تبیین روابط استراتژی های بودجه‌ای و عدالت اجتماعی با تاکید بر حسابداری نسلی

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 16، شماره 61، فروردین 1403، صفحه 247-268   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2024.709452

نویسندگان

بهزاد جعفری¹؛ فرشید خیراللهی^{* 2}

¹گروه حسابداری، واحد کرمانشاه ،دانشگاه آزاد اسلامی ،کرمانشاه،ایرن

²گروه حسابداری ،دانشکده اقتصاد و کارآفرینی، دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران

چکیده

چکیده
امروزه ارزش استفاده از حسابداری نسلی در کشورهای دنیا رو به گسترش است. به منظور دستیابی به عدالت اجتماعی و بین نسلی، استفاده ازحسابداری نسلی و به روز کردن خطمشیهای بودجهای و مالیاتی مهم  بر شمرده میشود. هدف از این پژوهش تبیین رابطه استراتژیهای بودجهای و عدالت اجتماعی با در نظر گرفتن حسابداری نسلی در ایران میباشد. در مرحله اول، مقالات انگلیسی و فارسی مربوطه با استفاده ازبرنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی CASP انتخاب شدند. سپس با استفاده از آنها به شناسایی متغیرهای اصلی یعنی حسابداری نسلی به عنوان متغیر مستقل، عدالت بین نسلی به عنوان متغیر وابسته و خط مشیهای بودجهای به عنوان متغیر میانجی و مولفه‌های آنها پرداخته شد. در ادامه این متغیرها و مولفه‌های مربوط به آنها از طریق پرسشنامه دلفی فازی در اختیار 15نفر از خبرگان قرار گرفتنند تا پایایی آنها مسجل شود . سپس به منظور اعتبارسنجی مدل نهایی پژوهش، پرسشنامه 5 گزینهای به همراه مولفه‌های تایید شده، طراحی و از طریق سایت پرسا بین 235 نفر از کارشناسان، حسابداران  و خبرگان توزیع گردید و ضریب همبستگی و رگرسیون فرضیهها با استفاده از نرم افزار  spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد که بین حسابداری نسلی، تعهدات و خط مشیهای بودجهای ، استراتژیهای بودجه و عدالت بین نسلی  با عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. لذا  با توجه به اهمیت استراتژیهای بودجهای برای نسلهای آینده و تاثیر آن برعدالت اجتماعی و نسلی لازم است کشورمان آنها را مد نظر قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: استراتژیهای بودجه ای؛ حسابداری نسلی؛ خط مشی های بودجه ای؛ عدالت نسلی

اصل مقاله

 

https://doi.org/10.30495/faar.2023.1991192.3703

 

تبیین روابط استراتژی های بودجه­ای و عدالت  اجتماعی  با تاکید بر حسابداری نسلی

 

 

تاریخ دریافت: 23/09/1402                  تاریخ پذیرش: 15/11/1402

بهزاد جعفری[1] فرشید خیراللهی*[2]

 

 

چکیده

امروزه ارزش استفاده از حسابداری نسلی در کشورهای دنیا رو به گسترش است. به منظور دستیابی به عدالت اجتماعی و بین نسلی، استفاده ازحسابداری نسلی و به روز کردن خطمشیهای بودجهای و مالیاتی مهم  بر شمرده میشود. هدف از این پژوهش تبیین رابطه استراتژیهای بودجهای و عدالت اجتماعی با در نظر گرفتن حسابداری نسلی در ایران میباشد. در مرحله اول، مقالات انگلیسی و فارسی مربوطه با استفاده ازبرنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی CASP انتخاب شدند. سپس با استفاده از آنها به شناسایی متغیرهای اصلی یعنی حسابداری نسلی به عنوان متغیر مستقل، عدالت بین نسلی به عنوان متغیر وابسته و خط مشیهای بودجهای به عنوان متغیر میانجی و مولفه‌های آنها پرداخته شد. در ادامه این متغیرها و مولفه‌های مربوط به آنها از طریق پرسشنامه دلفی فازی در اختیار 15نفر از خبرگان قرار گرفتنند تا پایایی آنها مسجل شود . سپس به منظور اعتبارسنجی مدل نهایی پژوهش، پرسشنامه 5 گزینهای به همراه مولفه‌های تایید شده، طراحی و از طریق سایت پرسا بین 235 نفر از کارشناسان، حسابداران  و خبرگان توزیع گردید و ضریب همبستگی و رگرسیون فرضیهها با استفاده از نرم افزار  spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها نشان داد که بین حسابداری نسلی، تعهدات و خط مشیهای بودجهای ، استراتژیهای بودجه و عدالت بین نسلی  با عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. لذا  با توجه به اهمیت استراتژیهای بودجهای برای نسلهای آینده و تاثیر آن برعدالت اجتماعی و نسلی لازم است کشورمان آنها را مد نظر قرار دهد.

واژه‌های کلیدی: استراتژیهای بودجه ای، حسابداری نسلی، خط مشی های بودجه ای، عدالت نسلی.

 

1- مقدمه

در ادبیات توسعه اقتصادی مقوله عدالت اجتماعی اهمیت زیادی داشته و داستان سازگاری و نیز ناهمخوانی آن با توسعه اقتصادی، بخش قابل توجهی از ادبیات توسعه را به خود اختصاص داده است. ابتدا توسعه، رشد و پیشرفت اقتصادی توام با رعایت عدالت ناممکن به نظر میرسید. بعد از مدتی نزاع تمام نشدنی بین طرفداران رشد اقتصادی و عدالت توزیعی، تعدادی از اقتصاددانان، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، راهبردهای رشد محور را بیشتر مد نظر قرار داده و به فکر جایگزین ساختن آنها با روشهای جدید دیگر نیفتادهاند و راهبرد توجه به نیازهای اساسی و در ادامه آن، تاکید بر شاخصهای توسعه اقتصادی، را از رویکردهای مهم دانسته و کمتر طیف توجه خود را به عدالت نسلی و نسلهای آینده معطوف کردهاند (اسچروتر،2017).

عملکردهای توام با عدالت نسلی که در مجموع عدالت اجتماعی را رقم میزنند، جو اخلاقی افراد را تحت تاثیر قرار میدهد و الگوی اخلاق عدالتمداری را به مرور در جامعه رشد میدهد و از استانداردهای اخلاقی حاکم بر جامعه فرهنگ سازی میشود و جو اخلاقی سازمان با تقویت رفتار اخلاقی  بهبود یافته و میتواند بر رفتار افراد (چه اخلاقی و چه غیراخلاقی) اثرگذار باشد(محمدلو و حاجیها، 1399). 

اقلیت اقتصاددانان که اهم آنها در کشورهای توسعه یافتهاند راهبردهای اساسی توسعه اقتصادی را در کنار رشد و شکوفایی فرهنگی و اخلاقی و توجه به شاخصهای آموزش عمومی و  عدالت نسلی و اجتماعی را مورد توجه قرار دادهاند و در صدد تحقق نمودارهای عدالت در جامعه برخواستند. در پی آن، شاخصهای توسعه انسانی تعدیل شده و بعدها دیگران عدالت را نظیر عدالت توزیعی و عدالت جنسیتی را رصد کردهاند، اما همچنان این بحثها در درون یک نسل و برای یک نسل مطرح بود. گام بعدی این تحول، قرار گرفتن عدالت بین نسلی در کانون بحثهای مربوط  به توسعه بود که به رواج این اعتقاد انجامید که ((موهبت های طبیعی، به همه نسل ها تعلق دارند)) و نسل حاضر را در تصمیم گیری درباره چگونگی بهره برداری از منابع محتاط ساخت. وارد شدن این عوامل در توسعه، مطرح شدن توسعه پایدار را به همراه داشت. در تعریفهای گوناگون ارائه شده برای توسعه پایدار، به مسئله عدالت بین نسلی توجه فراوان شده است و هدف اصلی آن را دستیابی به عدالت در محدوده زیست بوم در طولانی مدت میدانند (اسچروتر،2017).

