پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,991 |
| تعداد مقالات | 83,502 |
| تعداد مشاهده مقاله | 76,918,750 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 53,990,756 |
برآورد ارزشهای گردشگری و حفاظتی میدان نقش جهان اصفهان (کاربرد روش ارزشگذاری مشروط) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اقتصاد مالی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 8، دوره 8، شماره 27، شهریور 1393، صفحه 127-152 اصل مقاله (532.99 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسندگان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مصطفی رجبی* 1؛ سیده نساء موسوی2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1استادیار گروه اقتصاد، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر ، اصفهان.ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2- کارشناس ارشد توسعه اقتصادی و برنامهریزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر ، اصفهان.ایران. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| میدان نقش جهان و مجموعه بناهای آن، یکی از شاخصترین شاهکارهای معماری عصر صفویه و از جاذبههای مهم میراث فرهنگی کشور به شمار میآید. ارزشگذاری اقتصادی این میراث فرهنگی، سیاستگذاری و تصمیمگیری در مورد بهبود وضعیت اقتصادی و حفاظت از آن را مورد ارزیابی قرار میدهد. از اینرو هدف این پژوهش ارزشگذاری اقتصادی میدان نقش جهان اصفهان با استفاده از تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای بازدید از مجموعه بناهای آن و همچنین حفاظت از آن میباشد. بنابراین ارزش اقتصادی میدان نقش جهان، به ارزش گردشگری (ارزش مصرفی) و ارزش حفاظتی (ارزش غیرمصرفی) تقسیمبندی گردید. برای به دست آوردن تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از روش ارزشگذاری مشروط استفاده گردید. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق 1100 پرسشنامه تکمیل شده و مصاحبه حضوری با بازدیدکنندگان میدان نقش جهان در سال 1389 جمعآوری گردید. با توجه به مقادیر تمایل به پرداخت دامنهای از الگوی پروبیت رتبهای برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت استفاده گردید. بر اساس یافتهها، 5/94 درصد بازدیدکنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی برای بازدید از مجموعه بناهای میدان نقش جهان و 5/68 درصد، حاضر به پرداخت مبلغی برای حفاظت از میدان نقش جهان هستند. بر اساس تمایل به پرداخت افراد و تعداد بازدیدکنندگان داخلی از مجموعه بناهای میدان نقش جهان در سال 1389، ارزش گردشگری و ارزش حفاظتی سالیانه میدان نقش جهان به ترتیب بیش از 12630 و 465920 میلیون ریال برآورد گردید. در نتیجه ارزش اقتصادی (مجموع ارزشهای گردشگری و حفاظتی) میدان نقش جهان نزد بازدیدکنندگان داخلی و برای سال 1389 بیش از 478550 میلیون ریال برآورد گردید | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| میراث فرهنگی؛ میدان نقش جهان؛ روش ارزشگذاری مشروط؛ الگوی پروبیت رتبهای | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
برآورد ارزشهای گردشگری و حفاظتی میدان نقش جهان اصفهان (کاربرد روش ارزشگذاری مشروط)
مصطفی رجبی[1] سیده نساء موسوی[2]
