رابطه بین عناصر سرمایه فکری و مدیریت سود

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

مقاله 4، دوره 5، شماره 18، شهریور 1392، صفحه 73-106   

نویسندگان

محمد حسین ستایش^{* 1}؛ مجتبی سعیدی²؛ محمد حسین قدیریان آرانی²

¹دانشیار حسابداری دانشگاه شیراز

²دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه شیراز

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین هر یک از عناصر سرمایه فکری و مدیریت سود شرکت‌های پذیرفته¬شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. از این رو در پژوهش حاضر نمونه¬ای شامل 77 شرکت طی سال¬های 1385 الی 1389، در سطح کل و در سطح صنایع مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. متغیر وابسته مدیریت سود می¬باشدکه برای اندازه¬گیری آن از مدل جونز تعدیل شده استفاده شده است. همچنین متغیرهای مستقل، شاخص‌های سرمایه فکری می¬باشد که در سطح کل و در سطح اجزاء آن یعنی سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری و سرمایه بکار گرفته شده(فیزیکی) به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است. برای اندازه¬گیری متغیرهای مستقل از مدل پالیک استفاده شده است. متغیرهای کنترلی عبارتند از: نوع صنعت، درصد مالکیت مدیریتی، اندازه شرکت، تعداد اعضای هیات مدیره، نسبت اعضای غیر موظف و همچنین حضور زنان در بین اعضای هیات مدیره. به منظور آزمون فرضیه‌های این پژوهش، از آنالیز ‌رگرسیون حداقل مربعات و در سطح خطای پنج درصد استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که بین سرمایه فکری و اجزای آن با مدیریت سود ارتباط معناداری وجود ندارد به این معنا که شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از طریق افشاء سرمایه فکری، سود شرکت را مدیریت نمی‌کنند و از این مزیت رقابتی برای اعمال مدیریت سود استفاده نمی‌کنند. از آنجا که مدیریت سود می‌تواند مدیریت سود فرصت‌طلبانه باشد و یا در جهت منافع سهامداران، برای افزایش ارزش شرکت مورد استفاده قرار گیرد به مدیران شرکت پیشنهاد می‌شود از طریق افشاء مناسب سرمایه فکری ارزش شرکت را افزایش دهند.

کلیدواژه‌ها

مدیریت سود؛ سرمایه فکری؛ بورس اوراق بهادار تهران

مراجع

 

ثقفی، علی و مهدی بهارمقدم، (1387)، «محرک­های مؤثر بر مدیریت سود»، توسعه و سرمایه، سال اول، شماره 2، ص 103-127.

ستایش، محمد حسین و مصطفی کاظم نژاد، (1388)، «بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، مجله پیشرفت‌های حسابداری، دوره اول، شماره اول، ص 94-69.

عباسی، ابراهیم و امان‌گلدی صدقی، (1389)، «بررسی تأثیر کارآیی سرمایۀ فکری بر عملکرد مالی شرکت‌ها در بورس تهران»، مجله بررسیهای حسابداری و حسابرسی، دوره 17، شماره 60، ص 57-74.

قلیچ­لی، بهروز و اصغر مشبکی، (1385)، «نقش سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه فکری سازمان(مطالعه دو شرکت خودروساز ایرانی)»، فصلنامه دانش مدیریت. سال 19، شماره 75، ص 125-147.

مجتهدزاده، ویدا و اعظم ولیزاده لاریجانی، (1390)، «رابطه مدیریت سود و بازده آتی دارایی‌ها و جریآن‌های نقد عملیاتی آتی»، تحقیقات حسابداری، سال دوم، شماره 6، ص 22-34.

مجتهدزاده، ویدا، سید­حسین علوی طبری و مهرناز مهدیزاده، (1389)، «رابطه سرمایۀ فکری(انسانی، مشتری و ساختاری) و عملکرد صنعت بیمه(از دیدگاه مدیران)»، مجله بررسیهای حسابداری و حسابرسی، دوره 17، شماره 60، ص 109-119.

مشایخی، بیتا، ساسان مهرانی، کاوه مهرانی و غلام­رضا کرمی، (1384)، «نقش اقلام تعهدی اختیاری در مدیریت سود.» بررسی­های حسابداری و حسابرسی، شماره 42، ص 74-61.

نمازی، محمد، (1382)، «نقش پژوهش‌های کیفی در علوم انسانی»، مجله جغرافیا و توسعه، مجله علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان، بهار و تابستان، ص 87-63.

نمازی، محمد، انور بایزیدی و سعید جبارزاده، (1390)، «کیفیت حسابرسی و مدیریت سود»، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، سال سوم، شماره 9، ص 4-22.