در برخی از تعریفها، بر حقوق نسلهای بعد، به قدری توجه شده که گفتهاند: هر نسل باید منابع، آب و هوا و خاک را خالص و بدون آلودگی، همانند زمانی که این منابع بر روی کره زمین خلق شدهاند، حفظ کرده و برای نسل بعد باقی بگذارد (فراهانی فرد، 1395). بنابراین دیدگاه، شرایط محیطی نمیتوانند رفتارهای گوناگون نسل حاضر را توجیه کند و باید منافع نسلهای آینده، در تصمیم گیری ها و خطمشیگذاریهای امروز، مد نظر قرار گیرند. به طور کلی، شکل معمول نظریه عدالت بین نسلی که در اغلب تعریفهای توسعه پایدار نیز وجود دارد، این است که نسل حاضر باید چه میزان از منابع طبیعی جهانی (منابع تجدید ناپذیر) را مصرف کند و چه مقدار از این منابع را باید برای نسل های آینده (نسل هایی که به هیچ وجه در تصمیم گیری های فعلی نقشی ندارند)باقی گذارد (تیبی اتال، 2022).

از جمله ضرورتهای مهم که در این مقاله به آن پرداخته شدهاست این است که مسائل مهم عدالت اجتماعی و نسلی که ریشه در استراتژیهای بودجهای دارد باید افشا و کارهای انجام شده در مورد حسابداری نسلی در اختیار عموم مردم قرار گیرد. لذا برای افشای درست این موارد به یک سامانه بودجهای  با مدیریت مناسب و  با بهرهگیری از روشهای نوین نیاز میباشد تا بتوان با  پیاده سازی استراتژیهای بودجه ای مناسب و کارآمد، عملکرد عدالت اجتماعی و بیننسلی را برقرار  نمود.

نظارت و کنترل بودجه بخش عمومی به‌عنوان شاهرگ حیاتی و قلب تپنده برنامه‌ریزی‌های آتی دولت است. نظارت یکی از اجزای اصلی مدیریت مالی بخش عمومی و در ذات آن نهفته است. مهم‌ترین هدف نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد، اصلاح نظام مدیریت بخش عمومی و افزایش اثربخشی مخارج این بخش است. نظارت اقدامی مستمر است که از داده‌های سیستماتیک گردآوری شده بر اساس شاخصهای خاص عملکردی استفاده میکند تا اطلاعات مستمر در مورد دستیابی به اهداف و پیشرفت فعالیت‌ها را به مدیریت و ذینفعان کلیدی ارائه کند و این  نظارت باید در ارزیابی برنامه مورد استفاده قرار گیرد که این نمونه بارز از عدالت اجتماعی است) حافظ امرایی، و عادل آذر ، 1400).

هدف از این پژوهش تبیین رابطه استراتژیهای بودجهای و عدالت اجتماعی با در نظر گرفتن حسابداری نسلی میباشد. از آنجا که استراتژیهای بودجهای ومالیاتی از مهمترین ابزار کنترل عدالت نسلی و توجه به نسلهای آینده میباشد لذا تدوین مولفه‌ها ی مهم و اثباط رابطه انها با عدالت اجتماعی و بیننسلی از دغدغههای مهم برای رسیدن به عدالت اجتماعی است که هدف اصلی این مقاله فراهم نمودن راهی برای کاهش این دغدغه میباشد. از اهداف مهم دیگر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• تاکید بر بودجه کشور به عنوان عامل اصلی عدالت اجتماعی و نسلی.
• تسهیم شفاهی از مخارج دولت به گروههای سنی مختلف.
• ایجاد عدالت بین نسلهای مختلف از طریق توجه به استراتژیهای بودجهای.
• ایجاد ارتباط بین بار مالیاتی و سیاستهای رفاهی قابل ارائه به مردم.
• ایجاد باز توزیع درآمد بین نسلها به منظور حصول تعادل بین نسلی.

 

2- چهارچوب نظری

صنعتی شدن در سراسر جهان سبب ایجاد مسئولیتهای اجتماعی مهمی شده است که خواه ناخواه اثرهای مالی و غیرمالی خاص خود را بر عملکرد عدالت اجتماعی میگذارد. در اثر جهانی شدن، شرکتها به منظور پذیرش در بازارهای جهانی، باید مسئولیتهای اجتماعی انجام گرفته خود را به نمایش بگذارند. همچنین شرکتها باید بدانند که گروههای مختلف جامعه و به خصوص سرمایهگذاران، متقاضی اطلاعات اجتماعی  جهت  بهرهبرداری آیندگان هستند و  این اطلاعات در چشمانداز و تصمیمگیریهای آنها نقش مهمی دارند (منگ و ژانگ، 2022).

    عدالت، همواره در حوزههای گوناگون معارف بشری به صورت مسئلهای اساسی مورد توجه بوده است. امروزه به واسطهی نگرانیهای زیستمحیطی، اهمیت عدالت و به ویژه عدالت بیننسلی و ضرورت توجه و تفکر درباره علایق نسلهای آتی، نسبت به گذشته، فزونی یافته است (دویال وملیین،2015).

     حسابداری نسلی در اصل، ترکیبی از محاسبه هزینههایی مانند هزینه برنامههای رفاهی، هزینه گزارشگری صادقانه و منصفانه و ... بر مبنای مطلوبیت است. در حقیقت استفاده از حسابداری نسلی برای انجام محاسبات بر مبنای هزینه و مطلوبیت میباشد. در بحث هزینه محور بودن حسابهای نسلی، ارزش فعلی خالص مالیاتهای پرداختی نسل فعلی با ارزش فعلی خالص حسابهای دولت مقایسه شده و مابه التفاوت این دو را نشان دهنده بار مالی تحمیلی نسل حاضر بر دوش نسل آینده قلمداد میکنند. اما در بحث مطلوبیت محور، حسابداری نسلی اقدام به شبیه سازی مناسب در خصوص تعلق واقعی مالیات نسلی با رویکرد سیاستهای رفاهی  مینماید در حالیکه همزمان دارای کمترین تغییرات در مشوقهای مالیاتی است. البته نرخ بهره در مطلوبیت محور بودن حسابداری نسلی نقش بسزایی دارد که در این مقاله مجالی برای پرداختن به این مطلب وجود ندارد، ولی چنانچه بخواهیم به یک اصل کلی و منطقی دست یابیم باید بگوییم که معیار اساسی سیاستهای رفاهی ایجاد تعادل بین نسلهاست که بازتوزیع بین نسلی نیز بخشی از آن میباشد، در واقع تعادل بین نسلی نسخهای است برای تثبیت نرخ مالیات بین نسلها که سیمای یک جامعه ایدهآل در بلندمدت را نمایان می سازد ( زهره حاجیها، عباس گلی، 1394).

     عدالت  اجتماعی عنصر کلیدی در جو اخلاقی محسوب شده، چرا که میتواند بر رفتار اخلاقی اثرگذار باشد. در سازمانها، سبک رهبری مدیران ارشد بر وجدان‌کاری و صداقت کارکنان تأثیرگذار است(هارتَمن،  1999).

