ارزیابی عدالت توزیعی در واگذاری منابع طبیعی با رویکردی به فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 5، شماره 4(پیاپی 20)، مرداد 1404، صفحه 1-21   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

ابراهیم یاقوتی^*

دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ،واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده

چکیده

عدالت توزیعی به‌عنوان یکی از اصول بنیادین عدالت، نقشی حیاتی در تخصیص عادلانه منابع طبیعی دارد. در نظام‌های حقوقی و فقهی، واگذاری منابع طبیعی به‌عنوان بخشی از اموال عمومی، همواره با چالش‌هایی نظیر انحصارطلبی، سوءاستفاده از قدرت و تضییع حقوق گروه‌های آسیب‌پذیر مواجه بوده است. بر این اساس، هدف مقاله حاضر، شناسایی نقاط قوت و ضعف نظام حقوقی ایران در مقایسه با آموزه‌های فقهی و ارائه پیشنهادهایی برای بهبود فرایند واگذاری عادلانه منابع طبیعی است. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع مکتوب و اسناد حقوقی (داخلی و بین المللی) و فقهی مرتبط با در واگذاری منابع طبیعی از منظر عدالت توزیعی با روش تحلیلی استنتاجی انجام یافته است.
نتایج پژوهش نشان می دهد در فقه اسلامی، واگذاری عادلانه منابع طبیعی بر اساس اصولی چون حق همگانی، جلوگیری از اسراف و تقدم نیازمندان انجام می گیرد. همچنین، در حقوق موضوعه ایران، قوانین و مقررات مرتبط با واگذاری منابع، بر اساس نظارت دولت و نهادهای مسئول، با تأکید بر پیشگیری از تبعیض و تضمین منافع عمومی انجام می گیرد. یافته‌های پژوهش مویدی است بر اینکه تطبیق اصول فقهی با حقوق موضوعه می‌تواند به تدوین سیاست‌های عادلانه‌تری در بهره‌برداری از منابع طبیعی منجر شود. در راستای یافته ها و نتایج پژوهش، تقویت شفافیت و نظارت در فرآیند واگذاری منابع طبیعی، تقویت مسئولیت‌های عمومی در فقه اسلامی، اصلاح قوانین و مقررات و تقویت بُعد فقهی در فرآیندهای اجرایی پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عدالت توزیعی؛ واگذاری منابع طبیعی؛ فقه اسلامی؛ حقوق موضوعه ایران؛ منابع عمومی

مراجع