بررسی نقش عوامل موثر در پیدایش و تکوین جریانهای واریزه ای در ارتفاعات شمال دریاچه ارورمیه (مطالعه موردی حوضه های شمال طرح آبخوانداری تسوج)

فصلنامه جغـرافیا

مقاله 2، دوره 4، شماره 15، دی 1389، صفحه 19-46   

نویسندگان

محمد رضا اصغری مقدم¹؛ جمشید یاراحمدی²؛ مالک رفیعی³

¹استادیار گروه جغرافیای دانشگاه آزاداسلامی واحدتهران مرکزی

²هئیت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اذربایجان شرقی و دانشجویی دکترای جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیایی طبیعی(ژئومورفولوژی،هیدرولوژی) دانشگاه آزاداسلامی واحدتهران مرکزی

چکیده

درحدود 90 درصد از مساحت پیکره ارتفاعات حوضه شمال آبخوانداری تسوج از سازندهای رسـوبی تشـکیل شده است. عملکرد شدید نیروهای تکتونیکی به ویژه در سازندهای مقاوم و غیر مقاوم با ایجـاد تـراکم گسـلی km ) بالا 2 / km به 2/2) همراه حاکمیت سیستم فرسایش پریگلاسیر، بهویژه در ارتفاعات1700متری به بالا باعـث شده تا با تخریب فیزیکی سنگها و پسروی پرتگاهها، جریانهای واریزهای مجـزا و ممتـد بسـیار تیپیـک در سطح وسیعی در منطقه شکل بگیرند و برای مطالعه جهت اهداف طرح از نرم افزار هـای Arc GIS و داده هـای سنجش از راه دور و به منظور شناخت روابط بین خصوصیات مختلف مورفومتری آنها از تحلیلهای آمـاری در محیط نرمافزاری SPSS استفاده شده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهند که ناپایداریهای غالب منطقه عمـدتاً از نـوع واریـزه هـای دامنـه ای ( Debris slide) و وایزههای درهای (Debris flow(هستند و دینامیک آنها نیز عمدتا منشاء طبیعی داشته که در این میـان شیب و لیتولوژی، نوع زمین ساخت بههمراه عامل ارتفاع از جمله مهمترین پارامترهای تاثیر گذار آنها بحسـاب میآیند. نتایج تحلیلهای کمی نشان داد که همبستگی بالا و معنی دار با ضریب اطمینان مناسب بین پارامترهای مختلف واریزه ها وجود دارد. در نهایت مهمترین پیشنهادات حاصل از این مطالعه درجهـت کـاهش خطـرات ناپایداری دامنه ای در منطقه مطالعـاتی عبارتنـد از : اجـرای عملیـات مناسـب آبخیـزدای (احـداث سـازه هـای تورگابیونی و بتونی و سازه های لاستیکی) و عملیات بیولوژیکی در بالادستهای حوضه مورد مطالعه میباشد .

کلیدواژه‌ها

ناپایداری دامنه ای؛ آبخوانداری تسوج؛ نرم افزاری Arc GIS؛ جریات واریزه ای؛ سازه های هیدرولیکی