طنز میرا و طنز مانا در دوره تیموریان

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 52، بهمن 1402، صفحه 87-122   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

قهرمان شیری

استاد دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

چکیده

چهار ضلع طنزیات رایج در عصر تیموری را چهار شیوه تشکیل می ­دهد که سه تا از آن­ها فقط جنبه تفنن و تفریح دارند. آن چهار ضلع عبارت­ند از: اول شوخ‌طبعی‌های شفاهی در محفل‌های ادبی، دوم گردآوری لطایف طوائف گذشته به‌وسیله علی صفی و جامی، سوم طنزهای خوراکی و پوشاکی بسحاق اطعمه و محمود قاری البسه که صنعت‌­پردازی­ های ادبی بسیاری از شاعران از جمله اهلی شیرازی و سیبک نیشابوری و ابن حسام خوسفی ودیگران را نیز به دلیل افراط و اغراق می‌توان در ردیف آن نوع التزام‌ها قرار داد. چهارم جعل و تحریف گسترده واقعیت‌های تاریخی، ادبی، عرفانی و مذهبی و جای‌گزین کردن آن‌ها با واقعیت‌های اصیل در تذکره‌الشعراء و روضه الشهدا و مجالس‌ العشاق. همه این چهار شیوه از طنزپردازی از نظر ماهیت در چهار ویژگی اشتراک دارند: جنبه محفل‌آرایی و سرگرم کنندگی و عاری بودن از وجهه اعتراضی و مبارزه جویی؛ ناتوانی در انگیزش اندیشه و ایجاد ارتقای فکری در مخاطب؛ نداشتن نوآوری در ساحت­ های هنری و اهتمام به اجرای ساخت­ ها و شیوه ­های متداول و معروف؛ تمرکز همه تلاش ­ها بر ارتقای تصنعی ساحت ­های زبانی و ادبی و بی­ اعتنایی کامل به ماهیت و محتویات و ماندگاری آن‌ها در ابتداییات.

کلیدواژه‌ها

طنز تیموری؛ طنز مانا؛ طنز میرا؛ دیوان اطعمه؛ دیوان البسه

مراجع