      نظارت و کنترل بودجه بخش عمومی به‌عنوان شاهرگ حیاتی و قلب تپنده برنامه‌ریزی‌های آتی دولت است. نظارت یکی از اجزای اصلی مدیریت مالی بخش عمومی و در ذات آن نهفته است. مهم‌ترین هدف نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد، اصلاح نظام مدیریت بخش عمومی و افزایش اثربخشی مخارج این بخش است. نظارت اقدامی مستمر است که از داده‌های سیستماتیک گردآوری شده بر اساس شاخصهای خاص عملکردی استفاده میکند تا اطلاعات مستمر در مورد دستیابی به اهداف و پیشرفت فعالیت‌ها را به مدیریت و ذینفعان کلیدی ارائه کند و این  نظارت باید در ارزیابی برنامه مورد استفاده قرار گیرد که این نمونه بارز از عدالت اجتماعی است) حافظ امرایی، و عادل آذر ، 1400).

مفهوم عدالت مالیاتی اعم از عدالت افقی و عدالت عمودی میباشد. عدالت افقی بدین معناست که بار مالیاتی باید به گونهای برابر در شرایط یکسان و به گونهای نابرابر در شرایط نایکسان بین شهروندان و اشخاص(یعنی مؤدیان مالیاتی) سرشکن شود. به همین سبب براید دستیابی به عدالت افقی مالیاتی باید شرایط یکسان و مشابه برای افراد فراهم کرد تا براساس آن به گونهای برابر مشمول پرداخت مالیات شوند. این تعریف از عدالت افقی در مفهوم سنتی و کلاسیک از عدالت، ریشه دارد. مقصود از عدالت عمودی نیز این است که وضع مالیاتها باید به گونهای باشد که با شهروندان و اشخاصی که از جایگاه اقتصادی در وضعیت متفاوتی هستند به گونه ای نابرابر برخورد کند. مقصود از برخورد نابرابر این است که به توانایی و عدم توانایی پرداخت مالیات توسط برخی اشخاص و شهروندان، دارای وضعیت اقتصادی محروم تر از دیگران توجه نشان داده شود. نرخ مالیاتی برای تحقق عدالت عمودی باید نرخ متفاوتی باشد و با توجه به افزایش درآمد افراد، تصاعدی باشد. ازمهمترین چالشهای این سیستم مالیاتستانی، اندازهگیری صحیح و واقعی توانایی، با قدرت پرداخت مالیات توسط اشخاص و افراد میباشد(هنری 2012 ).

     فقدان شفافیت‌ها و وجود ابهام در قوانین و مقررات ثبت شرکت‌ها و عدم تطابق با شرایط موجود، موجب رشد شرکت‌های فاقد اعتبار یا اصطلاحاً کاغذی شده است و این موضوع زمینه را برای ایجاد اختلالات مالیاتی و برهم زدن توازن و عدالت ایجاد نموده است. ویژگی اصلی این نوع شرکت‌ها، عدم وجود فعالیت واقعی اقتصادی است. این به‌طورکلی به این معنی است که این شرکت‌ها فاقد تعداد (یا تعداد کمی) کارمند و یا هیچ (اندک) حضور فیزیکی هستند و استانداردهای بین‌المللی را نقض می‌کنند. البته همیشه هم این‌طور نیست. در اتحادیه اروپا استفاده از شرکت‌های فاقد اعتبار می‌تواند قانونی باشد و اهداف قانونی داشته باشد. برای مثال، آن‌ها می‌توانند برای نگهداری دارایی‌های شخصی و خانوادگی به‌منظور تسهیل ارث به کار روند. این شرکت‌ها می‌توانند اهداف تجاری قانونی داشته باشند و گاهی برای تسهیل ادغام شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری مشترک و برنامه‌ریزی املاک موردنیاز هستند (کریستو و تریون، 201).

    هر فرد در هر کشوری میبایست در طول عمر خود برای تمام امکاناتی که دولت تاکنون برایش فراهم نموده، هزینه پرداخت نماید، یعنی اگر یک نسل مبلغ کمتری از آنچه برایش خرج شده است پرداخت نماید، نسل دیگر باید برای جبران این کمبود، مبلغ بیشتری را پرداخت نماید. اقتصاددانان این شرایط را “محدودیت با مجموع صفر”می نامند.به بیان سادهتر برد نسل آینده برابر با باخت نسل فعلی و گذشته است. چنانچه دولتها بدهی عمومی خود را به موقع تصفیه نکنند، برای تصفیه آتی آنها میبایست بهره بیشتری را پرداخت نمایند و فشار بیشتری را بر نسل آتی برای دریافت مالیات بیشتر و از طریق کاهش امکانات (مخارج عمومی مصرفی) برای آنها وارد آورند. حسابداری نسلی که در دهه آخر قرن بیستم توسط اورباخ، کاتلیکوف و گوخال برای اندازه گیری تحمیل بار مالی نسبی بر روی نسلهای مختلف، تکامل و توسعه یافته است.دراثر رکود جهانی اخیر و بحرانهای مالی، کسری بزرگی در بودجه بسیاری از کشورها به وجود آمده است و این موضوع باعث افزایش سریع نسبت بدهی گردیده است. از منظر تئوری اقتصادی، روش سنتی حسابداری کسری بودجه نمیتواند پاسخگوی فشارهای نسلی باشد و ارزیابی مناسبی از خطمشی نسلی ارائه دهد (جمشیدی نوید، 1397).

حسابداری نسلی:حسابداری نسلی برای اولین بار توسط کوتلیکوف و همکارانش در سال 1982 توسعه یافت که بیشترین تمرکز آن به بار تحمیلی هزینهها و پرداختهای دولت به گروه ستی فعلی یا آینده معطوف است(اوباخ و همکاران، 1991). همچنین میتوان حسابداری نسلی را یک روش تجزیه و تحلیل بلند مدت قلمداد نمود که دو هدف عمده را مد نظر قرار میدهد:1- ارزیابی توانایی تحمل سیاستهای مالی دولت توسط گروههای سنی متفاوت.2-اندازه گیری بار مالی مربوط به نسلهای فعلی و آتی  و بررسی انتقال آن(لارس و کاتلیکوف، 1997).

تعهدات خطمشیهای بودجهای: سازمانها، جوامع و دولت ها برای تداوم حیات خود باید از موقعیتهایی عبور کنند و از موقعیتهای موجود به موقعیتهای مطلوب برسند اما قبل از اینکه امکانات و توان رسیدن به موقعیتهای مطلوب مطرح شود اصول اساسی انتقال از موقعیت موجود به موقعیت مطلوب مطرح میشود. پس میتوان عنوان کرد تعهدات و خطمشیهای بودجهای قاعدهها و اصول کلی و تعهداتی هستند برای  اقدامات و حرکتهای برنامهای در آینده(امیر حسین حسام، 1394). 

عدالت بین نسلی:امروزه بشر در دوره سیطره کامل فناوری، فرهنگ و محیطزیست و زیستبوم بر زمین زندگی میکند. هر آنچه امروز آدمی انجام میدهد بی تردید در آینده او و همنوعانش تاثیر میگذارد و میتواند آیندگان را در معرض خطرات جدی قرار دهد. با این همه عموما چنین مباحثی بی اهمیت قلمداد میشود و این سهل انگاری میتواند ضریه جبران ناپذیری به آیندگان وارد کند. لذا آنچه این موضوع را به نظمی منطقی میکشاند عدالت بین نسلی خوانده میشود(محبی و فیض الهی، 1399).

