نقض حق آبه ایران در هیرمند توسط افغانستان در پرتو نظام حقوقی رودخانه‌های بین‌المللی با تاکید بر حق مکتسبه

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 4، شماره 4(پیاپی16)، مهر 1403، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیده لطیفه حسینی¹؛ محمد مهدی حسینمردی^{* 2}؛ حبیب اسدی³

¹استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران. [e-mail]

²ستادیار گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]

³استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران. [e-mail]

چکیده

حقوق بین‏ الملل نسبت به حل مسالمت‏ آمیز استفاده مشترک از آبراه‏های بین‏المللی با مصارف غیر کشتیرانی که از مهم‏ترین دغدغه ‏های مناطق خشک اقلیم هستند، تاکید داشته به این دلیل که دولت‏های ذینفع ازاین منابع آبی مشترک به سهم واقعی خود دست یابند. رودمرزی هیرمند یکی ازاین موارد است که بخش قابل توجهی از سرحدات دولت ایران و افغانستان را تشکیل می‏دهد. با توجه به‏نحوه شکل‏گیری تاریخی مرزهای شرقی ایران بستر طبیعی خشک رود در قلمرو منطقه سیستان واقع شده که به‏لحاظ اکولوژیک درتداوم حیات زیست محیطی دریاچه ‏های چهارگانه هامون نقش اساسی ایفاء می‏نمود و امرار معاش مردم بومی منطقه به جریان مداوم آب هیرمند بستگی داشت تا آنجا که دو دولت معاهدات 1318 و1352را منعقد کردند و علی‏رغم تعهدات طرف افغانستانی به‏عنوان دولت بالا دست رود، بارها با قطع جریان آب و انحراف مسیر آبراه بداخل خاک خود لطمات چشمگیری را برای دولت پایین دست (ایران) به‏وجود آورده که این خود بر خلاف اصل حسن نیت مطابق موازین حقوق بین‏الملل معاصر و حق مکتسب می‏باشد. نوشتار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به معاهدات موجود مشخص کرده که دولت افغانستان با نادیده گرفتن تعهدات یک کشور بالادست خشکسالی رابه قلمرو تحت حاکمیت ایران تحمیل نموده است و حق مکتسب ایران در رود هیرمند را نقض کرده است.

کلیدواژه‌ها

اصل استفاده منصفانه؛ افغانستان؛ ایران؛ رودخانه هیرمند؛ حق مکتسب

مراجع