تحلیل راهبردی رویکردهای توسعۀ اجتماعی- فرهنگی شهرها (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 1، دوره 13، شماره 48، آذر 1402، صفحه 1-40   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2023.709577

نویسندگان

مسعود تقوایی¹؛ فاطمه قاسمی الوری^{* 2}

¹استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

²کارشناس ارشد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

شهرها به‌دنبال تقویت مسائل اجتماعی-فرهنگی خود رویکردهای متنوعی ازجمله توسعۀ ‌پایدار و تاب‌آوری و... را اتخاذ می‌کنند. هدف پژوهش حاضر گزینش بهترین رویکرد توسعۀ اجتماعی-فرهنگی در شهر اصفهان است که ازنظر هدف توسعه‌ای-کاربردی و از حیث ماهیت توصیفی –تحلیلی و علی-پیمایشی است. بدین منظور پیمایشی در شهر اصفهان انجام شد. داده‌ها با استفاده از روش اسنادی-کتابخانه‌ای و پرسشنامه گردآوری شد. جامعۀ آماری کارشناسان و متولیان برنامه‌ریزی و توسعۀ امور شهری در شهر اصفهان هستند که از بین آنها، 62 نفر از مسئولان برنامه‌ریزی و توسعۀ امور شهری و 50 نفر از کارشناسان به روش گلوله برفی انتخاب و پرسشنامه بین آنها توزیع گردید. با استفاده از تکنیک‌های تاپسیس، کوپراس‌فازی، آرآس فازی مناطق پانزده‌گانه اصفهان اولویت‌بندی شدند و با تکنیک SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید پیش روی توسعۀ اجتماعی-فرهنگی شناسایی شد. یافته‌های حاصل از تکنیک‌های تاپسیس، کوپراس‌فازی و آرآس‌فازی نشان‌ می‌دهد که باید مناطق 2، 7، 9، 11، 13، 14 و 15 در اولویت برنامه‌ریزی قرار گیرد و در تکنیک سوات راهبردهای گسترش فعالیت‌های بشردوستانه و حس انسان‌دوستی، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، ایجاد اشتغال پایدار، تأمین زیرساخت‌های موردنیاز در مناطق شهری، به‌کارگیری سیاست‌های تشویقی مسکن و بازنگری در طرح‌ها و برنامه‌های توسعۀ شهری تأثیرگذارترین راهبرد‌ها هستند.
 

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: توسعۀ اجتماعی- فرهنگی؛ توسعۀ پایدار؛ تاب‌آوری؛ اصفهان

مراجع

-احمد‌زاده کرمانی، حمید و امین‌زاده گوهرریزی، بهرام. (1399). ارزیابی ابعاد تاب‌آوری شهری با استفاده از روش بهینه میانگین مجموع فواصل از حد بهینه (مطالعه موردی: منطقۀ 9 شهرداری مشهد). هویت شهر، شماره چهل و یکم، سال چهاردهم، صص 44-33.

-افقه، مرتضی و منصوری، امین. (1399). غفلت از تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی، مخاطره‌ای کلیدی در اجرای سند الگوی پیشرفت: مطالعه موردی استان خوزستان. دوفصلنامه علمی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 24، صص 375- 347.

-امیر‌زاده، ملیکا و برک‌پور، ناصر. (1397). توسعۀ چارچوب تاب‌آوری اجتماعات محلی شهر اصفهان در برابر خشکسالی با بهره‌گیری از روش‌های کیفی و نرم‌افزار ATLAS-ti. محیط‌شناسی، دوره 44، شماره 4، صص 781- 763.

-اسکندری نوده، محمد و قلی پور، یاسر؛ فلاح حیدری، فاطمه. احمد پور، ایوب. (1398). شناسایی ابعاد تاب‌آوری و تأثیر آن بر پایداری شهری رشت، جغرافیا و پایداری محیط، 32، صص 77- 63.

-بردی‌آنا مرادنژاد، رحیم؛ آروین، محمود و فرهادی‌خواه، حسین. (1399). بررسی توان تاب‌آوری مناطق در برابر مخاطرات (مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویر احمد). فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال دهم، شماره 2، صص 296- 283.