 

3- پیشینه پژوهش

کانگ و همکاران (2022) پژوهشی با عنوان اجرای حسابداری نسلی زیستمحیطی و عملکرد زیستمحیطی شرکت با مقایسه فشارهای نهادی و عدم اطمینان زیست محیطی و تاثیر در آینده محیطی انجام دادند.در این پژوهش محیطزیست را حق آیندهگان دانسته و به لزوم مراقبت از آن و عدم مصرف بیرویه تاکید دارد.

مارون وهمکاران(2020) با بررسی روند تحقیقات حسابداری محیطی در داخل و خارج از رشته حسابداری برای استفاده نسل آینده پرداختند. پژوهش آن‌ها اطلاعات مفیدی در این زمینه مخابره کرد. آن‌ها ضرورت بکارگیری حسابداری زیستمحیطی را نشان دادند و همچنین، ثابت کردند که سایر رشته‌ها نیز برای مدیریت هزینه و پیشبرد اهداف همراه با منفعت هزینه، به بکارگیری حسابداری زیستمحیطی  برای نسلهای آینده نیازمندند و تبین میکند که نسلهای آینده بیشتر نیازمند هنر نگهداری از محیطزیست هستند.

سیسماک(2016) در مقالهای تحت عنوان "عدالت رویهای و اجرای پروژه های بادی "به بررسی فراگرد های تصمیمگیری در مورد انرژیهای بادی و تجدید پذیر و تاثیر آن بر نسل بعدی میپردازد.

لارنو همکاران(2016)نیز در مقالهای تحت عنوان" مفاهیم عمومی عدالت در مهندسی آب و هوا"به بررسی نگرانی های مربوط به وضعیت آب و هوا و پیامدهای آن برای نسلهای آینده پرداختهاند.

یتینی و همکاران(2016) نیز بحث عدالت بیننسلی را در خطمشیهای مربوطه به انرژی تجدید ناپذیر، مانند انرژی خورشیدی، مطرح کرده و خطمشی مربوطه به استفاده از انرژی تجدید پذیر، و تاثیر آن بر نسلهای آینده را مورد بررسی قرار داده اند.

لیواردو همکاران(2010)نیز در مقالهای تحت عنوان"عدالت بیننسلی در حالی که آینده جهان معلوم است"در مورد مسئله حداکثر سازی رفاه نسلهای گوناگون بحث کرده و اصلیترین مسئله امروز را گرم کردن کره زمین  و نحوه استفاده از منابع دانستهاند.

بابک جمشیدینوید(1397) پژوهشی را با عنوان "مطالعه وضعیت تعادل در نظام بودجه ریزی دولتی ایران با استفاده از مدل بومی حسابداری نسلی" در ایران انجام دادهاست که در بازه زمانی 1389لغایت1464به فرض ثابت ماندن سیاست مالی دولت نتیجه میگیرد که هرچه نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در کشور بالاتر و نرخ تنزیل پایینتر باشد میزان عدم تعادلنسلی بیشتر خواهد شد و عدم تعادل به نفع نسل آینده و به ضرر نسل فعلی میباشد.

توحیدی نیا(1391) پژوهشی را با عنوان مدل اسلامی ایرانی عدالت بیننسلی در بهرهبرداری از منابع نفت ایران انجام داده است. در این پژوهش عدالت بیننسلی از دیدگاه متفکرین غربی و دیدگاه فقهی و اسلامی مورد بحث قرار گرفته و رابطه عدالت بین نسلی با توسعه پایدار بیان شده و یک مدل نهایی در خصوص منابع طبیعی پایان پذیر برای عدالت بین نسلی معرفی شده است.

توحیدی نیا(1394)نیز در پژوهشی تحت عنوان "همسویی تحقق عدالت بیننسلی در بهرهبرداری از درآمد منابع هیدروکربوری با رفاه اقتصادی بلند مدت در ایران "تلاش نموده تا با ارائه "مدل نسلهای همپوش"متناسب با شرایط  اقتصاد ایران رابطه بین عدالت بیننسلی در بهرهبرداری از درآمد نفت و گاز کشور و سطح رفاه جامعه را در خلال زمان بررسی نماید. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که تحقق عدالت، باعث بهبود چشمگیر سطح رفاه میشود.

علیاضغر پورعزت و همکاران (1398)در پژوهشی با عنوان "شناسایی مولفه‌ها ی ناظر بر رعایت عدالت بیننسلی در خطمشی بودجهای ایران " بروز و ظهور 14تم در قالب 4 مقوله که به ترتیب اهمیت عبارتند از تعهدات و خطمشیها، منابع، زیرساختهای فنی و قانونی و مقرراتی و شاخصهای تعیین کنندهای مانند افزایش درآمد مالیاتی، توجه به محیط زیست، افزایش بودجه آموزش و... اشاره نمودهاند.

ملکی نژاد(1389)پژوهشی را با عنوان محاسبه نرخ تنزیل بیننسلی برای پروژه بخش عمومی ایران، با تکیه بر آموزههای اسلامی انجام داده است. روش محاسبه نرخ تنزیل متنوع است و چهار روش برای این نرخ ثبت گردیده است. الف: نرخ ترجیح اجتماعی زمان. ب: نرخ هزینه فرصت اجتماعی سرمایه. ج: میانگین وزنی این دو نرخ. چ: قیمت سایهای.

 

فرضیه‌های پژوهش

• بین استراتژیهای بودجهای و عدالت اجتماعی رابطه مثبت  و معناداری وجود دارد.
• بین تعهدات و خطمشیهای بودجهای و عدالت اجتماعی رابظه مثبت و معناداری وجود دارد.
• بین عدالت بیننسلی و عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
• بین حسابداری نسلی و عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

4- روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نوع کاربردی و توصیفی همبستگی و همچنین پیمایشی است که با توزیع پرسشنامه در بین نمونه تحقیق انجام شده است. با توجه به حجم بالای جامعه تحقیق، روش نمونه گیری نامحدود کوکران استفاده میشود.  تعداد نمونه‌ی لازم برای بررسی میدانی از فرمول‌های زیر به‌دست می‌آید:

d: خطای مطلق است که تقریبا برابر   05/0 در نظر گرفته می‌شود. p: نسبت برابر 0/5 در نظر گرفته می‌شود تا اندازه‌ی نمونه‌ی ماکسیمُم به‌دست آید. q=1-p: که در این‌جا برابر 0/5 است. : صدک توزیع نرمال استاندارد که در این‌جا برابر 96/1 است، یعنی صدک نود و پنجم از توزیع نرمال استاندارد. لذا میزان حجم نمونه با فرمول فوق 235 میباشد. بدین منظور از افراد در دسترس که با موضوع آشنا بودند استفاده شد.

درمرحله اول، مقالات انگلیسی و فارسی مرتبط با موضوع با استفاده از برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی (CASP)ارزیابی میشوند مقالات باید 10آیتم مشخص برای موضوع داشته باشندبه هر آیتم نمرهای بین 1تا5 داده میشود. در پایان مقاله با نمره بالاتر از 25 قبول و سایر مقالات رد میگردند که تعداد مقالات مورد پذیرش 12عدد بودند. نحوه استخراج متغیر ها اصلی اینگونه است پس از مطالعه دقیق مقالات استخراج شده  متغیرها اصلی پژوهش که شامل حسابداری نسلی به عنوان متغیر مستقل، عدالت بین نسلی به عنوان متغیر وابسته و خطمشیهای بودجهای به عنوان متغیر میانجی و مولفه‌های مرتبط با هر متغیر شناسایی شدند.سپس روایی و پایایی آنها طبق مراحل بعد تایید گردید.

