بررسی تطبیقی مراحل سلوک در منطق‌الطیر عطار و یوگاسوتره‌های پاتنجلی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 5، دوره 9، شماره 31، تیر 1392، صفحه 78-104   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

علی صادقی شهپر¹؛ رضا صادقی شهپر²

¹گروه ادیان و عرفان- دانشکده الهیات- دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان- همدان- ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

چکیده

مراحل سلوک در یوگاسوتره، هشت مرحله و در منطق‌الطیر عطار هفت وادی است. سالک طریقت در هر دوی آنها ابتدا از شریعت، اخلاقیات شرعی و قواعد انضباطی آغاز می‌کند و به مراحل لطیف‌تر سلوک قدم می‌نهد و پس از عبور از این مراحل به نوعی یگانگی و به اصطلاح، «فنا» (در منطق‌الطیر) یا «سمادهی» (در مکتب یوگا) می‌رسد؛ با این تفاوت ساختاری که سالک عرفان اسلامی در پی وحدت با خداوند است اما سالک یوگایی در پی وحدت با خویشتن. این مقاله آموزه‌های عرفانی در یوگاسوتره‌ها و منطق‌الطیر را با تأکید بر وادی‌های هفت‌گانه و مراحل هشت‌گانة سلوک به صورت تلفیقی مورد بررسی و مقایسه قرار می‌دهد و اختلافات و اشتراکات آنها را بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها

منطق‌الطیر عطار؛ یوگاسوتره‌های پاتنجلی؛ مقامات سلوک؛ فنا؛ سمادهی

مراجع

کتابنامه

ابونصر سراج، عبدالله بن علی. 1382. اللمع فی التصوف، تصحیح نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی. چاپ اول، تهران: اساطیر.

ایستوپ، آنتونی. 1382.  ناخودآگاه. ترجمه شیوا رویگریان. تهران: نشر مرکز.

چاترجی، ساتیش چاندرا و دریندراموهان داتا. 1384. معرفی مکتب های فلسفی هند، ترجمه فرناز ناظر زاده کرمانی، چاپ اول، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.

انصاری، خواجه عبدالله. 1363. صدمیدان. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: طهوری.

ریتر، هلموت. 1379. دریای جان. ج2. ترجمه عباس زریاب خویی و مهر آفاق بایبوردی. تهران: الهدی.

زینر، روبرت چارلز. 1388. عرفان هندو و اسلامی. ترجمه نوری سادات شاهنگیان. تهران: سمت.

شایگان، داریوش. 1375.  ادیان و مکتبهای فلسفی هند. ج2. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.

ــــــــــــــ . 1384. آیین هندو و عرفان اسلامی. ترجمه جمشید ارجمند. چاپ دوم. تهران: فرزان.

صادقی شهپر، علی. 1387. «روش شناسی عرفان تطبیقی»، مجله علمی و پژوهشی پژوهشنامه ادیان، سال دوم. شماره چهارم.

ــــــــــــــــــــ .1390. مقامات سلوک در مکتب یوگا و عرفان یوگا. رساله دکتری رشته ادیان و عرفان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. 1384. منطق‌الطیر. تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.

ـــــــــــــــــــــــــــــ .1386. مصیبت نامه. تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.

غزالی، ابوحامد محمد. 1382. کیمیای سعادت. ج2. به کوشش حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1374. شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار. چاپ دوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

نصر، سید حسین. 1382. آموزه‌های صوفیان. چاپ اول. تهران: قصیده‌سرا.

یاکوبس، هانس. 1376. حکمت شرق و روان درمانی غرب. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.

یونگ، کارل گوستاو. 1379. یوگا (مجموعه مقالات). ترجمه جلال ستاری. تهران: میترا.

 

English References

Anand, Sudhir. 2002. The Essence of the Hindu Religion. New Delhi: UBSPD.

Dasgupta, S. N. 1927. Hindu Mysticism. Chicago: Open Court Publishing Co.

____________. 1973. Yoga as Philosophy and Religion, Delhi;Patna.

____________. 1974. Yoga Philosophy, Delhi, Patna.

Eliade, Mircea. 1958. Yoga Immortality and Freedom. Trans. By Willard R. Trask. New York: Pantheon Books.

___________. 1975. Patanjali and Yoga, Trans. Charles Lam markmann, New York.

Mukerji, P.N. 1977. Yoga Philosophy of  Patanjali. India: University of Calcutta.

Woods, James Haughton. 1966. The Yoga-System of   Patanjali. Delhi: Patna.

Zaehner, R. C. 1969. Hindu and Muslim Mysticism, New York.