پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 10,005 |
| تعداد مقالات | 83,625 |
| تعداد مشاهده مقاله | 78,456,179 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 55,470,985 |
الگوی آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل بر اساس دیدگاه انتقادی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوره 3، شماره 9، فروردین 1403، صفحه 105-124 اصل مقاله (666.32 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jdaa.2024.709477 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| محمد کریم آبادی1؛ زهره حاجیها* 2؛ حسین جهانگیرنیا3؛ رضا غلامی جمکرانی3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2گروه حسابداری، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده مبنای بسیاری از عملکردهای حسابرسان را باید در رفتار و ارزش‌های آنها جست‌وجو کرد، به همین دلیل توجه به رفتار حرفهای و پیامدهای آن از اساسی‌ترین موضوعات پژوهشی در حوزه‌های سازمانی است. هدف از این پژوهش طراحی الگوی داده بنیاد آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل بر اساس دیدگاه انتقادی از دیدگاه خبرگان حرفه است. پژوهش حاضر آمیخته (کیفی– کمی) است که بخش کیفی به روش گراندد تئوری انجام شد. 17 نفر نخبگان حسابرسی، با نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شدند و در بخش کمی 170 نفر از حسابرسان به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌های کیفی از تکنیک گراندد تئوری استفاده شد. در بخش کمی از روشهای آماری توصیفی و استنباطی و نرم‌افزار spss19 استفاده شد. با انجام کدگذاری در بعد عوامل محیطی (شاخص‌های اقتصادی و رقابتی)، عوامل سازمانی (حاکمیت شرکتی، فرهنگ‌سازمانی و رهبری اخلاقی)، ارزش‌های فردی (شاخص‌های ارزش‌های دینی و ارزش‌های اخلاقی)، عوامل اجتماعی (مسئولیت اجتماعی) و عوامل فردی (درستکاری حسابدار، شایستگی و صلاحیت حرفهای، رازداری و بی‌طرفی) شناسایی شدند. رفتارحرفه‌ای حسابرسان مستقل در حسابداری پدیده‌ای دفعی نیست، نیازمند شکل‌گیری برخی شرایط و انجام برخی استراتژی‌ها است که منجر به پیامدهایی محسوسی می‌گردد و فرد را در انتخاب صحیح رهنمون می‌نماید. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| واژه‌های کلیدی: شناسایی؛ الگو؛ آئین رفتار حرفهای؛ حسابرسان مستقل؛ دیدگاه انتقادی؛ خبرگان حرفه؛ پژوهش کیفی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
https://doi.org/10.30495/jdaa.2022.1955563.1032
الگوی آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل بر اساس دیدگاه انتقادی
چکیده مبنای بسیاری از عملکردهای حسابرسان را باید در رفتار و ارزش‌های آنها جست‌وجو کرد، به همین دلیل توجه به رفتار حرفهای و پیامدهای آن از اساسی‌ترین موضوعات پژوهشی در حوزه‌های سازمانی است. هدف از این پژوهش طراحی الگوی داده بنیاد آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل بر اساس دیدگاه انتقادی از دیدگاه خبرگان حرفه است. پژوهش حاضر آمیخته (کیفی– کمی) است که بخش کیفی به روش گراندد تئوری انجام شد. 17 نفر نخبگان حسابرسی، با نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شدند و در بخش کمی 170 نفر از حسابرسان به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌های کیفی از تکنیک گراندد تئوری استفاده شد. در بخش کمی از روشهای آماری توصیفی و استنباطی و نرم‌افزار spss19 استفاده شد. با انجام کدگذاری در بعد عوامل محیطی (شاخص‌های اقتصادی و رقابتی)، عوامل سازمانی (حاکمیت شرکتی، فرهنگ‌سازمانی و رهبری اخلاقی)، ارزش‌های فردی (شاخص‌های ارزش‌های دینی و ارزش‌های اخلاقی)، عوامل اجتماعی (مسئولیت اجتماعی) و عوامل فردی (درستکاری حسابدار، شایستگی و صلاحیت حرفهای، رازداری و بی‌طرفی) شناسایی شدند. رفتارحرفه‌ای حسابرسان مستقل در حسابداری پدیده‌ای دفعی نیست، نیازمند شکل‌گیری برخی شرایط و انجام برخی استراتژی‌ها است که منجر به پیامدهایی محسوسی می‌گردد