در مرحله دوم: در این مرحله متغیرهای اصلی و مولفه‌های هرکدام برای تایید و تعیین پایایی با استفاده از پرسشنامه دلفیفازی در اختیار 15 نفر از خبرگان   قرار میگیرد. برای پاسخگویی از دو راند دلفی استفاده شد و در راند سوم در مورد پذیرش مولفه‌ها  با اعداد فازی نظرخواهی شد. برای استفاده از پرشنامه دلفی فازی از طیف لیکرت 7 درجه به شرح دیل استفاده شد.

 

جدول شماره1: طیف لیکرت 7 درجه

1

1

9/0

1

9/0

75/0

0.9

75/0

5/0

75/0

5/0

3/0

5/0

3/0

1/0

3/0

1/0

0

1/0

0

0

منبع:جدول لیکرت

 

مرحله سوم: در ادامه پس از اخذ پاسخهای مربوطه و تایید د متغیرها و مولفه‌های هر متغیر و با استفاده از مولفه‌های نهایی پرسشنامه 5 گزینهای در سایت پرسا طراحی شد و برای 235 نفر از پاسخ دهندگان ارسال شد ضریب همبستگی و رگرسیون جواب های اخذ شده با استفاده نرم افزار  SPSS موردتجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج  نهایی اخذ گردید.

 

متغیرهای پژوهش

میانگین نمرههای ارزیابی روایی مقالهها 60/43 میباشد که نشاندهنده امتیاز کلی عالی (۴۰ تا ۵۰) برای 10 مقاله مورد بررسی میباشد. همانگونه که مشخص است بالاترین نمره مرتبط با میانگین طرح پژوهش و به روز بودن میباشد. همچنین میانگین نمرات از 3 بالاتر و نشاندهنده خوب بودن میانگین های ویژگیهای مورد بررسی میباشد. پس از بررسی روایی مقاله‌ها متغیر های  اصلی پژوهش با استفاده از مقالات مربوطه  شناسایی شدند این کار با بررسی مقاله‌های تایید شده و همچنین با مشورت کارشناسان  و خبرگان تعیین شدند که در ادامه به تایید خبرگان  نیز میرسد متغیرهای اصلی این پژوهش عبارتند از 1- تعهدات و خط مشیهای بودجهای2- عدالت بین نسلی3- حسابداری نسلی که با استفاده از مقالههای مرتبط تعداد مولفه‌ها ی هر متغییر شناسایی میشوند .

تعیین روایی و پایایی پژوهش: برای تعیین روایی پرسشنامه(توانایی در اندازه گیری صفتی که آزمون برای اندازهگیری آن ساخته شده است) از روش منطقی استفاده نمودیم؛ بدین گونه که از لحاظ ظاهری پرسشنامه دارای روایی است. و همچنین از لحاظ محتوایی کمیت و کیفیت سؤالات از نظر مدیران و اساتید دانشگاه مورد بررسی قرار گرفتند.

هدف و منظور از پایایی پرسشنامه این است که در زمانهای مختلف قابلیت استفاده داشتهباشد. یعنی در صورتی که پرسشنامهای در طول مدت زمان کوتاهی توزیع و سپس جمع‌آوری شود، نتیجه‌های آن از یک نمونه مشخص همانند هم باشد. عدم پایایی مناسب ممکن است به نامفهوم بودن سؤالها، نامربوط بودن آنها به فرضیه‌ها و مانند آنها برگردد. یکی از معروفترین معیارهای سنجش پایایی، استفاده از معیار آلفای کرونباخ است که بصورت زیر تعریف می‌شود:‌

فرمول2: آلفای کرونباخ                               

 

 

که در آن Si انحراف معیار سوال i ام ،  S²sum انحراف معیار مجموع سؤالها و K تعداد سؤالهای پرسشنامه است. هرچه مقدار آلفا نزدیک به مقدار یک باشد نشان دهنده میزان پایایی بالا است.

 

جدول شماره2: آلفا کرونباخ مقیاسهای سنجش پایایی پرسشنامه‌ها

آلفا کرونباخ مقیاس های سنجش پایایی پرسشنامه ها	ضریب آلفا
حسابداری نسلی	905/0
عدالت بین نسلی	858/0
تعهدات و خط مشیهای بودجهای	824/0

منبع:یافته‌های‎ ‎ پژوهشگر

برای پاسخگویی به سوالهای پرسشنامه دلفی از 15 نفر از خبرگان موجود در حوزه مالی و حسابداری، حسابرسی و علوم اجتماعی برای تایید مولفه‌ها ی اصلی نظر خواهی گردید. میزان تحصیلات 5 نفر فوق لیسانس و 10 نفر دکتری بودند و سابقه کاری همه افراد در زمینه پژوهش بالای 10 سال بود.

 

جدول شماره3 : نظرات کارشناسان  و خبرگان در رابطه با مولفه‌های اصلی  عدالت  اجتماعی

مولفه های اصلی  استراتژی های بودجه ای و  عدالت  اجتماعی  متناسب با ساختار اقتصادی و بودجه ای  کشور (مقوله های اصل)
	L	M	N	L	M	N	L	M	N
تعهدات و خط مشی ها ی بودجه ای	9/0	1	1	75/0	9/0	9/0	9/0	1	1
عدالت بین نسلی	9/0	1	1	75/0	9/0	9/0	9/0	1	1
حسابداری نسلی	9/0	1	1	75/0	9/0	9/0	9/0	1	1

منبع:یافته‌های‎ ‎ پژوهشگر

 

موارد فوق نشاندهنده اجزای اصلی مدل مفهومی پژوهش و نقش آنها میباشد. پس از این مرحله میانگین نظرات کارشناسان به شرح جدول ذیل مشخص گردید:

 

جدول شماره 4 : نرخ پذیرش نظرات  خبرگان در رابطه با مولفه های اصلی  عدالت  اجتماعی  (مقوله های اصلی)

اجزای مدل  حسابداری نسلی و خط مشی های بودجه ای  متناسب با ساختار اقتصادی و بودجه ای  کشور (مقوله های اصلی)	میانگین نهایی	نتیجه نهایی
	∑ L	∑M	∑N	∑ L/20	∑M/15	∑N/15	∑ L+∑M+∑N/3	اگر میانگین نهایی>0.7=پذیرش
تعهدات و خط مشی ها ی بودجه ای	9/16	3/19	8/19	84/0	96/0	99/0	93/0	پذیرش
عدالت بین نسلی	3/17	55/19	9/19	86/0	98/0	99/0	95/0	پذیرش
حسابداری نسلی	55/16	05/19	9/19	83/0	95/0	99/0	93/0	پذیرش

منبع:یافته‌های‎ ‎ پژوهشگر

 

جامعه آماری و نمونه گیری:

مرحله بعدی پژوهش ،طیف کاربردی ، توصیفی همبستگی آن است.  در این مرحله با استفاده از نمونهگیری نامحدود کوکران 235 پرسشنامه توزیع شد.