Bhartesh, K. R. and A. K. Bandyopadhyay, (2005), “Intellectual Capital: Concept and Its Measurement”, Finance India, Vol. 19, No. 4, PP. 1365-1374.

Bontis, N., (1998), “Intellectual Capital: An Exploratory Study That Develops Measures and Models”, Management Decision, Vol. 36, No. 2, PP. 63-76.

Bontis, N., N. C. Dragonetti, K. Jacobsen and G. Roos, (2002), “The Knowledge Toolbox: a Review of The Tools Available to Measure and Manage Intangible Resources”, Eur. Manag, Vol. 17, No. 4. PP. 391–402.

Brooking, A., (1996), “Intellectual Capital, Core Assets for The Third Millenium Enterprise”, Enternational Thomson Business Press, London, Vol. 8, No. 12-13, PP. 76.

Burgman, R. J., J. Roos, and J. J. Ballow, (2005), “No Longer Out of Sight, Out of Mind”, Journal of Intellectual capital, Vol. 6 ,No. 4, PP. 588-614.

Chaney Paul K and Debra C. Jeter, (1997), “Income Smoothing and Firm Characteristics”, Accounting Enquiries, Vol.7, No. 1.

Chang, J. Ch. and H. L. Sun, (2008), “The Relation Between Earning Informativeness, Earnings Management and Corporate Governance in The Pre- and Post-SOX Periods”, SSRN working paper.

Chen J., Z. Zhu and H. Y. Xie, (2004), “Measuring Intellectual Capital: a New Model and Empirical Study”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 5, PP. 195-212.

Chtourou, S. M., J. Bedard and L. Courteau, (2001), “Corporate Governance and Earnings Management”, Working paper, University of Laval Canada.

Coffee, J., (2003), “What Caused Enron? A Capsule Social and Economic History of The 1990’s”, Working Paper, Columbia Law School.

Cohen, D., A. Dey and T. Lys, (2008), “Real and Accrual Based Earnings Management in The Pre and Post Sarbanes Oxley Periods”, The Accounting Review, Vol. 83, PP. 757-787.

Darabi, R. and K. Salmani, (2012), “The Relationship of Disclose of Intellectual Capital Components on Financial Reporting Quality”, Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, No. 4, PP.  1016-1026.

Darabi, R., S. Kamran Rad and M. Ghadiri, (2012), “The Relationship Between Intellectual Capital and Earnings Quality”, Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, No. 4, PP. 4192-4199.

Dechow P., G. Sloan and A. Sweeney, (1995), “Detecting Earnings Management”, The Accounting Review, Vol. 70 No. 2, PP. 193-225.

DeAngelo, (1986), “Accounting number as market valuation substitutes: A study of management buyouts of public stockholder”, The Accounting Review, Vol. 61, PP. 400-420.

Dzinkowski, R., (2000), “The Measurement and Management of Intellectual Capital: An Introduction”, Management Accounting, Vol. 78, No. 2, PP. 32-36.

Gulzar, MA. And Z. Wang, (2011), “Corporate Governance Characteristics and Earnings Management: Empirical Evidence Chinese Listed Firms”, International Journal of Accounting and Financial Reporting, Vol. 1, No. 1, PP. 133-151.

Healy, P and J. Wahlen, (1999), “A Review of The Earnings Management Literature and Its Implications for Standard Setting”, Accounting Horizons, Vol. 13, No. 4, PP. 365-384.

Holmen, J., (2005), “Intellectual Capital Reporting”, Management Accounting Quarterly. Vol. 6, PP. 1-9.

Jones, J. J., (1991), “Earnings Management During Import Relief Investigations”, Journal of Accounting Research, Vol. 29, PP. 193-228.

Jurkus, A. F., J. C. Park and L. S. Woodard, (2011), “Women in Top Management and Agency Costs”, Journal of Business Research, Vol. 64, PP. 180-186.

Kiel, G., G. Nicholson, (2003), “Board Composition and Corporate Performance”, Corporate Governance, Vol. 11, No. 3, PP. 189-205.

Kothari, S., A. Leone and C. Wasley, (2005), “Performance Matched Discretionary Accrual Measures”,  Journal of Accounting & Economics, Vol. 39, PP. 163-197.

Marr, B. , (2008), “Impacting Future Value: How to Manage Your Intellectual Capital”, Published by The Society of Management Accountants of Certified Public Accountants and The Chartered Institute of Management Accountants.

McKee, T. E., (2005), “Earnings Management: An Executive Perspective”, South-Western Educational Pub.