و فرد را در انتخاب صحیح رهنمون می‌نماید. واژه‌های کلیدی: شناسایی، الگو، آئین رفتار حرفهای، حسابرسان مستقل، دیدگاه انتقادی، خبرگان حرفه، پژوهش کیفی. 1- مقدمه رفتار حرفهای در بستر هر جامعه مسئول و پایه توسعه معنی‌دار و پایدار است (اوبوه و دیگران[5]، 2020) حرفهای گری واقعی و شکل‌گیری جامعه بر اساس ارزش‌های اخلاقی صحیح پایه‌گذاری می‌شود که پایه و اساس سایر استانداردهای عملکرد است. در سطح جهانی، کاهش مداوم ارزش‌های اخلاقی در سازمان‌ها و جوامع نگرانی‌هایی را در جوامع دامن زده و افزایش داده است. در سال 2002، درخواست گسترش اخلاق حرفهای در تجارت و شیوه‌های حسابداری پس از خطرات انرون و اندرسون افزایش یافت (آرفاویی و دیگران[6]،2016). اخلاق حرفهای، از مباحث جدی در حوزه حسابداری است که به‌طور مستقیم بر صداقت و توانایی حسابداران برای جلب اعتماد عمومی تأثیر دارد. به‌خصوص اینکه عدم آموزش صحیح و اخلاقی می‌تواند منجر به فعالیت‌های متقلبانه شود (اندریس و همکاران[7]، 2017). فعالیت‌های متقلبانه سبب می‌شود تا اثرات مخربی بر سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی وارد شود، زیرا مردم چنین استدلال می‌کنند که این اعمال به دلیل رفتارهای غیراخلاقی حسابداران و عدم درک صحیح آنها از اصول اخلاقی صورت گرفته است و این باعث بحران اخلاقی در حرفه حسابداری شده است (اوراکا و اکبجه[8]،2015). فرآیند حسابرسی متأثر از ویژگی‌های فردی حسابرس است، لذا انتظار می‌رود تا حسابرس در فرآیند تصمیم‌گیری و قضاوت خود دچار سوگیری‌های شناختی گردد (اکبری و همکاران، 1398). عوامل مختلفی در بهبود عملکرد نقش دارند ازجمله اخلاق حرفهای تأثیر مهمی در سازمان دارد که می‌توان به پیش‌بینی پذیر کردن سازمان اشاره نمود (اینگیش و راتناواتی[9]، 2017؛ تزابار، تزافریر و بارچ[10]، 2017؛ سلاجقه و صفری، 1394؛ دهقانی و محمدخان کرمانشاهی، 1391). از دیگر نتایج، رسیدن به خودکنترلی است. برای اینکه بتوانیم از کنترل‌های بیرونی به سمت کنترل‌های درونی حرکت کنیم یکی از مهم‌ترین ابزارهای کار اخلاق حرفهای است (قراملکی،1386). امروزه بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی‌اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت‌ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن بنگاه می‌انجامد به همین دلیل، بسیاری از شرکتهای موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی احساس نیاز کرده و به این باور رسیده‌اند که باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند (کلک[11]، 2016). ازاین‌رو، کوشیده‌اند به تحقیقات درباره اخلاق حرفهای جایگاه ویژه‌ای بدهند؛ وقتی از حوزه فردی و شخصی به حوزه کسب‌وکار گام می‌نهیم، اخلاق کار و یا اخلاق شغلی به میان می‌آید؛ مانند اخلاق پزشکی، اخلاق مدرسی، اخلاق مهندسی و نظایر آن (الیاس[12]، 2016). الگوهای رفتاری در سطح نهادها و سازمان‌های اجتماعی، وحدت‌بخش جامعه دینی است. تعریف کلی الگوهای اخلاقی و رفتار ارتباطی، مسئولیت‌پذیری در برابر حقوق افراد است (خان و همکاران[13]، 2015). اخلاق و حرفهای یکی از موضوعات بسیار اساسی است که در تمام جوامع بشری موردتوجه واقع می‌شود (کرادو[14]،2020). در حال حاضر، متأسفانه در کشور ما بسیار کمتر به اخلاق حرفهای توجه می‌شود. این در حالی است که در کشورهای غربی، در دانش‌های مختلف شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفهای وجود دارد، ولی در جامعه دینی ما به اخلاق توجه کافی نشده است. جامعه حسابداری کشور نیازمند آن است تا ویژگی‌های اخلاق حرفهای مانند دل‌بستگی به کار، روحیه مشارکت و اعتماد، ایجاد تعامل با یکدیگر و... تعریف و برای تحقق آن فرهنگ‌سازی شود. حل مؤثر یک مسئله اخلاقی به چندین عامل بستگی دارد: شناخت مسائل اخلاقی، به‌کارگیری دانش مناسب با موضوع، تجزیه‌وتحلیل موضوع، تصمیم‌گیری در مورد روند اقدامات و اجرای مراحل لازم برای حل مشکل؛ بنابراین: هدف اول آموزش اخلاقیات، تقویت توانایی حسابداران برای انجام مراقبت‌های حرفهای است. اخلاق