تعامل حقوق خصوصی و حقوق اساسی اجتماعی (توجیه هنجاری اثر افقی حقوق بنیادین بشر در حقوق خصوصی)

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 4، شماره 4(پیاپی16)، مهر 1403، صفحه 165-185   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کامران کریم زاده¹؛ زهره شکیبا²؛ محمد شمعی^{* 3}

¹کارشناس ارشد حقوق خصوصی، واحد اصفهان (خوارسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. [e-mail]

²کارشناس ارشد حقوق عمومی، واحد میمه، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. [e-mail]

³دکترای تخصصی، مدرس دانشگاه اصفهان و دانش آموخته دکتری حقوق عمومی (نویسنده مسئول): [e-mail]

چکیده

در این مقاله به بررسی توجیه هنجاری اثر افقی حقوق بنیادین بشر در حقوق خصوصی خواهیم پرداخت. توجیه در اینجا به معنای دلایلی است که نه کاربردی و نه ابزاری هستند؛ بلکه صرفاً به‌عنوان دلایلی مورد استناد قرار می‌گیرند که به‌عنوان منطق ماهوی و درون‌زاد حقوق خصوصی پیشنهاد شده‌اند. در دکترین سنتی، معمولاً آنچه به‌عنوان دلیل اعمال اثر افقی حقوق بنیادین بشر بدان استناد می‌شود قانون اساسی است: نص قانون اساسی مشخص می‌کند که حقوق بنیادین بشر در کجا و به چه صورتی در روابط حقوق خصوصی اعمال شوند. این پاسخ بدان معناست که حقوق بنیادین بشر به‌صورت منطقی و یا هنجاری با حقوق خصوصی بیگانه هستند و در خاستگاه منطقی و هنجاری متفاوتی از حقوق خصوصی قرار دارند. در تقابل با این فکر غالب، در این بخش بحث خواهیم نمود که در وهلۀ اول حقوق خصوصی قبل از حقوق بنیادین بشر وجود داشته و در وهلۀ دوم حقوق بنیادین بشر بخشی از منطق هنجاری و درون‌زاد حقوق خصوصی هستند. این بحث به جهت توصیف و توضیح کلاس خاصی از حقوق دموکراتیک مطرح شده که مشتمل بر تمامی حقوق بشر به‌علاوه حقوق ضد تبعیض و حقوق مدنی کلاسیک است. اگر بحث مذکور متقاعدکننده باشد، می‌تواند توضیح دهد که چرا حقوق بنیادین بشر و همچنین آثار افقی آن‌ها را می‌توان در حوزۀ رژیم‌های حقوقی فراملی و به‌واسطۀ دادگاه‌های ملی و یا محاکم بین‌المللی اعمال نمود. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به تبیین این موضوع اشاره خواهیم داشت.

کلیدواژه‌ها

حقوق بنیادین بشر؛ حقوق خصوصی؛ حقوق اساسی اجتماعی

مراجع