خیال و تناقض نمائی در عرفان ابن عربی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 4، دوره 4، شماره 15، شهریور 1388، صفحه 73-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهدی نجفی افرا

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

یکی از مباحث حائز اهمیت در عرفان ابن عربی که در تفکرات اندیشمندان پس از او نیز تاثیر شگرفی داشته است، عالم خیال و اجتماع نقیضین در این عالم است. البته او همانند فلاسفه، خیال را هم در معنای جهان شناختی بکار می برد که همان خیال منفصل است و هم در حوزه معرفت شناسی، به عنوان تنها ابزار درک حقایق ورای طور عقل، از آن یاد می کند، اما خیال در حوزه جهان شناختی، دو کاربرد مهم دارد، یکی به معنای واسطه و برزخ میان عالم عقول مجرد و عالم ماده است و دیگری معنای وسیع آن که همه ماسوی الله را شامل می شود. تمام ما سوی الله مذبذب میان وجود و عدم اند، یعنی نه وجود و نه عدم اند، و تناقض که با عقل قابل فهم نیست در قوه خیال قابل درک می شود، به هر حال خیال یکی از اساسی ترین مفاهیم در عرفان ابن عربی است، بدون شناخت آن ورود به تفکر او ناممکن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

خیال متصل؛ خیال منفصل؛ تناقض؛ برزخ؛ رویا؛ عالم مجرد؛ عالم مادی