ارتباط دوسویه با آموزش دارد. اولاً آموزش نیازمند اخلاق است و یکی از رسالت‌های آن ترویج اخلاق است (قراملکی همکاران 1391). امروزه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش رو حرفه حسابداری حفظ استانداردهای اخلاقی نمونه است؛ بنابراین یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اساتید حسابداری این است که چگونه پیام‌های اخلاقی را به دانشجویان حسابداری، حسابداران حرفهای فردا، انتقال دهند. مطالعات نشان می‌دهد که به‌کارگیری طیف وسیعی از تکنیک‌های آموزش اخلاقی، درواقع می‌تواند تأثیر مثبت بر نگرش اخلاقی دانشجویان حسابداری داشته باشد (اولری[15]، 2007). حسابداری و حسابرسی انتقادی به رویکردی اشاره دارد که پرسشی فراتر از بکارگیری روش خاص در حسابداری و حسابرسی را مطرح می سازد؛ نظریه پردازان انتقادی به دنیال جلب توجه به سوی نقاطی هستند که به سبب روزمرگی و تکرار، مشروع جلوه نموده اند، به علاوه آنان عینیت و بی طرفی حسابرسی را زیر سوال برده و بیان می کنند که تا کنون حسابداری و حسابرسی از نظام های اجتماعی تحت کنترل دولت حمایت نموده است. در حالت کلی حسابداری و حسابرسی انتقادی با تمرکز بر تضادها و ناسازگاری ها سعی در تقویت حسابداری دارد بر همین اساس لازمه اصلی حسابداری انتقادی، اخلاق انتقادی است که لازمه اولیه حسابداری و حسابرسی انتقادی است. اخلاق انتقادی باز زیر سئوال بردن اخلاق کهنه و سنتی و با توجه به رشد تکنولوژی معتقد به ایجاد یک نوع اخلاق مبتنی بر دوران جدید و مطابق بـا نیازهـای جدید انسان می باشد. اخلاق انتقادی در حسـابداری و حسابرسی بـا زیر سئوال بردن اخلاق حرفه ای کنونی که مبتنـی بـر فایده گرایی است اخلاق مبتنـی بـر کـنش ارتبـاطی را مطرح نموده است ایجاد حسـابداری و حسابرسی انتقـادی نیازمنـد بستری برای تکامل می باشـد. ایـن یافتـه ها،شـواهدی فراهم نمود که بنظر می رسد اخـلاق انتقـادی بسـتری برای ایجاد حسابداری و حسابرسی انتقادی باشد. با این تفاسیر، لازم به ذکر است که در چند سال اخیر، در کشور پژوهش‌های نسبتاً زیادی درزمینه اخلاق و رفتار حرفهای به‌عمل‌آمده و اکثر آنها بر ضرورت تدوین معیارهای اخلاقی حین کار، تدوین محتوای کدهای اخلاقی، اخلاق کار و وجدان کاری، مشکلات اخلاق کاربردی، آسیب‌شناسی فرهنگ و اخلاق و اخلاق حرفهای در آموزه‌های دینی تأکید داشته‌اند؛ اما پژوهش جامعی که در یک مدل فرایندی، به بررسی آیین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل بپردازد، انجام‌نشده است. بر همین اساس، پژوهش حاضر قصد دارد تا با مرور ادبیات و پیشینه پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه و شناسایی عوامل مختلف اثرگذار و مؤلفههای اصلی به شناخت هرچه بهتر این مقوله کمک کند. بررسی سوابق نظری در زمینه رفتار حرفهای نشان می‌دهد که محققان بسیاری سعی کرده‌اند عوامل مؤثر بر رفتار حرفهای را تعیین کنند. هریک از این محققان با توجه به دیدگاه و زمینه تخصصی خود، تعریف‌ها و الگو‌ها و نظریه‌های گوناگونی درباره پدیده رفتار حرفهای در رشته‌های مختلف ارائه کرده‌اند. باوجوداین، هنوز اجماعی بین نظریه‌ها به وجود نیامده است. واکاوی پیشینه موضوع حاضر نشان می‌دهد که منابع تخصصی موضوع تحقیق، به‌شدت محدود است و عمدتاً با عبور از محور تخصصی رفتار حرفهای حسابرسان، رفتار حرفهای را بهصورت عام مطالعه کرده‌اند. جنبه فردی: یعنی ویژگی‌ها و خصوصیات فردی، ارزش‌های مذهبی، ملاک‌های شخصی، عوامل خانوادگی، باورها و اعتقادات و شخصیت، از جمله عوامل تأثیرگذار بر اخلاق حرفهای از جنبه فردی هستند. مسلماً فردی که فاقد صلاحیت‌های اخلاقی شایسته از لحاظ فردی باشد، از معیارهای اخلاق حرفهای مناسبی نیز برخوردار نخواهد بود. با توجه به تضاد منافع حاکم بر محیط حسابرسی و ماهیت مسائل موجود، حسابرسان باید از مهارت یا صالحیت حرفهای کافی برخوردار باشند (رخشی و همکاران، 1400). جنبه سازمانی: عواملی مثل رهبری، مدیریت، ارتباط با همکاران، ارتباط با زیردستان و فرادستان، نظام تشویق و تنبیه، انتظارات همکاران، قوانین