-پاک‌فطرت، علیرضا و تقوایی، مسعود. (1396)، بررسی وضعیت پارک‌های شهری با رویکرد توسعۀ پایدار (موردمطالعه شهر شیراز). مدیریت شهری، شماره 47، صص 200-179.

-پورمحمدی، محمدرضا، هادی، الهام و هادی، الناز. (1398). تبیین ابعاد اجتماعی- اقتصادی تاب‌آوری شهری در برابر زلزله مطالعه موردی: منطقۀ 4 شهر تبریز. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دوره نهم، شماره اول، صص 89- 78.

-تقوایی، مسعود و آدریانی، سهیلا. (1401)، شناسایی شاخص‌های فضای سبز دوستدار کودک (مطالعۀ موردی: پارک ناژوان اصفهان). نشریۀ علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 26، شماره 80، صص 81-61.

-تقوایی، مسعود؛ بالیده، امین‌الله و رحیمی، حمزه. (1399). تحلیلی بر میزان اهمیت مؤلفه‌های کیفیت محیطی از دیدگاه گردشگران (مطالعه موردی: کلان‌شهر اصفهان). نشریۀ مطالعات توسعۀ پایدار شهری و منطقه‌ای، دوره 1، شماره 1، صص 21-1.

-تقوایی، مسعود؛ پورباقری، علیرضا و شفیعی، مرجان. (1401)، تحلیل شاخص‌های مؤثر بر تحقق شهر خلاق، مطالعه موردی: شهر شیراز. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دوره 9، شماره 31، صص 198- 171.

-تقوایی، مسعود؛ حسینی‌خواه، حسین و علیزاده‌اصل، جبار. (1394). استراتژی‌های توسعۀ شهری با تأکید بر توانمندسازی محلات شهری مطالعه موری: محله اکبرآباد یزد، مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال 6، صص 147- 129.

-تقوایی، مسعود و نیلی‌پور طباطبایی، شهره. (1385). بررسی شاخص‌های توسعۀ در مناطق روستایی استان‌های کشور با استفاده از روش اسکالوگرام. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال چهاردهم، شماره 56، صص 141-109.

-تقوایی، مسعود؛ وارثی، حمیدرضا و خیام‌باشی، احسان. (1398). مدل‌های پیش‌بینی تاب‌آوری کلان‌شهر اصفهان در بحران‌ها و حوادث غیرمترقبه. تحقیقات جغرافیایی، دوره 35، شماره 1، پیاپی 135، صص 30- 19.

-جغتایی، فائزه؛ موسوی‌میر، طاهر و زاهدی، محمدجواد. (1395). ابعاد و مؤلفه‌های توسعۀ اجتماعی در برنامه‌های توسعۀ. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال شانزدهم، شماره 63، صص 88- 55.

-حسین‌آبادی، سعید؛ پورمحمدی، محمدرضا و صدر موسوی، میرستار. (1399). تحلیل رابطه بین قابلیت پیاده‌روی و پایداری اجتماعی موردمطالعه: شهر سبزوار. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال هشتم، شماره اول، صص 214- 187.

-خسروی، ابوالفضل. (1397). توسعۀ پایدار در پرتو انتخاب معیار برتر مسئولیت اجتماعی از دیدگاه خبرگان. فصلنامه علمی پژوهشی، آموزش محیط زیست و توسعۀ پایدار، سال هفتم، شماره دوم، صص 90-77.

-دبیرخانه مشترک کمیسیون‌ها و تشکل‌های اقتصادی – شورای هماهنگی توسعۀ پایدار. (1397). اولویت دستیابی به توسعۀ پایدار شهری مطالعه موردی: کلان‌شهر اصفهان. صص 24- 1.

-دبیری، فرهاد؛ خلعتبری، یلدا و زارعی، سحر. (1397). دستیابی به توسعۀ پایدار از منظر حقوق بین‌الملل محیط زیست. فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره44، صص 73- 63.

-رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین. (1393). اقتصاد سبز گامی به‌سوی تحقق توسعۀ پایدار در حقوق بین‌الملل محیط زیست. دو فصلنامه دانش‌نامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعۀ سابق)، سال بیست و یکم، شماره 6، صص 141- 114.