چکیده میدان نقش جهان و مجموعه بناهای آن، یکی از شاخصترین شاهکارهای معماری عصر صفویه و از جاذبههای مهم میراث فرهنگی کشور به شمار میآید. ارزشگذاری اقتصادی این میراث فرهنگی، سیاستگذاری و تصمیمگیری در مورد بهبود وضعیت اقتصادی و حفاظت از آن را مورد ارزیابی قرار میدهد. از اینرو هدف این پژوهش ارزشگذاری اقتصادی میدان نقش جهان اصفهان با استفاده از تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای بازدید از مجموعه بناهای آن و همچنین حفاظت از آن میباشد. بنابراین ارزش اقتصادی میدان نقش جهان، به ارزش گردشگری (ارزش مصرفی) و ارزش حفاظتی (ارزش غیرمصرفی) تقسیمبندی گردید. برای به دست آوردن تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از روش ارزشگذاری مشروط استفاده گردید. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق 1100 پرسشنامه تکمیل شده و مصاحبه حضوری با بازدیدکنندگان میدان نقش جهان در سال 1389 جمعآوری گردید. با توجه به مقادیر تمایل به پرداخت دامنهای از الگوی پروبیت رتبهای برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت استفاده گردید. بر اساس یافتهها، 5/94 درصد بازدیدکنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی برای بازدید از مجموعه بناهای میدان نقش جهان و 5/68 درصد، حاضر به پرداخت مبلغی برای حفاظت از میدان نقش جهان هستند. بر اساس تمایل به پرداخت افراد و تعداد بازدیدکنندگان داخلی از مجموعه بناهای میدان نقش جهان در سال 1389، ارزش گردشگری و ارزش حفاظتی سالیانه میدان نقش جهان به ترتیب بیش از 12630 و 465920 میلیون ریال برآورد گردید. در نتیجه ارزش اقتصادی (مجموع ارزشهای گردشگری و حفاظتی) میدان نقش جهان نزد بازدیدکنندگان داخلی و برای سال 1389 بیش از 478550 میلیون ریال برآورد گردید. واژه‌های کلیدی: میراث فرهنگی، میدان نقش جهان، روش ارزشگذاری مشروط، الگوی پروبیت رتبهای. طبقه بندی JEL : Q57، Z11 1- مقدمه میراث فرهنگی اقلامی مانند آثار هنری، معماری، دستاوردهای فرهنگی و نیز اندیشهها، هنجارها و فهم مشترک محیط زندگی را در بر میگیرد که از نسلهای پیش به ارث رسیده است. کلیه اقلام تحت شمول تعریف فوق این وجه مشترک را دارد که به دست نسل حاضر ایجاد نشده و میراث نسلهای پیش است. این اقلام در چارچوب یک طبقهبندی تقریبی به داراییهای ملموس (مانند آثار هنری و معماری) و داراییهای غیرملموس (مانند هویت مشترک، هنجارهای اجتماعی و اخلاقی ریشهدار در فرهنگ مشترک) قابل طبقهبندی است (هاتر[i]، 1382). پیکاک[ii]، میراث فرهنگی را کالای شبه عمومی میداند که ماهیت آن را اصل عدم شمول و عدم امکان رقابت در مصرف تحت تأثیر قرار میدهد. که نفع عمومی به همراه عدم تقارن اطلاعاتی که مشخصههای کالاهای هنری است موجب بروز پدیدههای راهبردی غیرمتعارف مانند بروز سواری مجانی در رفتار مصرفکننده میشود. در شرایط رقابتی، ارزش توسط سطح تعادل عرضه و تقاضا و یا قیمت تعادلی بازار تعیین میگردد. ولی برخی از کالاها مانند کالاهای عمومی که دارای اثرات خارجی[iii] هستند، را نمیتوان با استفاده از روش معمول، ارزشگذاری کرد. به همین دلیل ارزشگذاری اقتصادی میراث فرهنگی از طریق روشهای معمول مبتنی بر تحلیل عرضه و تقاضا از کارآیی لازم برخوردار نیست. بنابراین لازم است از روشهای