و مقررات و رویه‌ها، جو و فرهنگ سازمانی در این حیطه قرار می‌گیرند. بدیهی است که نامطلوب بودن عوامل مزبور عامل تهدید کننده اخلاق حرفهای خواهد بود و بالعکس. جنبه محیطی: عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و همچنین دیگر سازمان‌ها و عوامل رقابتی بین آنها، از جمله عوامل تأثیرگذار بر اخلاق حرفهای است. علاوه بر عوامل کلی و پیش گفته شده کمبود امکانات و ابزار کار، نامناسب بودن ابزار، فضای نامناسب کاری، حجم کاری مازاد بر توان کارمند یا کارگر، محیط شلوغ مؤسسه یا سازمان بر معضلات اخلاقی دامن می‌زنند. بی‌ثباتی اقتصادی، سیاسی، معضلات فرهنگی تاریخی که به شدت با فرهنگ مشارکتی و کار تیمی ناسازگار است آموزش‌های نادرست اجتماعی مانند مسئولت گریزی و تنبلی در کار را نوعی زرنگی تلقی کردن، وضعیت نابرابر رقابت جهانی که تهدید کننده اخلاق کسب و کار است و سایر عوامل شبیه به این، بدون شک در وضعیت اخلاقی سازمان تأثیرگذار است. بااین‌حال برای بهبود کیفیت مطالعه تا جای ممکن منابع مرتبط و مهم نیز مرور شد که چکیده‌ای از آن در جدول شماره 1 آمده است. از ضرورت و اهمیت و نوآوری پژوهش می توان بیان کرد که استانداردهایی چون آئین رفتار حرفه ای را برای گسترش رفتار اخلاقی و حرفهای میان حسابرسان وضع نمودند. در حقیقت نهادهای حرفه ای حسابداری، دستورالعملهایی از طریق آئین رفتار حرفه ای برای ایجاد انگیزه در حسابرسان به منظور افزایش رفتارهای اخلاقی تدوین کرده اند )آلین، حدیب و حنیف،2013). امروزه رعایت اخلاق برای حرفه حسابداری به عنوان تهیه کنندگان صورتهای مالی و حسابرسی به عنوان اعتبار دهندگان به صورتهای مالی، بحثی در خور مطالعه بوده چون حرفه حسابداری و حسابرسی با بحرآنهای اخلاقی بیگانه نیست. ضمن آنکه در سالهای اخیر حرفه حسابداری و حسابرسی شاهد رسواییهای مالی شرکتهای بزرگی چون انرون، تیکو، ورلد کام، آدلفی، زیراکس، گلوبال گراسینگ بوده است(لو و دیگران[16]،2008). از سوی دیگر بررسیهای دقیق انجام شده توسط کمیسیون بورس اوراق بهادار، که نشان دهنده بالا بودن میزان چشم پوشی از حجم تقلبهای حسابداری توسط حسابرسان در حسابرسی شرکتهایی نظیر سن دانت، سان بیم، لیونت که موجب متضرر شدن صدها میلیون دلار سهامداران بوده، باعث شده است که اعتماد به حرفه خدشهدار شود (سرلک،2008). با توجه به اهمیت اخلاق حرفهای در توسعة سازمان، لازم است به میزان آموزش اخلاق و رفتار حرفهای در سازمان توجه شود. البته در زمینه مذکور از جمله موانع تغییر رفتار اخلاقی در هر سازمان، ناآگاهی کارکنان از اخلاقیات شغل و سازمان می باشد. با توجه به اینکه امروزه هیچ سازمانی قادر نیست بدون آموزش توسعه یابد، لازم است در سازمان ها افزون بر آموزش تخصص‌ها و مهارت‌های مورد نیاز اخلاق و رفتار حرفه ای جزو برنامه‌های آموزش در سازمان قرار گیرد.
جدول 1. متغیرهای آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل مستخرج از پیشینه تحقیق
منبع: یافتههای پژوهشگر روش شناسی تحقیق روش تحقیق ازنظر هدف کاربردی است ازنظر نوع داده‌ها، رویکرد پژوهشی حاضر، آمیخته (کیفی – کمی) است در این پژوهش در ابتدا ابعاد انتقادی توسط خبرگان احصاء می‌گردد و سپس مورد نظرسنجی اعضای حرفه قرار می‌گیرد. در بخش کیفی پژوهش از روش کیفی با رویکرد نظریه زمینهای[17] استفاده شد. ایده اصلی نظریه زمینهای این است که به‌جای آزمون فرضیه‌ها؛ از گزارش کلامی افراد در مورد تجاربشان به‌عنوان داده، به‌منظور فراهم کردن مجموعه‌ای از مفاهیم نظری که به بهترین شکل داده‌ها را توصیف کند، استفاده گردد. همچنین این پژوهش ازنظر روش جمع‌آوری اطلاعات جزء پژوهش‌های توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل نخبگان دارای مدرک تحصیلی دکترای حسابداری باسابقه حداقل 5 سال و دارای مدارک تحقیقاتی است. از بین این جامعه تعدادی نمونه برای بخش کیفی با استفاده از روش گلوله برفی انتخاب خواهد شد تا زمانی که یافته به اشباع نظری برسد. در بخش کمی با توجه به روش پژوهش تعداد متغیرها در تعداد نمونه پژوهش ملاک