-زارع، آمنه؛ همایونی‌فر، مسعود و رزمی، محمدجواد. (1394). ارزیابی شهرستان‌های استان خراسان رضوی بر اساس شاخص‌های توسعۀ پایدار. مجله اقتصاد و توسعۀ منطقه‌ای، سال بیست و دوم، وره جدید، شماره 10، صص 162-140.

-زیاری، کرامت‌اله؛ حاتمی، احمد؛ مصباحی، سحر و عاشوری، حسن. (1398). ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفه‌های زیست‌پذیری شهر‌های کوچک در راستای توسعۀ پایدار (نمونۀ موردی: بندر دیلم). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای) سال نهم، شماره چهارم، صص586- 569.

-زارعی، یعقوب. (1395). سنجش برخی شاخص‌های توسعۀ اجتماعی در مناطق روستایی (موردمطالعه: استان هرمزگان). فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، سال هفتم، شماره 28، صص 230- 193.

-سلمانی، محمد؛ بدری، علی؛ مطوف، شریف و کاظمی ‌ثانی عطاالله، نسرین. (1394)، ارزیابی رویکرد تاب‌آوری جامعه در برابر مخاطرات طبیعی مورد مطالعه : شهرستان دماوند. مدیریت مخاطرات محیطی، دوره 2، شماره 4، صص 409- 393.

-شجاعی، مهرشاد؛ چیت‌ساز، محمدعلی و حقیقتیان، منصور. (1399). بررسی نقش کارآفرینی اجتماعی بر توسعۀ فرهنگی و اقتصادی (مطالعه موردی: شهرک‌های صنعتی شهرکرد و بروجن در استان چهارمحال و بختیاری). فصلنامه توسعۀ تکنولوژی صنعتی، شماره چهل‌ودو، صص 30- 17.

-شکری فیروزجاوه، پری. (1397)، سنجش میزان تاب‌آوری شهرها در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر بابل)، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 13، شماره3، پیاپی 44، صص 678- 633.

-صفایی‌پور، مسعود؛ مرادی منفرد، سمیرا و امیری فهلیانی، محمدرضا. (1395). ارزیابی و اولویت‌بندی شاخص‌های توسعۀ پایدار شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه ANP موردشناسی: مناطق شهر زنجان. جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 19، صص 143-160.

-طرح تفصیلی شهر اصفهان، 1393.

-عبادالله‌زاده ملکی، شهرام؛ خانلو، نسیم؛ زیاری، کرامت‌الله و شالی امینی، وحید. (1398). اولویت‌سنجی عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اجتماعی در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله. هویت شهر، شماره سی و هفتم، سال سیزدهم، صص 58-45.

-عزتی، یونس؛ حقیقتیان، منصور و مؤذنی، احمد. (1397). مطالعه جامعه‌شناختی رابطه سرمایه اجتماعی با توسعۀ فرهنگی. فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال چهاردهم، شماره 38، صص 64- 37.

-علی‌اکبری، عطیه و تقوایی، مسعود. (1399). نظر شهروندان نسبت به وضعیت فست فود و عوامل مؤثر بر توسعه آن (موردمطالعه: شهروندان اصفهان). دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال هشتم، شماره پانزدهم، صص 276- 249.

-علیان، مهدی؛ سرائی، محمدحسین؛ خاوریان، امیررضا و غفورزاده، مجتبی. (1396). ارزیابی سطوح پایداری شهری با استفاده از منطق فازی در سامانه اطلاعات جغرافیایی (نمونۀ موردی: شهر یزد). فصلنامۀ فضای جغرافیایی، سال هفدهم، شماره 58، صص 263-243.

-قاسمی الوری، فاطمه. (1400). تحلیل مقایسه‌ای نظریات توسعۀ شهری با رویکرد اجتماعی- فرهنگی(مطالعه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان

-لطیفی، غلامرضا. (1396). کیفیت توسعۀ اجتماعی در میان شهروندان مناطق شهری تهران. انتظام اجتماعی، دوره 9، شماره 4، صص 34-1.

