شطحیات عین‌القضات همدانی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 6، دوره 7، شماره 25، دی 1390، صفحه 106-123   

نویسندگان

فاطمه مدرسی¹؛ مونا همتی²؛ مریم عرب²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

چکیده

شطحیات محصول نگاه تازة گویندة آن به خدا، انسان و شریعت و بازگویی تجربه‌های خاص روحی اوست و از آنجا که افق جدیدی در برابر خواننده متجلی می‌سازد، با بیان پارادوکسی همراه است و اعجاب و شگفتی را در خواننده بر می‌انگیزد و او را با معنایی خلاف انتظار روبه‌رو می‌سازد. از سوی دیگر، چون این معنی در یک ساختار منظم زبانی عرضه می‌شود، زبان شطح ارزش والایی می‌یابد. این پژوهش برآن است به بررسی شطحیات عین‌القضات به عنوان یکی از مصادیق سطح تناقضی زبان عرفانی او بپردازد، که در آن امری متناقض با ظاهر شرع بیان می‌شود. توحید ابلیس، رؤیت خداوند، کفر و ایمان، فنا و بقا و... از جمله شطحیاتی هستند که قاضی پرشور همدان به سبب بیان آنها جان باخت.

کلیدواژه‌ها

عین‌القضات؛ زبان عرفانی؛ پارادوکس؛ شطحیات؛ تناقض

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

آقا میرزایی، ناهید. 1379. ترجمة نهج البلاغه. تهران: بهزاد.

ابن­عربی.1420. فتوحات مکیه. به تصحیح احمد شمس‌الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.

استیس، والترترانس .1361. فلسفه و عرفان. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. تهران: سروش.

پورنامداریان، تقی. 1380. در سایة آفتاب. تهران: سخن.

چناری، عبدالامیر. 1377. متناقض­نمایی در شعر فارسی. تهران: فرزان.

روحانی‌نژاد، حسین .1388. مواجید عرفانی. چ2.تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.

روزبهان بقلی شیرازی. 1374. شرح شطحیات. به تصحیح هانری کربن. چ3. تهران: طهوری.

زمانی، کریم .1375. شرح جامع مثنوی معنوی. چ3. تهران: اطلاعات.

ستاری، جلال. 1372. مدخلی بر رمزشناسی عرفانی. تهران: مرکز.

عطار نیشابوری. 1379.تذکرةالاولیاء. به تصحیح نیکلسون. تهران: اساطیر.

عین­القضات همدانی .1389. تمهیدات. به تصحیح عفیف عسیران. چ8. تهران: منوچهری.

ـــــــــــــــــــ . 1378. دفاعیات و گزیدة حقایق (ترجمه دو رسالة شکوی‌الغریب و زبدةالحقایق). ترجمة قاسم انصاری. تهران: منوچهری.

ــــــــــــــــــ . 1377. نامه‌ها. به تصحیح علینقی منزوی. تهران: اساطیر.

غزالی، احمد. 1376. مجموعة آثار فارسی. به­اهتمام احمد مجاهد. چ3. تهران: دانشگاه تهران.

فتحی، زهرا .1384. پژوهشی در اندیشه­های عرفانی عین­القضات همدانی. چ2. تهران: ترفند.

فولادی، علیرضا .1387. زبان عرفان. قم: فراگفت.

کیایی‌نژاد، زین­الدین. 1366. سیر عرفان در اسلام. تهران: کتابفروشی اشراقی.

مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمّد .1366. شرح التعرف لمذهب التصوف. به تصحیح محمّد روشن. تهران: اساطیر.

نصر، سیدحسین .1361. سه حکیم مسلمان. ترجمة احمد آرام. چ4. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

نیکلسون، رینولد. 1358. تصوّف اسلامی و رابطة انسان و خدا. ترجمة محمدرضا شفیعی‌کدکنی. چ2. تهران: توس.