قرار گرفت. در این پژوهش تعداد 17 متغیر مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. به نظر بعضی از متخصصان مانند نانالی، حجم نمونه دست‌کم باید 10 برابر تعداد متغیرها یا ماده‌های موجود در تحلیل باشد (به نقل از کوپر، ترجمه‌ی شریفی و نجفی زند 1379)؛ بنابراین حجم نمونه 170 نفر برآورد شد. پایایی داده‌ها در بخش کیفی از طریق قراردادن تمامی داده‌های (متن کامل مصاحبه‌ها و صدای ضبط‌شده) تحلیل‌شده، کدها، مقوله‌ها، فرایند مطالعه، اهداف اولیه و سؤال‌ها در اختیار اساتید راهنما و مشاور و متخصصان ثبت آنها در پژوهش نشان داده‌شده است. همچنین مطابق فرمول کاپای کوهن با ضریب توافق 95 درصد مورد تائید قرار گرفت و در بخش کمی نیز پایایی از روش پایایی ترکیبی و آلفای کرون باخ مورد تائید قرار گرفت. ملاحظات اخلاقی پژوهش شامل توضیح هدف تحقیق، روش مصاحبه، حق مشارکت‌کنندگان برای شرکت در مطالعه یا امتناع از آن و نیز اطمینان دهی در خصوص محرمانه ماندن نام و اطلاعات آنان، کسب رضایت جهت ضبط گفتگوها در انجام پژوهش رعایت گردید. جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های باز و نیمه ساختاریافته بهصورت فردی انجام شد. هر مصاحبه به‌طور متوسط ۶۰ تا ۹۰ دقیقه به طول انجامید. تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده منجر به ظهور مفاهیم گردید و مفاهیم منجر به ایجاد سؤال و سؤالات منجر به جمع‌آوری داده‌های بیشتر و شناخت عمیق‌تر مفاهیم شد؛ این چرخه تا حصول اشباع نظری ادامه یافت. هم‌زمان با جمع‌آوری دادها، تحلیل آنها نیز به روش فرایند تجزیه‌وتحلیل مقایسه‌ای مداوم، انجام گرفت، به این صورت که دادهای خام طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی تحلیل گردید. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در بخش کیفی برای تحلیل داده‌های کیفی حاصل از اسناد و مدارک و مصاحبه از تکنیک گراندد تئوری و در بخش کمی از روشهای آماری توصیفی و استنباطی و نرم‌افزار SPSS19 استفاده شد.
پرسش های پژوهشی
یافتههای پژوهش این مطالعه با مشارکت 17 نفر از نخبگان دارای مدرک تحصیلی دکترای حسابداری انجام شد
جدول 2. اطلاعات مربوط به شرکت‌کنندگان در بخش کیفی
منبع: یافتههای پژوهشگر
روش جمع‌آوری اطلاعات، روش مصاحبه عمیق است. در این مطالعه با 17 نفر مصاحبه انجام شد که از مصاحبه دوازدهم به بعد، تکرار در اطلاعات دریافتی مشاهده‌شده است؛ اما برای اطمینان تا مصاحبه هفدهم ادامه یافت، هرچند از مصاحبه دوازدهم به بعد داده‌ها تکراری بوده و به اشباع رسیده بود. مصاحبه با طرح سؤالاتی در مورد " مؤلفههای " آغاز می‌شد (مصاحبه باز) و باقی پرسش‌ها بر اساس پاسخهای مصاحبه‌شونده طرح می‌شد. تمامی مصاحبه‌ها ضبط‌شده و برای استخراج نکات کلیدی چندین بار موردبررسی قرار گرفتند. در مرحله اول کدگذاری باز، کدهای باز اولیه از محتوای مصاحبه‌ها استخراج شد، پس از بازنگری داده‌ها و ادغام مفاهیم مشابه، این کدهای اولیه به کدهای ثانویه و سپس به کد مفهومی کاهش داده شدند. در مرحله دوم کدگذاری باز، کدهای ثانویه بر اساس ارتباط با موضوعات مشابه طبقه‌بندی‌شده و در مقوله‌های فرعی (مؤلفه) جای گرفتند. در آخرین مرحله از کدگذاری باز، مؤلفه‌ها یا مقوله‌های فرعی به‌دست‌آمده از مرحله قبل بر اساس مشابهت‌ها، ارتباط مفهومی و خصوصیات مشترک بین کدهای باز و مفاهیم، در طبقه‌ها یا مقوله‌های انتزاعی‌تری قرار گرفتند. در مرحله کدگذاری محوری، مؤلفههای به‌دست‌آمده از مرحله کدگذاری باز در قالب شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینهای، عوامل مداخلهگر، راهبردها و پیامدها بهصورت مدل پارادایمی به هم مرتبط گردید. در ادامه یافتههای مراحل کدگذاری باز در مورد سؤال اول پژوهش در جدول ارائه‌شده است.
جدول 3. یافتههای فرایند کدگذاری باز
منبع: یافتههای پژوهشگر
بر اساس کدگذاری مصاحبه‌های هفده‌گانه تحقیق و در مرحله کدگذاری انتخابی، یافتههای تحقیق ابتدا طبقه‌بندی و پس از بازنگری خبرگان در جلسه‌های بحث متمرکز، بهصورت تصویر شماره 1 ارائه‌شده است.
