هفت زینة مهری در هفت خوان بیژن

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 3، دوره 7، شماره 23، تیر 1390، صفحه 51-92   

نویسندگان

قدمعلی سراّمی¹؛ سیما منصوری²

¹دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان ـ

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

چکیده

هرگاه در داستان پارتی بیژن و منیژه با باریک‌بینی نگریسته شود، بن‌مایه‌های اساطیری نهفته در آن جلوه‌ای پررنگ‌تر می‌یابد و ارتباطی عمیق و ریشه‌دار با بنیان‌های اعتقادی کیش مهر و عناصر زندة هفت‌خوانی را که با اعمال یلان اسطوره‌ای هفت‌خوان‌ساز مرتبط است،‌ به نمایش می‌گذارد. بیژن جوان پس از گذران روند آغازین سلوک میترایی، در حالی‌که رازآموزی را از سرگذرانده و آماده انجام مراحل عملی آزمون است، به فرمان مرشد مهری خویش راهی سفر ارمان می‌شود تا با کشتن گرازان بیشة ارمان- که نمادی از اژدرکشی باستان است- شایستگی خود را به اثبات برساند. در توران‌زمین حوادثی را از سر می‌گذراند که همسانی شگفتی با سختی‌های مراحل سلوک مهری دارد و چنین به نظر می‌رسد که زینه‌های آیینی همچون گورخوابی؛ عبور از دالان‌های تاریک و سرما و گرما؛ غسل تعمید و تحمل گرسنگی و غربت، که از مشخصه‌های آزمون سالکان میترایی است، را می‌گذراند. 

کلیدواژه‌ها

هفت‌خوان؛ میتراییسم؛ آتش؛ جادوگر؛ گراز

مراجع

کتابنامه

اوشیدری، جهانگیر. 1386. دانشنامه مزدیسنا. چ 4. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1387. پژوهشی در اساطیر ایران. چ 7. تهران: آگاه.

پین سنت، جان.1380. اساطیر یونان. ترجمة باجلان فرخی. چ 1. تهران: اساطیر.

دیوید سون، الیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

رضی، هاشم. 1381الف. آیین مهر. چ 1. تهران: بهجت.

ـــــــــــ .1381ب. دانشنامه ایران باستان. تهران: سخن.

زمردی، حمیرا. 1385. نقد تطبیقی ادیان و اساطیر. چ 2. تهران: زوار.

زنر، آر. سی. 1384. زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمة تیمور قادری. تهران: امیرکبیر.

سرامی، قدمعلی. 1373. از رنگ گل تا رنج خار. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی.

سرکاراتی، بهمن. 1385. سایه‌های شکار شده. چ 1. تهران: طهوری.

فرخزاد، پوران. 1386. مهره مهر. تهران: نگاه.

فردوسی. 1375. شاهنامه فردوسی. به کوشش سعید حمیدیان. چ 3. تهران: قطره.

کومن، فرانتس. 1383. آیین پر رمز و راز میترایی. ترجمة هاشم رضی. چ 2. تهران: بهجت.

کوورجی کویاجی، جهانگیر. 1388. بنیادهای اسطوره و حماسه ایران. ترجمة جلیل دوستخواه. چ 3. تهران: آگاه.

لاهیجی، شهلا و کار، مهرانگیز. 1387. شناخت هویت زن ایرانی. چ 4. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

موسوی، مصطفی. 1375. بیژن و منیژه. چ 1. تهران: سروش.

ورمازرن، مارتین. 1386. آیین میترا. ترجمة بزرگ نادرزاد. چ 6. تهران: چشمه.