مبانی مفهومی احساس تنهایی: یک مطالعه کیفی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 2، دوره 8، شماره 30، دی 1390، صفحه 123-141   

نویسندگان

سوسن رحیم‌زاده¹؛ حمیدرضا پوراعتماد²؛ علی عسگری³؛ محمدرضا حجت⁴

¹استادیار دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران جنوب

²دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

³استادیار دانشگاه تربیت معلم

⁴استاد دانشگاه پزشکی جفرسون

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه‎های مفهومی احساس تنهایی در دانشجویان ایرانی بر پایة پژوهش کیفی و تحلیل محتوا شکل گرفت. اطلاعات محتوایی احساس تنهایی در سه گام جمع‎آوری شدند: نخست، پیشینة پژوهشی احساس تنهایی و ابزارهای اندازه‎گیری آن به‎طور جامع مرور شد. سپس با 10 مشاور (چهار زن و شش مرد) و 10 دانشجو (شش زن و چهار مرد) مصاحبه و نظرات آنها دربارة احساس تنهایی ضبط شد. سرانجام 135 دانشجو (94 زن و 41 مرد) یک پرسشنامة باز‎ـ‌‎پاسخ احساس تنهایی را تکمیل کردند. تحلیل محتوای پیشینة پژوهشی بیانگر هفت مؤلفة احساس تنهایی، یعنی مؤلفه¬های هیجانی، اجتماعی، خانوادگی، احساساتی، دوستان، گرو‎ه‎های بزرگ‎تر (پیوندجویی گروهی) و هستی‎گرایی بودند. از تحلیل محتوای مصاحبه‎ با مشاوران، پنج مؤلفة هیجانی/ فردی، ارتباطی/ اجتماعی، ارتباطی/ خانوادگی، هستی‎گرا و مذهبی/ معنوی، از مصاحبه با دانشجویان، چهار مؤلفة هیجانی/ فردی، ارتباطی، احساساتی و مذهبی/ معنوی و از پرسشنامة باز-‌پاسخ سه مؤلفة هیجانی/ فردی، ارتباطی ( ارتباط با دیگران، خانواده، دوستان، گروه‎های بزرگ‎تر) و مذهبی/ معنوی شناسایی شدند. یافتة منحصر‎به‎فرد این مطالعه، تنهایی مذهبی/ معنوی بود که در اندازه‎گیری احساس تنهایی در نمونه‎های ایرانی باید در¬نظر¬ گرفته شود. بر اساس این یافته‎ها می‎توان یک ابزار اندازه‎گیری احساس تنهایی مبتنی بر فرهنگ ایرانی را تهیه و گسترش داد.

کلیدواژه‌ها

احساس تنهایی؛ تحلیل محتوا؛ مفهوم‌پردازی؛ تنهایی مذهبی/معنوی