حمایت از حریم خصوصی در فقه امامیه و حقوق بشر با تأکید بر داده‌های شخصی و اسرار خانوادگی در قراردادهای خصوصی

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 5، شماره 4(پیاپی 20)، مهر 1404، صفحه 55-760   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهاره شفیعی^{* 1}؛ غزاله حاجی عظیمی²

¹دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]

²کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم‏شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران [e-mail]

چکیده

حریم خصوصی یکی از مفاهیم بنیادی در نظام‌های حقوقی معاصر و فقه اسلامی است که به‌ویژه در عصر اطلاعات و گسترش فضای دیجیتال، اهمیت و چالش‌های نوینی یافته است. در این مقاله تلاش شده است با نگاهی تطبیقی، مبانی، حدود و الزامات حمایت از حریم خصوصی در فقه امامیه و حقوق بشر بررسی شود. تمرکز ویژه بر داده‌های شخصی و اسرار خانوادگی در قراردادهای خصوصی، ما را با ابعاد پیچیده‌ای از تقابل میان حق بر خلوت فردی و ملاحظات اجتماعی، امنیتی و قراردادی مواجه می‌سازد. در فقه امامیه، با استناد به ادله‌ای چون حرمت تجسس، لزوم حفظ اسرار، و قاعده لاضرر، می‌توان به اصولی در جهت حمایت از حریم خصوصی دست یافت. در مقابل، نظام حقوق بشر بین‌الملل به‌ویژه در اسناد معتبری چون ماده ۱۷ میثاق حقوق مدنی و سیاسی و ماده ۱۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر، حمایت از حریم خصوصی را به‌عنوان یک حق بنیادین شناسایی کرده است. همچنین مقرراتی چون GDPR در اتحادیه اروپا تلاش دارند این حق را در حوزه داده‌های دیجیتال عملیاتی سازند. این مقاله با رویکرد تحلیلی - تطبیقی، به بررسی اشتراکات، تمایزات، چالش‌ها و راهکارهای ارائه‌شده در هر دو نظام می‌پردازد و نشان می‌دهد که علی‌رغم تفاوت‌های مفهومی و زبانی، زمینه‌های هم‌پوشانی قابل‌توجهی برای استقرار یک نظام جامع حمایت از حریم خصوصی در پرتو فقه و حقوق بشر وجود دارد. در پایان، پیشنهاداتی برای تطبیق فقه امامیه با استانداردهای بین‌المللی داده‌محور در زمینه حریم خصوصی ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حریم خصوصی؛ فقه امامیه؛ حقوق بشر؛ داده‌های شخصی؛ قراردادهای خصوصی

مراجع