 

جدول5: مشخصات افراد نمونه

ردیف	حجم نمونه (نفر)	عناوین کلی نمونه	عناوین جزئی نمونه	تعداد(نفر)	درصد حجم نمونه(درصد)
1	235	جنسیت	مرد	175	5/74
			زن	60	5/25
2	235	رشته تحصیلی	حسابداری	120	51
			علوم اجتماعی	14	4
			سایر رشته ها	101	42
3	235	سن افراد	زیر30 سال	43	18
			30-40 سال	144	61
			بالای40سال	48	21
4	235	سابقه خدمت	11-20سال	176	75
			5-10	43	18
			سایر	16	7
5	235	مدرک تحصیلی	دکتری	28	12
			فوق لیسانس	101	43
			لیسانس	58	25
			سایر	48	20
6	235	پست سازمانی	حسابرس	95	40
			حسابدار	66	28
			جامعه شناس	12	6
			سایر	62	26

منبع:یافته های پژوهشگر

 

 

 

 

مدل مفهومی پژوهش:

با توجه به ادبیات پژوهش مدل مفهومی  تحقیق به شکل زیر قابل ترسیم میباشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار1:مدل مفهومی پژوهش

 

 

4- یافته های پژوهش:

نتایج جدول شماره 6 نشان می‏دهد که بالاترین میانگین مربوط به متغیر تعهدات و خطمشیهای بودجهای با میانگین 417/3 با انحراف معیار 591/0 و کمترین میانگین مربوط به حسابداری نسلی با میانگین 06/3 و انحراف معیار 704/0 میباشد.

 

جدول 6: مشخصه‏های آماری متغیرهای پژوهش

متغیرها	تعداد	کمترین مقدار	بیشترین مقدار	میانگین	انحراف معیار
حسابداری نسلی	235	4/1	5	06/3	704/0
عدالت نسلی	235	2/1	5	228/3	67/0
تعهدات و خط مشی های بودجه ای	235	2/1	5	417/3	591/0

منبع:یافته های پژوهشگر

 

 آزمون کولموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش 

با توجه به جدول 7 مقدار سطح معنی‌داری متغیرها بزرگتر از 05/0 شده است که نشان میدهد که متغیرهای مورد نظر از توزیع نرمال پیروی می‌کند، لذا میتوان از آزمونهای پارامتری استفاده کرد.

 

جدول7 : جدول آزمون کولموگروف-اسمیرنف متغیرهای تحقیق

متغیرها	سطح معنی داری	نتیجه آزمون
تعهدات و خط مشی های بودجه ای	068/0	نرمال
عدالت نسلی	101/0	نرمال
حسابداری نسلی	103/0	نرمال

منبع:یافته های پژوهشگر

 

فرضیه اول پژوهش:  بین استراتژیهای بودجهای و عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

همبستگی بین متغیر مستقل و متغیر وابسته برابر 536/0 است. ضریب تعیین 417/0 بدست آمده و این مقدار نشان میدهد که7/41 درصد تغییرات عدالت  اجتماعی مربوط به استراتژی های بودجه ای در کشور مربوط میشود. چون این مقدار درجه آزادی را در نظر نمیگیرد، لذا از ضریب تعیین تعدیل شده برای این منظور استفاده میشود که آن هم در این آزمون برابر با 1/40 درصد است. با توجه به اینکه مقدار آماره دوربین واتسون در فاصله استاندارد 5/1 تا 5/2 قرار دارد، بنابراین فرضیه استقلال باقیماندهها پذیرفته میشود. با توجه به شاخصهایی که عنوان شد مدل از کفایت لازم برخوردار است. در جدول زیر معنیدار بودن رگرسیون بوسیله آزمون F محاسبه شده است.

با توجه به جدول 9 سطح معنیداری محاسبه شده برای این آماره برابر 0001/0 بوده و نشان از معنیدار بودن رگرسیون در سطح  99/0 درصد دارد. بنابراین مدل رگرسیونی خطی برآورد شده مورد قبول است.

 

 

جدول8: همبستگی بین متغیرها

ضریب همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده	انحراف خطا	آماره دوربین واتسون
536/0	417/0	401/0	652/0	775/1

منبع:یافته های پژوهشگر

 

جدول 9: آزمون F (آنالیز واریانس) جهت بررسی معنادار بودن رگرسیون

مدل	مجموع مربعات	درجه  آزادی	میانگین مجموع مربعات	آماره F	Sig.
رگرسیون	016/76	1	016/76	954/178	0001/0
باقیمانده	265/162	234	693/0
کل	297/314	235
متغیر وابسته : استراتژی های بودجه ای

منبع:یافته‌های‎ ‎ پژوهشگر

 

جدول 10: آزمون معنادار بودن ضرایب رگرسیونی

مدل		مجموع مربعات	ضریب غیر استاندارد	ضریب استاندارد شده	T	Sig.	آماره همخطی
		B	Std. Error	Beta			Tolerance	VIF
1	مقدار ثابت	725/0	203/0		571/3	0001/0
	استراتژی های بودجه ای	691/0	053/0	536/0	037/13	0001/0	1	1

منبع:یافته‌های‎ ‎ پژوهشگر

 

متغیر وارد شده در معادله رگرسیونی هسته اصلی تحلیل رگرسیون میباشد که در جدول 10 آورده شده است. معادله رگرسیونی را میتوان به شرح زیر محاسبه کرد:

استراتژی های بودجه ای (691/0) + (725/0) = عدالت اجتماعی

میتوان گفت با ارتقاء یک واحد از هر متغیر مستقل به میزان ضریب نوشته شده متغیر وابسته ارتقا پیدا خواهد کرد. به عبارتی با ارتقای یک واحد از متغیر استراتژی های بودجه ای ، 536/0 واحد عدالت اجتماعی ارتقا پیدا خواهد کرد، در نتیجه رابطه مثبت دارند.

فرضیه دوم پژوهش: بین تعهدات و خطمشیهای بودجهای و عدالت  اجتماعی رابطه مثبت معناداری وجود دارد.

یافته‌های‎ ‎ جدول 11 نشان میدهد که بین تعهدات و خطمشیهای بودجه ای و عدالت اجتماعی ارتباط معنیداری وجود دارد؛ چرا که سطح معناداری مشاهده شده (0001/0 =sig) از مقدار خطای پیشبینی شده (01/0) کوچکتر میباشد. لذا با 99 درصد اطمینان میتوان قضاوت نمود که رابطه  مثبت و معناداری دارد. همچنین با توجه به مثبت بودن مقدار همبستگی میتوان نتیجه گرفت بین تعهدات و خط مشی های بودجه ای  و عدالت  اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

 

جدول 11: نتایج همبستگی پیرسون بین تعهدات و خط مشی های بودجه ای با عدالت اجتماعی

عامل	شاخص ها	عدالت اجتماعی
تعهدات و خط مشی های بودجه ای	مقدارهمبستگی(r)	**684/0
	سطح معناداری(sig)	0001/0
	تعداد نمونه(n)	384

** در سطح 99/0 معنی دار شد.        –ns همبستگی معنیدار نشد.

منبع:یافته های پژوهشگر

 

فرضیه سوم پژوهش: بین عدالت بین نسلی و عدالت اجتماعی رابطه  مثبت و معناداری وجود دارد.

همبستگی بین متغیر مستقل و متغیر وابسته برابر 680/0 است. ضریب تعیین 347/0 بدست آمده و این مقدار نشان میدهد که 7/34 درصد تغییرات عدالت اجتماعی  به عدالت  بین نسلی مربوط میشود. چون این مقدار درجه آزادی را در نظر نمیگیرد، لذا از ضریب تعیین تعدیلشده برای این منظور استفاده میشود که آن هم در این آزمون برابر با 1/34 درصد است. با توجه به اینکه مقدار آماره دوربین واتسون در فاصله استاندارد 5/1 تا 5/2 قرار دارد، بنابراین فرضیه استقلال باقیماندهها پذیرفته میشود. با توجه به شاخصهایی که عنوان شد مدل از کفایت لازم برخوردار است. در جدول زیر معنیدار بودن رگرسیون بوسیله آزمون F محاسبه شده است.

