مطالعه رویکرد سازمان همکاری اسلامی بر کنش دادگاه عدل اسلامی در حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی بر پایه مفهوم «اثربخشی»

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 5، شماره 1(پیاپی 17)، دی 1403، صفحه 99-123   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مرمر اسدیان¹؛ سید باسم موالی زاده^{* 2}؛ سید حسن حسینی³

¹دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم‏شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. [e-mail]

²استادیار، گروه حقوق، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران (نویسنده مسئول): [e-mail]

³استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران. [e-mail]

چکیده

هدف از این پژوهش ارزیابی رویکرد سازمان همکاری اسلامی بر عملکرد دادگاه عدل اسلامی در حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی بر اساس مفهوم «اثربخشی» می‌باشد. سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان دومین سازمان بین‌دولتی بین‌المللی بعد از سازمان ملل متحد از جایگاه منحصر به فرد و ویژه‌ایی در سطح جهانی برخوردار می‌باشد. این نهاد مشتمل بر ۵۷ کشور مسلمان عضو منتشره در چهار قاره جهان بوده و احدی از سازمان‌های بین‌المللی کنونی جهان به شمار می‌رود که می‌تواند با تکیه بر هویت و تمدن اسلامی، جایگاه وحدت بخشی در بین دول و ملل مسلمان داشته و در جهت ایجاد صلح مفیدِ فایده باشد. ایده بنیان این سازمان  متمرکز  بر تنظیم روابط فیمابین دول اسلامی با برپایی «کنفرانس عمومی اسلامی» در سال 1954 میلادی متبلور گشت و اساسنامه آن در سال 1956 میلادی به تصویب رسید. اعلامیه اولین کنفرانس سران کشورهای اسلامی در شهر رباط کشور مراکش در سال 1969 میلادی تصریح می‌نماید که کشورهای شرکت کننده تعهد خود را برای حل و فصل مشکلاتی که ممکن است فیمابین آنها از طرق مسالمت آمیز بدست آید، اعلام می‌دارند. بر اساس تصمیم p، 3/11 طی کنفرانس سوم سران کشورهای اسلامی در سال 1981 میلادی در شهر طائف کشور عربستان، پیدایش دادگاه عدل اسلامی در مقام چهارمین رکن سازمان همکاری اسلامی با مسئولیت حل و فصل صلح‌آمیز اختلافات بین کشورهای عضو سازمان در نظر گرفته شده است. لذا چالش این پژوهش که به روش توصیفی - تحلیلی می‌باشد، شناخت رویکرد واقع‌گرایانه سازمان همکاری اسلامی در مقوله حل و فصل صلح‌آمیز اختلافات کشورهای اسلامی از طریق واکاوی ابعاد و مولفه‌های ساختار این نهاد و تاثیر آن بر عملکرد دادگاه عدل اسلامی به عنوان بازوی قضایی و اجرایی سازمان بوده است. در برآیند بررسی، این یافته محقق گردید که بر اساس محوریت مضمون «اثربخشی» سازمان همکاری اسلامی به موضوع حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات فیمابین کشورهای عضو سازمان، چه در متن منشور سازمان و چه در تصمیمات و قطعنامه‌های کنفرانس سران اسلامی توجه داشته است، اما دیدگاه غالب این اهتمام در ابعاد و مولفه‌های نظری جلوه‌گر شده و پی‌آمد عملی بایسته و سودمندی حاصل نگردیده است.
 

کلیدواژه‌ها

سازمان همکاری اسلامی؛ دادگاه عدل اسلامی؛ مفهوم «اثربخشی»

مراجع