادران حسن زاده، رسول، (1391)، "تاثیر ساختار مالکیت و ساختار مالی بر حق الزحمه حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران".دانش حسابرسی. شماره 60، صص 93-113.
• درس، احمد و حصارزاده، رضا، (1387)، "کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری"، فصلنامه بورس اوراق بهادار، سال اول، شماره2، صص85-116.
• رضایی، فرزین؛ مرادی، مریم؛ مرادی، لیلا، (1398)، "بررسی تأثیر تخصص حسابرس و جریان وجوه نقد آزاد بر رابطه بین کیفیت اطاعات حسابداری و هزینه حقوق مالکانه شرکت ها". چشم انداز حسابداری و مدیریت.1(3)، صص86-100.
• سعیدی، پرویز و عبدالحکیم کلامی، (1387)، "تأثیر تغییر قانون مالیات بر درآمد شرکت ها بر سرمایه گذاری شرکت های تولیدی"، فصلنامه تخصصی مالیات، شماره 3، صص169-189.
• سیرانی، محمد و سلطان آبادی، احمد، (1392)، "رابطه بین ویژگی های شرکت و میزان رعایت استانداردهای حسابداری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه مطالعات حسابداری و حسابرسی، پیاپی ۶ ، صص ۶۴ -۷۹.
• شکری دوغ آبادی، محمد و مرادی، مهدی، (1398)، "بررسی رابطه بین قابلیت مقایسه حسابداری و مدیریت سود". پیشرفت‌های حسابداری. دوره 11، شماره 1، صص 171-200.
• صفار یزدی، حسن، (1389)، "بررسی تحلیلی ارتباط میان تغییرات اقلام صورت های مالی و تغییرات مالیات در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" ، پژوهشنامه مالیات ،شماره 9، صص165 -198.
• طالب نیا، قدرت اله، وکیلی فرد، حمیدرضا، عرب مازار، علی اکبر و صمدی لرگانی، محمود، (1390)، "بررسی تاثیر گزارشگری مالیاتی بر شفافیت گزارشگری مالی در ایران". فصلنامه حسابداری مالی. سال ۳، شماره ۹، صص، ۶۷-۸۳.
• فروغی داریرش و قاسم زاد، پیمان، (1394)، "تأثیر قابلیت مقایسـه صـورت های مـالی بـر ضـریب واکنش سودهای آتی". بررسی های حسابداری و حسابرسی 22(4 )، صص 479-500.
• فروغی، داریوش و قاسم زاد، پیمان، (1395)، "تأثیر قابلیت مقایسه صورت های مالی بر همزمانی قیمت سهام". پژوهش های حسابداری مالی، ۱(۸)، صص 39-54.
• مهربان‌پور، محمدرضا، آهنگری، مهناز، وقفی، سید‌حسام و پرویز مام صالحی،(1396)، "بررسی عوامل مؤثر بر اجتناب از مالیات و تأثیر آن بر معیارهای ارزیابی عملکرد با استفاده از معادلات ساختاری". دانش حسابداری مالی، دوره چهارم، شماره 3، صص 65-86.
• میلانی، عبداله، مهنوش و نرگس اکبرپور روشن، (1391)، "فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی در ایران".پژوهشنامۀ مالیات، دوره بیستم، شماره 13، صص 141-165.
• مشایخی، بیتا و صبری علی‌پناه، (1394)، "تأثیر راهبری شرکتی بر رابطه بین اجتناب از مالیات و ارزش شرکت". فصلنامهپژوهش‌های حسابداری مالی وحسابرسی، سال 7، شماره 2، صص 24-49.
• مهدوی، غلامحسین و رضایی، غلامرضا، (1392)، "بررسی اثرات کیفیت گزارشگری مالی بر سیاست تقسیم سود"، فصلنامه پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، 5(17)، صص 1-23.
• مهرورز، فاطمه و محمد مرفوع، (1395)، "رابطۀ بین قابلیت مقایسۀ صورت‌های مالی با آگاهی‌بخشی قیمت سهام درخصوص سودهای آتی"،مطالعات تجربی حسابداری مالی، دورۀ 13، شمارۀ 49، صص 83-110.
• هیئت تدوین استانداردهای حسابداری، (1376)، "مبانی نظری حسابداری و گزارشگری در ایران". تهران: سازمان حسابرسی. بررسی های حسابداری و حسابرسی 3(9)، صص 1-18.