دیگری برای دستیابی به ترجیحات مصرفکنندگان استفاده کرد. به طور کلی دو رهیافت برای ارزشگذاری کالاها و خدمات غیربازاری از طرف اقتصاددانان ارائه شده است: الف. روشهای غیرمتکی به منحنی تقاضا، که این روشها عبارتند از: رأیگیری[iv]، روش عکس العمل یا واکنش- دوز[v]، روش هزینه جایگزینی یا جبرانی[vi]، روش رفتار جبرانی (رفتار تعدیلی یا پیشگیرانه)[vii] و روش هزینه فرصت از دست رفته[viii]. ب. روش های متکی به منحنی تقاضا، که در این روش ها، قیمت کالاها به کمک منحنی تقاضا تعیین میشود و به دو دسته تقسیم میشوند: روش رجحانات آشکار شده[ix]، که این روش با منحنی تقاضای عادی[x] (مارشالی) ارتباط دارد و شامل روش هزینه- سفر[xi]، روش مطلوبیت تصادفی[xii]، روش قیمتگذاری هدانیک[xiii] میشود. روش رجحانات بیان شده[xiv]، که این روش با منحنی تقاضای جبرانی[xv] (هیکسی) مرتبط میباشد و شامل روش ارزشگذاری مشروط[xvi] و الگوی انتخاب[xvii] میباشد. از میان روشهای ارزشگذاری غیربازاری عنوان شده، روشهای ارزشگذاری مشروط، الگوی انتخاب، هزینه- سفر و هدانیک در مطالعات ارزشگذاری منابع فرهنگی به کار گرفته شدهاند. از بین روشهای مذکور، الگوی انتخاب و ارزشگذاری مشروط، بهترین روشها برای ارزشگذاری کالاهای فرهنگی هستند (Mourato, 2002) و روش ارزشگذاری مشروط، بیشترین کاربرد را داشته است (Noonan, 2003). روش ارزشگذاری مشروط اولین بار در سال 1947 توسط کریسی- وانتراپ[xviii] ارائه شد و در سال 1963 اولین بار توسط دیویس[xix] برای ارزشگذاری منافع تفریحات در اطراف یک رودخانه مورد استفاده قرار گرفت (عسگری و مهرگان، 1380). از آن زمان این روش، به طور وسیعی در کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه استفاده شده است (Whittington, 1998). هرچند اغلب مطالعات تجربی در زمینه کالاهای زیست محیطی بوده است. به عنوان نمونه هانسن[xx] (1997)، با استفاده از این روش به برآورد تمایل به پرداخت[xxi]، برای تئاتر سلطنتی شهر کپنهاگ[xxii] دانمارک پرداخته است. سانتاگاتا[xxiii] و سیگنورلو[xxiv] (2000)، تمایل به پرداخت پاسخدهندگان برای بقا، حمایت و ادامه فعالیت برنامه فرهنگی ارائه شده در شهر ناپلس[xxv] را برآورد کردهاند. کاکیئوچی[xxvi] (2004)، به تعیین ارزش اقتصادی روستاهای تاریخی گوکایاما[xxvii] در ژاپن پرداخته است. توآن[xxviii] و ناورود[xxix] (2008)، از روش ارزشگذاری مشروط برای تخمین منافع اقتصادی حفاظت از مکان میراث جهانی[xxx] مای سان[xxxi] در کشور ویتنام استفاده کردهاند. سامدین[xxxii] (2008)، با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط به تعیین سیاست قیمتگذاری مناسب برای مدیریت پارک ملی تامان نگارا[xxxiii] در کشور مالزی پرداخته است. بررسی مطالعات انجام شده داخلی در حوزه میراث فرهنگی نشان میدهد، استفاده از روش ارزشگذاری مشروط کمتر مورد توجه بوده است. عسگریو مهرگان (1380)، با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط به برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مجموعه تاریخی گنجنامه همدان پرداختهاند. دانشورکاخکی و همکاران (1386)، ارزش وجودی مناطق ییلاقی منطقه زشک مشهد را برآورد کردهاند. امامی میبدی و قاضی (1387)، به برآورد ارزش تفریحی پارک ساعی تهران پرداختهاند. همچنین