-ملکی، سعید؛ امان‌پور، سعید و هاجری، زینت. (1398). مطالعه ابعاد سرمایه اجتماعی در توسعۀ روستایی از دیدگاه روستاییان دهستان مینوبار شهرستان آبادان، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 1، شماره 4، صص 469- 456.

-نصیری خلیلی، علی‌اکبر؛ بهنیافر، احمدرضا و پورقصاب رحیمی، علی. (1399). زمینه‌ها و عوامل حاکمیت قانون بر توسعۀ فرهنگی و هنری معاصر ایران. نشریۀ مطالعات هنر اسلامی، دوره 16، شماره 38، صص 388- 377.

-وارثی، حمیدرضا؛ باقری، کیوان؛ زندی، کیهان و نادی‌پور، نعمت‌الله. (1394). تحلیل فضایی برخورداری شهرستان‌های استان فارس از شاخص‌های بهداشتی درمانی با استفاده از تکنیک‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای. فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، سال چهارم، شماره شانزدهم، 117- 105.

-یسری، مهدی؛ فکوهی، ناصر و صالحی امیری، رضا. (1397). ارائۀ الگوی مدیریت توسعۀ فرهنگی کلان‌شهر تهران، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران. سال دهم، شماره چهارم، صص 62-51.

-Badaan, Vivienne. Choucair, Farah. (2022). Toward Culturally Sensitive Development Paradigms: New Shifts, Limitations, and the Role of (Cross-) Cultural Psychology. Journal of Cross-Cultural Psychology, pp.1–17.

- Bansoda, Ankur V. Patilb, Awanikumar P. Kalitaa, Kanak. Deshmukhb, B. D. Khobragade, Nilay. (2020), Fuzzy multicriteria decision-making-based optimal Zn–Al alloy selection in corrosive environment. Int. J. Mater. Res. (formerly Z. Metallkd.),111, 11, pp. 953 – 963.

-Basseler, Michael. (2019). Stories of Dangerous Life in the PostTrauma Age: Toward a Cultural Narratology of Resilience. Narrative in Culture, pp. 15-35.

-Copeland, Samantha. Comes, Tina. Bach, Sylvia. Nagenborg, Michael. Schulte, Yannic. Doorn, Neelke. (2020). Measuring social resilience: Trade-offs, challenges and opportunities for indicator models in transforming societies. International Journal of Disaster Risk Reduction, pp.1-10.

-Crane, Todd A. (2010). Of Models and Meanings: Cultural Resilience in Social–Ecological Systems. Ecology and Society, Vol. 15, No. 4, pp.1-16.

-Daskon, Chandima Dilhani. (2010). Cultural Resilience—The Roles of Cultural Traditions in Sustaining Rural Livelihoods: A Case Study from Rural Kandyan Villages in Central Sri Lanka. Sustainability, 2, pp.1080-1100.

-Derissena, Sandra. Quaasa, Martin. Baumgärtner, Stefan. (2009). The relationship between resilience and sustainable development of ecological-economic systems. Working Paper Series in Economics, No. 146, pp.1- 14.

-Gabitov, T. Kurmanalieva A. Moldagaliyev, B. Zatov, K. Kilybayeva, Sh. (2014). Sustainable development as a priority of contemporary cultural policy. Procedia - Social and Behavioral Sciences 140, pp. 691 – 694.

- Heidary Dahooie, Jalil. Zavadskas, Edmundas Kazimieras. Abolhasani, Mahdi. Vanaki, Amirsalar. and Turskis, Zenonas. (2018). A Novel Approach for Evaluation of Projects Using an Interval–Valued Fuzzy Additive Ratio Assessment (ARAS) Method: A Case Study of Oil and Gas Well Drilling Projects. Symmetry, pp1-32.

-Holtorf, Cornelius. (2018). Embracing change: how cultural resilience is increased through cultural heritage. WORLD ARCHAEOLOGY, VOL. 50, NO. 4, pp.639–650.

-Human Development Report. (2014). United Nations Development Programme. pp.1-225.

