هماهنگی وزن و محتوا در اشعار ناصرخسرو

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 6، دوره 4، شماره 12، مهر 1387، صفحه 64-98   

نویسندگان

جعفر مقدس¹؛ حمزه نصراللهی²

¹استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

²کارشناس ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

از زوایای مهم و قابل بررسی در دیوان حکیم ناصرخسرو، وزن عروضی و پیوند آن با محتوا در اشعار این شاعر بزرگ است. با مطالعه در دیوان شعر شاعر، می‌توان دریافت که او در بحرهای بسیط، جدید، غریب، طویل، متدارک، مشاکل، مدید، کامل، وافر، هیچ شعری نسروده، اما از 11 بحر عروضی هزج، رمل، مضارع، متقارب، منسرح، سریع، خفیف، مجتث، قریب، رجز، مقتضب و در مجموع، 26 وزن عروضی بهره گرفته که خود، نشان از تنوع وزنی در دیوان اوست. وی هر یک از اوزان را در خدمت مفاهیم و مضامینی درخور و شایستۀ آن وزن به کار گرفته و توانسته است پیوندی خوب میان وزن و محتوای اشعار ایجاد کند. از دیگر ویژگی‌های مهم عروضی در شعر ناصر خسرو، به کار رفتن اختیارات و زحافات عروضی فراوان است که نه تنها مایۀ ضعف موسیقایی شعر او نشده، بلکه موسیقی سخنش را پر صلابت‌تر و سنگین‌تر ساخته است. 

کلیدواژه‌ها

عروض؛ بحر؛ وزن؛ محتوا؛ ناصرخسرو