فرجزاده و همکاران (1388)، تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مجموعه تاریخی پاسارگاد را با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط برآورد کردهاند. مولایی و همکاران (1389)، ارزش تفریحی کاخ سردار ماکو را با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط برآورد کردهاند. با توجه به اینکه میراث فرهنگی معمولاً در تملک نمایندگان بخش عمومی قرار داشته، ارزشگذاری اقتصادی جنبههای مختلف قابل استفاده[xxxiv] و غیرقابل استفاده[xxxv] میراث فرهنگی با توجه به میزان تمایل به پرداخت افراد جامعه، به سیاستگذاران کمک میکند تا از امکانات قانونی مانند مالیاتها، یارانهها و غیره برای بهبود وضعیت میراث فرهنگی و حفاظت از آن و نیز ارائه خدمات مطلوب به بازدیدکنندگان استفاده کنند. همچنین تصمیمگیری شخصی افراد و مدیران را درباره اینگونه کالاها و خدمات عمومی کاهش میدهد. در این راستا و با توجه به آنچه بیان شد، این پژوهش اقدام به برآورد ارزش اقتصادی (مجموع ارزش گردشگری و ارزش حفاظتی) میدان نقش جهان اصفهان با استفاده از تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای بازدید از مجموعه بناهای آن و همچنین حفاظت از آن مینماید. برای به دست آوردن تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان از روش غیر بازاری ارزشگذاری مشروط استفاده میگردد. همچنین در ادامه به شناخت و تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان با استفاده از الگوی پروبیت رتبهای[xxxvi] میپردازد. قابل ذکر است که در اغلب مطالعات پیشین به خاطر سادگی از پرسشنامه انتخاب دوگانه تک بعدی یا دو بعدی برای کسب تمایل به پرداخت استفاده شده است و نیز از الگوی لاجیت برای اندازهگیری و تعیین عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت استفاده شده است. در این مطالعه به پیروی از دیدگاه ویتینگتون و همکاران (1990) در مورد اطمینان بیشتر به مقادیر انتخابی از میان دامنهای از اعداد، نسبت به مقادیر انتخابی از میان اعداد مشخص، از مقادیر دامنهای (فازی) برای کسب تمایل به پرداخت استفاده شده و همچنین از روش کارت پرداخت برای کسب تمایل به پرداخت در پرسشنامه استفاده شده است. با توجه به مقادیر دامنهای تمایل به پرداخت از الگوی پروبیت رتبهای برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت استفاده گردیده است.
میدان نقش جهان قبل از آنکه شهر اصفهان به پایتختی صفویه انتخاب شود، در محل این میدان، باغی وسیع به نام نقش جهان وجود داشته است. در دوره شاه عباس اول و در سال 1021 هجری قمری، آن باغ را تا حدود امروزی وسعت دادهاند و در اطراف آن مشهورترین و عظیمترین بناهای تاریخی اصفهان را به وجود آوردهاند (عمرانی، 1384). میدان نقش جهان به همراه مجموعه بناها و فضاهای تکمیلی آن شامل مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله، کاخ عالی قاپو، توحیدخانه، سردر قیصریه و راسته بازار و موقعیت آن در مرکز شهر و در شرق گردشگاه چهارباغ، یکی از ویژگیهای معماری عصر صفوی و عضو اصلی گسترش شهر به شمار میآید. میدان نقش جهان در پانزدهم دیماه سال 1310 در فهرست آثار ملی و در تاریخ نوزدهم اردیبهشتماه سال 1358 (9 می[xxxvii] 1979) در فهرست میراث جهانی ثبت شده است (پازوکی، 1384).