شکل 1. الگوی نهایی یافتههای تحقیق منبع: یافتههای پژوهشگر
اعتبار یابی مدل نهایی برگرفته از پرسشنامه اشتراوس و کوربین (2003) برای ارزیابی نظریه‌پردازی داده بنیاد گلیسر و اشتراوس در سال 1970، 4 معیار اصلی را در نظر گرفته‌اند: 1-تطبیق 2- قابلیت فهم 3- قابلیت تعمیم 4- کنترل (گلیسر، اشتراوس[18]،1967). همچنین کرسول در خصوص روال پدید آوردن نظریه نیز سؤالاتی را مطرح کرده و بیان داشته همان‌قدر که نظریه مهم است روال تهیه نظریه نیز می‌بایست از یک نظم خاصی پیروی کرده باشد (کرسول،2005). برای تعیین صحت یافتههای کیفی از چندین راهبرد استفاده می‌شود مثل همسوسازی، بررسی توسط اعضا، توصیف انبوه و غنی و... که در این تحقیق برای تعیین صحت یافته‌ها از راهبرد " بررسی توسط اعضا[19] "استفاده شد (همان منبع). بر این اساس مدل نهایی به شرکت‌کنندگان (متخصصان شرکت‌کننده در مصاحبه) برگردانده شد و پرسشنامه‌ای با ابعاد مختلف 6 سؤال در مقیاس لیکرت طراحی گردید؛ و از شرکت‌کنندگان خواسته شد درستی نتایج را موردبررسی قرار دهند.
جدول 4. پرسشنامه اعتباربخشی مدل
منبع: یافتههای پژوهشگر
پس از ارسال پرسشنامه به 20 خبره در امر حسابرسی نتایج به شرح زیر به دست آمد.
جدول 5. آزمون تی تک نمونه برآورد اعتباربخشی درونی مدل
منبع: یافتههای پژوهشگر
برای تعیین اعتبار درونی مدل پیشنهادی، به نظرخواهی از متخصصان این حوزه به‌واسطه پرسشنامه سنجش مدل پرداخته شد. با توجه به مقیاس پرسشنامه که 5 درجه‌ای لیکرت بود، مبنای تصمیم‌گیری بر اساس میانگین نمره 3 در نظر گرفته شد و همان‌طور که نتایج به‌دست‌آمده از جدول بالا نشان می‌دهد:
نتیجه گیری و بحث یک از ویژگی‌های حرفه حسابرسی پذیرش وظیفه و مسئولیت در قبال جامعه است و لازمه آن رعایت منافع عمومی در انجام کارهاست که موجب جلب اعتماد عمومی به حرفه حسابرسی می‌شود. به این دلیل، در تدوین استانداردهای حسابرسی، منافع عمومی به شدّت لحاظ می‌گردد. جلب و حفظ اعتماد عمومی به حرفه حسابرسی در یک جامعه، مستلزم آن است که اولاً، اطلاعاتی که حسابرسان فرآهم می‌کنند معتبر و از بالاترین کیفیّت ممکن برخوردار باشد، ثانیاً اشخاص و مؤسساتی که از خدمات حسابداران حرفهای استفاده می‌کنند از یک سو، بتوانند به سادگی حسابرسان را شناسایی کنند و از سوی دیگر، مطمئن باشند که خدمات حسابداران رسمی در قالب آئین و رفتار مدوّنی انجام می‌گیرد که ناظر بر ارائه خدمات آنان است. یافته‌ها نشان داد 5 بعد از سازه‌ی رفتار حرفهای حسابرسان را بعد عوامل محیطی، بعد عوامل سازمانی، بعد عوامل ارزش‌های فردی، بعد عوامل اجتماعی شاخص مسئولیت اجتماعی و بعد عوامل فردی نشان داد و این نتایج، یافتههای محققین دیگری را که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر روی این مؤلفه‌ها مطالعه کرده‌اند مورد تائید قرارداد. مؤلفه اول: عوامل محیطی در زمینه عوامل محیطی مؤلفههای اقتصادی و رقابت ازجمله مؤلفههای مهم در آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل می‌باشند. فشارهای اقتصادی و رقابت در زمینۀ نگهداری مشتری در ساختار رقابتی بازار، می‌تواند منجر به این شود که اصل استقلال در خدمات حسابرسی زیر سؤال رفته و بعضاً استقلال حسابرس کاهش یابد؛ چراکه حسابرس همیشه نگران از دست دادن شغلش بوده و ممکن است خدمات را در جهتی انجام دهد که مطلوب مشتری باشد. نتایج پژوهش رمضان احمدی و دیگران (1398) نشان می‌دهد سازه رقابت در بازار حسابرسی و نوسانات اقتصاد از قبیل بالا رفتن نرخ ارز و تورم از اساسی‌ترین سازه‌های مؤثر بر اخلاق حرفهای حسابرسی است. این سازه‌ها مرتبط با شاخص‌های محیطی و اقتصادی می‌باشند. مؤلفه دوم: عوامل سازمانی در زمینه عوامل سازمانی مؤلفههای حاکمیت شرکتی، فرهنگ‌سازمانی و رهبری اخلاقی ازجمله مؤلفههای مهم در آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل می‌باشند. رهبری اخلاقی موجب می‌گردد تا افراد، بااحساس تعهد و تعلق بیشتر نسبت به سازمان فعالیت کنند و اخلاق حرفهای بهتری را در سازمان از خود نشان