-Kalantari, Zahra. Ferreira, Carla Sofia Santos. Page, Jessica. Goldenberg, Romain. Olsson, Jonas. Destouni, Georgia. (2019). Meeting sustainable development challenges in growing cities: Coupled social-ecological systems modeling of land use and water changes. Journal of Environmental Management, pp. 471–480.

-Keitha, Michael. O'Cleryb, Neave. Parnellc, Sue. Aroma, Revi Aromar. (2020). The future of the future city? The new urban sciences and a PEAK Urban interdisciplinary disposition. Cities, pp.1-9.

- Liu, Gengyuan. T. Brown, Mark. Casazza, Marco. (2017). Enhancing the Sustainability Narrative through a Deeper Understanding of Sustainable Development Indicators. Sustainability, pp.1-19.

- Maleki, Saeed. Amanpour, Saeed. Firoozi, Mohammad Ali. Rohani Rasaf, Mohammad Reza. (2020). Identifying the Effect of Behavioral and Functional Components of Urban Management on Improving Urban livability (Case Study: Ahvaz Metropolis). International Journal of Health Studies, 6(1), pp.31-35.

- Marey-Perez, Manuel. Loureiro, Xurxo. Corbelle-Rico, Eduardo José. Fernández-Filgueira, Cristina. (2021). Different Strategies for Resilience to Wildfires: The Experience of Collective Land Ownership in Galicia (Northwest Spain), Sustainability, 13, 4761, pp.1-13.

- M Klopp, Jacqueline. L Petretta, Danielle. (2017). The urban sustainable development goal: Indicators, complexity and the politics of measuring cities. Cities, pp.92-97.

- M. Phil Binu Thomas, (2022). Ecotourism: A Sustainable Development Connect to Nature and A Strategy for Balancing Economic Growth, Socio-Cultural Development and Conservation. Asia Pacific Journal of Advanced Education and Technology, Volume 1, Issue 1, pp. 64 – 72.

- Necissa, Y. (2011). Cultural sheritage as a resource: its role in the sustainability ofurban developments. The Case of Tlemcen. Algeria, Procedia Engineering 21, pp. 874 – 882.

- Slimane, Melouki. (2012). Role and relationship between leadership and sustainable development to release social, human, and cultural dimension. Procedia - Social and Behavioral Sciences, pp.92 – 99.

- Sorokaa, Anthony. Bristowb, Gillian. Naimc, Mohamed. Purvis, Laura. (2020). Measuring regional business resilience. REGIONAL STUDIES, VOL. 54, NO. 6, pp.838–850.

- Spence, Nicholas D. Wells, Samantha. Graham, Kathryn. George, Julie. (2016). Racial Discrimination, Cultural Resilience, and Stress. The Canadian Journal of Psychiatry / La Revue Canadienne de Psychiatrie, Vol. 61(5), pp. 298-307.

- STUMPF, B. Cameron, CHANG, Kelly B. T. (2021). Resilience in Nicaragua: Preliminary Factor Analysis and Validation of the CYRM-28. International Journal of Child and Adolesent Resilience, pp. 1-11.

-Taghvaei, Masoud. Rahmani, Neda. Taghvaei, Mahtab. (2016). Evaluation of Physical and Framework Condition of Administrative Buildings in Order to Crisis Management in 5th Sector Isfahan City. International Journal of Regional Development, Vol. 3, No. 1, pp. 18-30.

-Taghvaei, Masoud. Varesi, Hamid Reza. Narimani, Masoud. (2016). An Analysis on Effect of Urban Development Plans on Realization of Sustainable Development of Metropolis of Isfahan. Modern Applied Science; Vol. 10, No. 3, pp. 1-11.

-Taghvaei, Masoud. Shafaghi, Sirous. Ghaderi, Mohammadreza. (2017). AN analysis of regional imbalances in iran: a case study of north coastal areas. planning malaysia: Journal of the Malaysian Institute of Planners,VOLUME 15, ISSUE 3, pp. 179 – 192.

- wang, tianchi. (2020). urban walking: configuring the modern city as cultural and spatial practice. a dissertation submitted to, the faculty of graduate studies, in partial fulfillment of the requirements, for the degree of, doctor of philosophy, pp. 1-222.

- www.Isfahan.ir