 

جدول 12: همبستگی بین متغیرها

ضریب همبستگی	ضریب تعیین	ضریب تعیین تعدیل شده	انحراف خطا	آماره دوربین واتسون
68/0	347/0	341/0	643/0	693/1

منبع:یافته‌های‎ ‎ پژوهشگر

 

 

جدول 13: آزمون F (آنالیز واریانس) جهت بررسی معنادار بودن رگرسیون

مدل	مجموع مربعات	درجه آزادی	میانگین مجموع مربعات	آماره F	Sig.
رگرسیون	26/80	1	26/80	020/194	0001/0
باقیمانده	021/158	234	675/0
کل	281/238	235
متغیر وابسته : عدالت بین نسلی

منبع:یافته های پژوهشگر

 

با توجه به جدول بالا سطح معنیداری محاسبه شده برای این آماره برابر 0001/0 بوده و نشان از معنیدار بودن رگرسیون در سطح  99/0 درصد دارد. بنابراین مدل رگرسیونی خطی برآورد شده مورد قبول است.

 

جدول 14: آزمون معنادار بودن ضرایب رگرسیونی

آماره هم خطی		مجموع مربعات	ضریب غیر استاندارد	ضریب استاندارد شده	T	Sig.
		B	Std. Error	Beta			Tolerance	VIF
1	مقدار ثابت	141/1	185/0		523/5	000/0
	عدالت بین نسلی	711/0	049/0	68/0	929/13	000/0	1	1

منبع:یافته های پژوهشگر

 

متغیر وارد شده در معادله رگرسیونی هسته اصلی تحلیل رگرسیون میباشد که در جدول 14 آورده شده است. معادله رگرسیونی را میتوان به شرح زیر محاسبه کرد:

عدالت بین نسلی (711/0) + (141/1) = عدالت اجتماعی

میتوان گفت با ارتقاء یک واحد از هر متغیر مستقل به میزان ضریب نوشته شده متغیر وابسته ارتقا پیدا خواهد کرد. به عبارتی با ارتقای یک واحد از متغیر عدالت بین نسلی ، 680/0 واحد انحراف عدالت اجتماعی ارتقا پیدا خواهد کرد، در نتیجه رابطه مثبت دارند.

 

 

 

فرضیه چهارم پژوهش: بین حسابداری نسلی  و عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری  وجود دارد.

یافته‌های‎ ‎ جدول 15 نشان داد که بین حسابداری نسلی و عدالت اجتماعی ارتباط معنیداری وجود دارد؛ چرا که سطح معناداری مشاهده شده (0001/0 =sig) از مقدار خطای پیشبینی شده (01/0) کوچکتر میباشد. لذا با 99 درصد اطمینان میتوان قضاوت نمود که ارتباط مثبت و معنیداری وجود دارد. همچنین با توجه به مثبت بودن مقدار همبستگی میتوان نتیجه گرفت که بین حسابداری نسلی و عدالت اجتماعی ارتباط مثبت و معنیداری وجود دارد.

 

جدول 15: نتایج همبستگی پیرسون بین حسابداری نسلی  با عدالت اجتماعی

عامل	شاخص ها	عدالت اجتماعی
حسابداری نسلی	مقدارهمبستگی(r)	684/0
	سطح معناداری(sig)	0001/0
	تعداد نمونه(n)	384

منبع:یافته های پژوهشگر

 

بحث و نتیجه گیری

محدودیت و کمیابی منابع بودجهای از یک سو و وقوع مشکلات اجرای حسابداری نسلی از سوی دیگر، نگرانی شدیدی در سطوح مختلف انسانی ایجاد نموده که نتیجه آن ضرورت لحاظ نمودن معیارهای عدالت نسلی در فعالیتهای بودجهای میباشد. همانطور که پیشتر بیان شد، هدف اصلی این پژوهش، تبیین روابط استراتژیهای بودجهای و عدالت اجتماعی با تاکید بر حسابداری نسلی در ایران میباشد. اگر چه درباره کلیت مفهوم  عدالت اجتماعی و ضرورت آن، نوعی اجماع جهانی در بین نخبهگان و  سیاستگذاران وجود دارد و این مفهوم مورد پذیرش بسیاری از دولتها و مجامع  بینالمللی است، لیکن در مورد مفهوم و سازوکارهای نیل به عدالت بین نسلی و در نهایت، شاخصها و روشهای سنجش میزان رعایت آن، اجماع همه جانبه وجود نداشته و آراء صاحب نظران متفاوت است. در مورد حسابداری نسلی، عدالت بیننسلی و خطمشیها بودجهای به طور مجزا پژوهشهای زیادی صورت گرفته است. اما در این پژوهشها به این مؤلفهها در کنار هم و با ملاحظه رابطه بین آنها توجه گردیده است. در این پژوهش درمرحله اول، مقالات انگلیسی و فارسی مرتبط با موضوع با استفاده از برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی  ارزیابی میشوند. پس از مشخص نمودن مقالههای معتبر به شناسایی اجزای مدل مفهومی پرداخته میشود. در ادامه متغیرهای مربوطه و مولفه‌های آنها از مقالات مربوطه اخذ و با استفاده از پرسشنامه دلفی فازی در اختیار 15 نفر از خبرگان قرار میگیرند. در نهایت نظر خبرگاه فازیسازی شده و هرمولفهای نمره بالاتر 7/0بدست آورد تایید و ما بقی حذف میگردند. متغیر های اصلی شناسایی شده شامل 1- تعهدات و خط مشیهای بودجهای2- عدالت بین نسلی3- حسابداری نسلی که با استفاده از کارشناسان خبره روایی و پایایی آنها تایید شد در ادامه با استفاده از مولفه‌های نهایی متغیرها، پرسشنامه 5 گزینهای در سایت پرسا طراحی شد و برای 235 نفر از پاسخ دهندگان ارسال شده  و  نتایج با کمک نرم افزار  SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

در نهایت نتایج نشان داد که:

• بین استراتژیهای بودجه و عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
• بین تعهدات و خطمشیهای بودجهای بر عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
• بین عدالت بین نسلی و عدالت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
• و همچنین بین حسابداری نسلی و عدالت اجتماعی  نیز رابطه مثبت و معناداری  وجود دارد.

 در تفسیر نتایج پژوهش میتوان عنوان نمود که مهمترین راه برای رسیدن به عدالت اجتماعی اجرای کامل و دقیق حسابداری نسلی بوده که از بهترین راه های اجرای حسابداری نسلی در کشور توجه به عدالت نسلی از طریق تعهدات و خطمشیهای بودجهای میباشد. موافقان و طرفداران حسابداری نسلی بر این عقیده اند که عدم تعادل بین نسلها عادلانه نبوده و باید از بین برود و تنها راه رسیدن به به تعادل بین نسلی تبیین استراتژیهای بودجهای، برقراری عدالت بیننسلی و توجه به تعهدات و خطمشی های بودجهای است. بررسیهای انجام شده در این خصوص نیز نشان داد که کشور ما در این زمینه علمی، نهتنها از تجربه، دانش و کارآمدی لازم برخوردار نبوده بلکه از این نگرش علمی و همچنین را هکارهای عملیاتی آن دور میباشد و همچنین از  نحوه تبیین رابطه بین استراتژیهای بودجهای برای رعایت عدالت بین نسلی و اجرای حسابداری نسلی رنج میبرد. از این رو این پژوهش با آگاهی بر این کمبودها و با هدف شناسایی شاخص های اصلی عدالت اجتماعی و ارتباط این شاخص با عدالت بین نسلی در ایران انجام شده است.