دهند. درواقع نتیجه رهبری اخلاقی مدیران، عملکرد اخلاقی بالای کارکنان است که خود اثربخشی و کارایی در عملکرد سازمانی را به دنبال می‌آورد و مدیران سازمان‌ها می‌توانند با نمایش رفتارهای اخلاقی مناسب و تلاش در جهت تقویت ارزش‌های اخلاقی در سازمان، زمینه ارتقاء عملکرد کارکنان را فراهم آورند. درواقع توجه سبک رهبری سازمانی باید به مقوله رهبری اخلاقی و توجه به مواردی نظیر روابط دوسویه، صداقت، ایجاد حس اعتماد در کارکنان، علاقه واقعی به رفاه و آسایش و توسعه کارکنان، اتخاذ مدیریت مشارکتی، ایجاد جوسازمانی مناسب، رعایت ارزش‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و رفتار عادلانه با کارکنان وقت نموده تا بتواند بستری را جهت بهبود اخلاق حرفهای فراهم نماید. نتایج پژوهش رمضان احمدی و دیگران (1398) نشان می‌دهد که نوع و قدرت حاکمیت شرکتی، خصوصی یا غیرخصوصی بودن صاحب‌کار، اندازه سازمان صاحب‌کار، عدم مصالحه به دلیل تهدید صاحب‌کار به برکناری حسابرس، مشکلات مالی حسابرس جزو اساسی‌ترین سازه‌های مؤثر بر اخلاق حرفهای حسابرسی است. همچنین پژوهش درخشانمهر و دیگران (1398) رهبری اخلاقی را در اخلاق حرفهای حسابرسان مؤثر می‌دانست. نمازی و رجب دری (1398) در الگوی کاربردی توسعه پایدار اخلاق حرفهای حسابداری سازه‌ی عوامل سازمانی را یکی از مؤلفههای الگو می‌داند. کشیوگلی و همکاران (2019) عوامل تعیین‌کننده اخلاق حرفهای در شش حوزه مستندات سیاست حسابرسی، صداقت حسابرس، استانداردهای اخلاقی و حاکمیت شرکتی قرار دارد. همچنین از دیدگاه میلر (2018) مؤلفههای رهبری اخلاقی در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از مؤلفههای اخلاق حرفهای بوده است. مؤلفه سوم: عوامل اجتماعی مسئولیت‌پذیری یکی از مؤلفههای مهم آیین رفتار حرفهای حسابرسان است. حسابدار حرفهای خـود را در قبـال صاحب‌کار مسـئول می‌داند. مأموریت او حل مشکل صاحب‌کار و ایجاد نشدن چنین ارزشـی و در صورت حل شدن چنین مشکلی، حسابدار حرفهای وظیفه خود را انجام نداده است. یک حسابدار تنها پس از کسب نتیجه موردنظر صاحب‌کار، با انجام کلیه اقدام‌هایی که نتیجه مزبور را حاصل می‌کند. وظیفه خود را به‌درستی انجام داده است. برداشت از مسئولیت فردی در قبال گزارش دهی، به این موضوع مربوط می‌شود که یک فرد چه تفسـیری از مسـئولیت و وظیفـه خود در قبال گزارش خطاکاری دارد؟ افرادی که در سطح بالایی از مسئولیت فردی هسـتند، تمایـل بیشـتری بـه گـزارش گـری خطاکاری‌ها دارند. به عبارتی برداشت از مسئولیت فردی در قبال گــزارش دهــی، رابطــه مثبتــی بــا هشدار دهی دارد. برداشــت از هزینه‌های مربـوط بـه گزارش دهـی، برداشـتی اسـت کـه از آسیب‌های مـرتبط بـا گـزارش گـری وجـود دارد. نتـایج نشـان می‌دهند که مقابله‌به‌مثل یا تهدید به مقابله‌به‌مثل، مـانع از تصمیم‌گیری افـراد در خصـوص گـزارش کـردن خطاکاری‌ها می‌شود. افزایش حس مسئولیت‌پذیری به ارتقای تعهد اجتماعی افراد در سازمان‌ها منجر خواهد شد، پایداری اجتماعی را به دنبال خواهد داشت و سلامت اجتماعی در بین افراد جامعه خصوصاً افراد تحصیل‌کرده، میزان سرمایه‌ی اجتماعی و دستیابی به اهداف توسعه‌ی پایدار در جامعه را افزایش خواهد داد. نمازی و رجب دری (1398) در الگوی کاربردی توسعه پایدار اخلاق حرفهای حسابداری سازه‌ی ارزش‌های فردی را یکی از مؤلفههای الگو می‌داند. پژوهش درخشانمهر و دیگران (1398) مسئولیت اجتماعی را در اخلاق حرفهای حسابرسان مؤثر می‌دانست. محمدی و مظهری (1398) به این نتیجه رسیدند که مسئولیت اختیاری، قانونی، اخلاقی و اقتصادی بر اخلاق حسابداری تأثیر می‌گذارند. مؤلفه چهارم: ارزش‌های فردی در زمینه عوامل سازمانی مؤلفههای ارزش‌های دینی و ارزش‌های اخلاقی ازجمله مؤلفههای مهم در آئین رفتار حرفهای حسابرسان مستقل می‌باشند. نمازی و رجب دری (1398) در الگوی کاربردی توسعه پایدار اخلاق حرفهای حسابداری سازه‌ی عوامل اجتماعی را یکی از مؤلفههای الگو می‌داند. همچنین از دیدگاه میلر (2018) مؤلفه اخلاق‌مداری