Michelson, stuart, E. James Jordan-Wanger and Charless Wootton, (2000), “The Relationship between the Smoothing of Reported Income and Risk-Adjusted Return”, Journal of Economic and finance, Vol.24, No.2. PP. 141-159.

Namazi, M. and A. Khansalar, (2011), “An Investigation of The Income Smoothing Behavior of Growth and Value Firms”, International Business Research, Vol. 4, No. 4, PP. 84-93.

Nelson, Mark, J.A. Elliott and R.L. Tarply, (2002), “Evidence Auditors About Managers and Auditors Earnings Management Decision”, The Accounting Review Supplement, Vol. 77, PP. 175-202.

Noronha, C., Y. Zeng and G. Vinten, (2008), “Earnings Management in China: An Exploratory Study”, Managerial Auditing Journal, Vol. 23, No. 4, PP. 367-385.

Levitt, A., (1998), “The Number Game, Speech Delivered at NYU Center for law and business”, Online:

<http://www.sec.gov/news/speech/speecharchive/1998/spch220.txt.> eptember 28.

Pulic, Ante, (2000), “VAICTM – An Accounting Tool Fore IC Management”, International Journal Technology Management, Vol. 20, PP. 702-714.

Pulic, Ante, (2004), “Intellectual Capital - Dose it Create or Destroy Value?”, Measuring Bussiness Excellencnce, Vol. 8, No. 1, PP. 62-68.

Pulic, Ante, (2005), “Intellectual Capital Fore Communities – Nationals, Regions, Cities and Other Communities”, First edition, Boston, Elsevier Butterworth Hienemann.

Rashidah Abdul Rahman and Fairuzana Haneem Mohamed Ali, (2006), “Board, Audit Committee, Culture and Earnings Management: Malaysian Evidence”, Managerial Auditing Journal, Vol. 21, No. 7, PP. 783-804.

Riahi-Belkaoui, A., (2003), “Intellectual Capital and Firm Performance of US Multinational Firms”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 4, No. 2, PP. 215-226.

Roos, J., G. Roos, N. Dragonetti and L. Edvinsson, (1997), “Intellectual Capital: Navigating The New Business Landscape”, London: MacMillan Business.

Securities and Exchange Commission(SEC), (2003), “Standards Relating to Listed Company Auditor Committee: Final Rules(April) Release”, No. 338220, Washington DC, Government Printing Office.

Shiu, H., (2006), “The Application of The Value Added Intellectual Coefficient to Measure Corporate Performance”, International Journal of Management. Vol. 23, No. 2, PP. 356-365.

Stewart, T., (1997), “Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations”, First edition, Crown Business Publisher.

Scott, W. R. (1997), “Financial Accounting Theory”, Prentice Hall.

Tan, H. P., D. Plowman, and P. Hancock, (2007), “Intellectual Capital and Financial Returns of Companies”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 8, No. l, PP. 76-95.

Teoh, Siew Hong, Ivo Welch, and T.J. Wong, (1998), “Earnings Management and The Underperformance of Seasoned Equity Offerings”, Journal of Financial Economics, Vol. 50, No.1, PP. 63-99.

Ung D., (2009), “Earnings Management Surrounding CEO Changes in The Netherlands”, Master Thesis, Erasmus University Rotterdam, Erasmus School of Economics.

Watts, R., J. L. Zimmerman, (1990), “Positive Accounting Theory: A Ten Year Perspective”, The Accounting Review, Vol. 65, PP. 131-156.

Youndt, M., (1996), “Human Resource Management Manufacturing Strategy and Firm Perjormance”, Academy of Management Journal, Vol. 39, PP. 836-865.

Xie, Biao, Wallace N. Davidson III and Peter J. DaDalt, (2003), “Earnings Management and Corporate Governance: The Role of The Board and The Audit Committee”, Journal of Corporate Finance, Vol. 9, PP. 295-316.

Zanjirdar, M. and M. Chogha, (2012), Evaluation of Relationship Between the Intellectual Capital and Earning Quality Indexes in Emerging Economics: Case Study of Iran's Financial Market. African Journal of Business Management, No. 6, PP. 10312-10319.

Zhou. J., and G. Lobo, (2006), “Did Conservatism in Financial Reporting Increase After The Sarbanes-Oxley Act? Initial Tvidence”, Accounting Horizons, Vol. 20, No. 1, PP. 57-73.

Zhou. J., (2008), “Financial Reporting After the Sarbanes-Oxley Act: Conservative or Less Earnings Management?”, Research in Accounting Regulation, Vol. 20, PP. 187-192.