در خصوص مقالات قبلی انجام شده باید عنوان نمود که مقالهای مشابه با این موضوع و روش وجود ندارد اما محسن محبی و فرانک فیض الهی در مقالهای با موضوع "واکاوی مفهوم عدالت نسلی در حقوق بینالملل محیطزیست"در مجله حقوق بین الملل شماره 66 و در پاییز و زمستان 1400ص7-30 به این نتیجه رسیده اند که عدالت بین نسلی در تلاش است که نسل کنونی را مکلف بدارد تا حق نسلهای آینده در محیط زیست را به رسمیت بشناسد و همچنین بابک جمشیدی نوید در مقاله ای با عنوان"مطالعه وضعیت تعادل نسلی در نظام بودجه ریزی دولتی ایران با استفاده از مدل بومی حسابداری نسلی"در مجله حسابداری دولتی شماره 1 در پاییز و زمستان 1397ص21-38به این نتیجه رسید که با  فرض تداوم سیاستهای مالی کنونی، هرچه نخ رشدGDPدر کشور بالاتر و نرخ تنزیل پایین تر باشد، میزان عدم تعادل نسلی بیشتر خواهد شد و عدم تعادل نسلی  به سود نسل آتی و ضرر نسل فعلی میباشد.

 

 

 

پیشنهادات مبتنی بر پژوهش:

برای برقراری عدالت اجتماعی در جامعه، مدیران و دست اندر کاران دولتی باید به ارتباط مستقیمی که بین شاخصهای ذکر شده(تعهدات و خطمشیهای بودجهای، عدالت بیننسلی، حسابداری نسلی) با عدالت اجتماعی  وجود دارد، توجه داشته و آنها را مد نطر قرار دهند و همچنین با توجه به نتایج پژوهش در خصوص فرضیههای تأیید شده پیشنهادهای دیگری به شرح ذیل ارائه میگردد:

• نظر به اینکه کشور ایران دارای منابع غنی نفت و گاز و سایر منابع طبیعی میباشد، با استقرار سیستم حسابداری نسلی میتوان از مصرف بیرویه این منابع و تضییع حقوق نسلهای آتی جلوگیری کند.
• دولت میبایست به جای اتکا به درآمد نفتی، هزینهها و منابع مالی مورد نیاز خود را از مالیات تامین نمایند.این مهم بویژه در مورد هزینههای جاری با شدت بیشتری مطرح میشود. براین اساس پیشنهاد میگردد که منابع نفتی صرف پروژههای سرمایهای و زیرساختی گردد تا موجب عدالت بین نسلی گردد.
• مسئولین میتوانند با استفاده از رابطه مذکور اثر سالخوردگی جمعیت و اصلاحات مورد نیاز در سیستم تامین اجتماعی و بخش سلامت جامعه و همچنین اصلاح نظام بازنشستگی را بررسی نمایند.
• با در نظر گرفتن رابطه مذکور و توسعه انرژی هستهای راههای جدیدی برای تامین انرژی، بخش تولید دارو،کاهش تاثیر تحریم ها و...برای کشور عزیزمان باز خواهد شد.

 

پیشنهادات برای پژوهش های آتی:

در مورد محدودیت های این پژوهش میتوان به این نکته اشاره نمود که  پژوهش حاضر  فقط بر حسب نظر سنجی نمونهای انجام شده و اصول و مبنای پزوهش را بر پایه نظرات کارشناسان و خبرگان بنا نهاده شده  است و در آن از تحلیل و سنجش اطلاعات و دادههای بودجهای دولت  استفاده نشده است.

 به پژوهشگران آنی پیشنهاد میشود که این پژوهش را بر مبنای تحلیل و سنجش اطلاعات و داده های بودجه ای کشور  انجام داده و نتایج را  با این پژوهش تطبیق و مقایسه نمایند. همچنین به پژوهشگران آتی پیشنهاد میشود که در مورد شناسایی عوامل موثر بر عملکرد عدالت اجتماعی در بودجهریزی کشوری با روش دلفی فازی و رتبهبندی آنها با فرآیند تحلیل رتبهای، شناسایی عوامل موثر بر استراتژیهای حسابداری نسلی در زیرساختهای زیست محیطی با روش دلفی فازی و رتبهبندی آنها با فرآیند تحلیل رتبهای و همچنین شناسایی عوامل موثر بر عدالت اجتماعی با تاکید بر حسابداری نسلی با روش دلفی فازی و رتبهبندی آنها با فرآیند تحلیل رتبهای، پژوهش و تحقیق نمایند.

 

 

 

[1]- گروه حسابداری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه،، ایران. [e-mail]

[2]- گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد و کارآفرینی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.) نویسنده مسئول)[e-mail]

مراجع

فهرست منابع:

• امرایی، حافظ ، و عادل آذر."رائه الگوی مؤثر نظارت و ارزیابی عملکرد مالی بخش عمومی در بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد ". فصلنامه پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی 52 (1400) :21-37.
• بخردی نسب، وحید، و فاطمه ژولانزاد."تاثیر تامین مالی دولت بر حسابداری نسلی." مجله حسابداری سلامت 32(1397): 12-56.
• پور اصغر، علی اصغر، دیگران."شناسایی مولفه های ناظر بر رعایت عدالت بین نسلی در خط مشی بودجه ایران". فصلنامه سیاست گذاری عمومی5 . 3(1401):161-143.
• جمشیدی نوید، بابک."مطالعه وضعیت تعادل نسلی در نظام بودجه ریی دولتی با استفاده از مدل بومی حسابداری نسلی". فصلنامه حسابداری دولتی 33 (1397): 11-33.
• حاج محمود عطار، فرناز، و وحید آرایی."تاثیر اعتماد به دولت بد تمکین داوطلبانه مودیان مالیاتی با نقش میانجی ادراک مالیاتی". فصلنامه پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی56(1401): 243-264.
• توحیدی نیا، ابوالقاسم."مدل اسلامی، ایرانی عدالت بین نسلی در بهره برداری از منابع طبیعی پایان پذیر". مطالعه موردی منابع نفت ایران(1397): 18-52.
• زارع، مهدی، دیگران."ارائه الگوی پیاده سازی بودجهریزی بر مبنای عملکرد در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی". فصلنامه حسابداری دولتی 1(1401) : 43-45.
• مقیمی، سید محمد، دیگران" تبیین مدل بودجه بندی بر اساس شاخص های حکم رانی خوب در ایران ". فصلنامه حسابداری دولتی 3(1395):27-61.
• مـحمدیان، محمد، و زینب مهتری. "تاملی بر آثار گروههای زینفوظ بر فراگرد تنظیم بودجه ایران."مجله پژوهشهای مدیریت در ایران 4(1393):14-36.
• نظری پور، محمد، و بابک زکی زاده."تحلیل تأثیر ادراکات حسابدارها از جو اخلاقی سازمانی بر نگرش‌های سازمانی آنان". فصلنامه پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی 13(1402):137-164.
• محبی، محسن، و فرانک فیض الهی." واکاوی مفهوم عدالت نسلی در حقوق بینالملل محیطزیست،" مجله حقوق بین الملل 66 . 44(1400): 7-30.
• موسی پور، مهدی، و احمد یعقوب نژاد."مدلسازی عوامل موثر بر تشکیل شرکت ها فاقد اعتبار(کاغذی)در نظام مالیاتی ایران" فصلنامه پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی 58(1402): 165-188.