در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از مؤلفههای اخلاق حرفهای بوده است. مؤلفه پنجم: ویژگی‌های شخصیتی فضـایل و ویژگـیهـای شخصیتی از بی‌طرفی حسابدار، رازداری، شایستگی و درستکاری نشان‌دهنده ضـوابط حرفهای و آیین‌نامه اخلاقی هستند که به‌طور مناسبی در محدوده فعالیت حسابرسی ظاهر می‌شوند. کفایت و مطلوبیت این طبقه‌بندی و به کار بـردن آنها در حسابرسی، موضوع ساده‌ای نیست. ازاین‌رو ممکن اسـت مشکلات و مسائل اخلاقی در حسابرسی در زمان برنامه‌ریزی و تقسـیم وظــایف، اجــرای عملیـات حسابرســی و یــا در هنگــام اظهارنظر حسابرس ایجاد شود. همچنین حسابرسان تمایل ندارند که مقام‌های مـافوق از ضـعف و سسـتی آنها در جریـان کـار حسابرسی آگاه شوند. در این شرایط، آنها مشغول جستجو بـرای پیدا کردن پوششی برای پنهان کردن محدودیت‌های کارشـان می‌شوند؛ نتیجه این امر پذیرش خطر نارضایتی مقام‌های ارشد و به مخاطره افتادن وجهه و دورنمای حرفه در درازمـدت خواهـد بـود؛ بنابراین باید آنچه را که به آنها واگـذار می‌شود و آنچـه را کـه می‌توانند، درست انجام دهند. بیرجندی (1398) در پژوهش خود پنج مؤلفه اخلاق حرفهای را اصول و ضوابط حرفهای، استقلال و بی‌طرفی، رازداری، درستکاری و صداقت و صلاحیت و مراقبت حرفهای می‌دانست. نیکبخت و دیگران (1398) متغیرهای وظیفه‌شناسی، پشتیبانی از منافع عمومی و صداقت را در رفتار حرفهای حسابرسان مؤثر می‌داند. نمازی و رجب دری (1398) در الگوی کاربردی توسعه پایدار اخلاق حرفهای حسابداری سازه‌ی فردی را یکی از مؤلفههای الگو می‌داند. حاجیها و فخری (1398) در زمینه اخلاق حرفهای بر مقوله‌ی صداقت تأکید می‌کند. صائب نیا و دیگران (1397) ابعاد اخلاق حسابداری را درستکاری حسابدار، شایستگی و صلاحیت حرفهای حسابدار، رازداری حسابدار و عینیت و بی‌طرفی حسابدار قرار داده است. رحیمی کاکلکی و همکاران (1396) مؤلفههای اخلاق حرفهای را بی‌طرفانه بودن، رفتار حرفهای، صلاحیت و مراقبت حرفهای، انسجام و وحدت رویه، رازداری تأثیر دارند. رفتار حرفهای تأثیری چشمگیری در فعالیت و نتایج سازمان دارد. بهره‌وری را افزایش می‌دهد، ارتباطات را بهبود می‌بخشد و درجه‌ی خطرپذیری را کاهش می‌دهد زیرا هنگامی‌که اخلاق حرفهای در سازمان حاکم است، جریان اطلاعات به‌راحتی تسهیل می‌گردد و قبل از ایجاد حادثه، مدیر از آن مطلع می‌شود. حاکمیت رفتار حرفهای منافع زیادی برای سازمان دارد؛ از بعد داخلی بر جنبه‌های بهبود در روابط، کاهش تعارضات، افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری برای کارکنان و کاهش هزینه‌های ناشی از کنترل تأثیرگذار است و از دیدگاه مسئولیت اجتماعی نیز، با افزایش مشروعیت سازمان و اقدامات آن، التزام اخلاقی در توجه به اهمیت ذی‌نفعان، افزایش تعهد، سودآوری و بهبود مزیت رقابتی، توفیق سازمانی و... بر سازمان تأثیر می‌گذارد.
[1] گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.karimabadi1357@gmail.com [2] گروه حسابداری، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)drzhajiha@gmail.com [3] گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران .hosein_jahangirnia@yahoo.com [4] گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.gholami@qom-iau.ac.ir [5] C.S. Oboh, S.O. Ajibolade, O.J. Otusanya [6] F. Arfaoui, S. Damak-Ayadi, R. Ghram, A. Bouchekoua [7] Andreas, Zarefa, A [8] Oraka A.O, Okegbe, T.O. [9] Ingsih, K, & Ratnawati [10] Tzabbar, D, Tzafrir, S, & Baruch [11] Kolk [12] Elias [13] Khan, et al [14] Kiradoo, Giriraj [15] O'Leary, C. [16] Low M, Davey H, Hooper K. [17] Grounded theory [18] Glaser & Strauss [19] Member checking | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
فهرست منابع
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 657 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 167 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||