امکان سنجی فقهی - حقوقی اجرای الگوهای عملیاتی رایج بیمه تکافل و پیشنهاد الگوی مناسب برای ایران

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 5، شماره 3(پیاپی 19)، تیر 1404، صفحه 25-45   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه آزادبخت¹؛ ابراهیم یاقوتی^{* 2}؛ یوسف درویشی هویدا³

¹دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

²گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران. )نویسنده مسئول): [e-mail]

³گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

نظام بیمه تکافل، توافقی متقابل برای اشتراک ریسک بر پایة شریعت اسلامی است که وجود اختلافات فقهی میان مذاهب دین اسلام موجب شده است که طراحان این نظام، الگوهای عملیاتی مختلفی از قبیل الگوی مضاربه، وکالت، وقف و مدل‌های ترکیبی (مضاربه - وکالت، وقف - مضاربه، وقف - وکالت، وقف – مضاربه - وکالت و......) را طراحی و عرضه نمایند که همه این الگوها در دو نوع خانواده و عمومی ارائه می‌شوند. با توجه به وجود چالش‌ها و مسائل فقهی متعددی که در جزییات این الگوها وجود دارد، کشورهای اسلامی سعی نموده‌اند که الگویی منطبق با فقه رایج خود را ارائه داده یا از الگوهای رایج کشورهای پیشرو در این صنعت تبعیت نمایند. در ایران نیز، علیرغم حلیت بیمه متعارف، کماکان برخی متشرعین و همچنین برخی افراد اهل تسنن کشور، از پذیرش بیمه‌های متعارف اکراه دارند. بنابراین، هدف این پژوهش امکان‌سنجی و طراحی و پیشنهاد الگو یا الگوهای عملیاتی تکافل منطبق با فقه و حقوق ایران به منظور رفع این خلاء و ارایه یک فناوری رقیب بیمه برای پوشش ریسک است.این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش توصیفی - تحلیلی با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مطالعه اسنادی انجام گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن هستند که بر اساس فتاوی فقهای امامیه و حقوق مدنی ایران، اجرایی‌سازی تکافل در ایران در سه مدل و الگوی عملیاتی امکان‌پذیر هستند.این الگوها، در سه محور و قالب که مبتنی بر 1- الگوهای عملیاتی رایج دنیا 2- معرفی الگوهای عملیاتی جدید مبتنی بر عقود معهود و 3- الگوی عملیاتی مبتنی بر مستقل بودن عقد تکافل پیشنهاد شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

صنعت بیمه؛ تکافل؛ الگوهای عملیاتی؛ امکان سنجی فقهی - حقوقی

مراجع