مبانی نظری و روش تحقیق به طور کلی اقتصاددانان ترجیحات افراد را به عنوان اساس ارزش در نظر میگیرند (پرمن[xxxviii]، 1387). از نظر علم اقتصاد، ارزش یک کالا یا خدمت برابر با مجموع پرداختها برای آن کالا یا خدمت و اضافه رفاه مصرفکننده است. اضافه رفاه مصرفکننده، عبارت است از تفاوت بین مبلغی که مصرفکننده مایل است برای کالایی بپردازد و مبلغی که در واقع به هنگام خرید آن میپردازد (پندیک[xxxix]، 1386). این ارزش گاهی اوقات در بازار و بر اساس مقادیر مشخص و گاهی بر مبنای ترجیحات انسانی است. در جایی که مبنای تعیین ارزش، ترجیحات انسانی است از ارزش اقتصادی کل[xl] استفاده میگردد. ارزش اقتصادی کل، مجموع ارزش مصرفی[xli] (قابل استفاده) و ارزش غیرمصرفی[xlii] (غیرقابل استفاده) میباشد که ارزش غیرمصرفی شامل ارزش اختیاری[xliii]، ارزش شبه اختیاری[xliv]، ارزش وجودی[xlv] و ارزش میراثی[xlvi] میباشد (Kakiuchi, 2004). ارزشهای مصرفی از مصرف و بهرهبرداری واقعی از کالاها و خدمات مشتق میشوند. به عبارت دیگر، ارزشهای قابل استفاده، کالاها و خدماتی را ارائه میدهند که عمدتاً در بازار قابل مبادله بوده و تعیین ارزش آنها به سهولت امکان پذیر است. ارزش غیر مصرفی که به آن ارزش حفاظتی[xlvii] هم میگویند در بر گیرنده ارزش اختیاری، ارزش شبه اختیاری، ارزش وجودی و ارزش میراثی میباشد (Gutman, 2007). ارزش اختیاری (انتخاب) ارزش اضافهای است که از مطلوبیت ناشی از مصرف واقعی یک کالا میتواند نصیب مصرفکننده شود. اگر افراد به ترجیحات خود در آینده و امکان دستیابی به منابع در آینده کاملاً مطمئن باشند، آنگاه ارزش اختیاری صفر خواهد بود. اما اگر از ترجیحات خود در آینده یا امکان دستیابی به منابع در آینده مطمئن نباشند، ممکن است برای حفظ اختیار و حق انتخاب خود، تمایل به پرداخت مبلغی (معادل ارزش اختیار) داشته باشند. سیچتی[xlviii] و فریمن[xlix] (1971) نشان دادند که قیمت اختیاری یک شخص ریسکگریز از اضافه رفاه انتظاری او بزرگتر بوده و تفاوت بین قیمت اختیاری و اضافه رفاه مورد انتظار مصرفکننده همان ارزش اختیاری است. بنابراین ارزش اختیاری یک اضافه ارزش مربوط به ریسک است که برای اشخاص ریسکگریز مقدار مثبتی است (پرمن، 1387). ارزش شبه اختیاری به منافع مطلوبیت ناشی از عدم اطمینان نسبت به تصمیمات غیرقابل برگشت مربوط میشود و لذا به حفظ اختیار استفاده از منبع با توجه به رشد دانش و بهبود تکنولوژی در آینده اشاره مینماید (پرمن، 1387). ممکن است کاربرد یک منبع طبیعی به طور واقعی، یا کاربرد آن در آینده معلوم نباشد ولی ترجیحات افراد برای حفظ منابع به شکلهای مختلف در زمان حال کاملاً معلوم باشد. این ترجیحات مبنا و اساس ارزش وجودی منبع طبیعی است. ارزش وجودی ناشی از ترجیحات انسان در مورد منابع است، بدون آنکه ارتباطی با آنها داشته باشد (پرمن، 1387).افراد ممکن است وجود صِرف میراث فرهنگی را برای خودشان یا برای جامعه با ارزش بدانند، حتی اگر به طور دست اول از منافع آن بهره نبرند[l]. دیوید پیرس[li] (1994)، ارزش میراثی را مطلوبیت ناشی از آگاهی اشخاص در نگهداری داراییهای منبع طبیعی برای نسلهای آینده تعریف میکند. افراد ممکن است به این دلیل از میراث فرهنگی منتفع شوند که بدانند دارایی فرهنگی به نسلهای بعدی منتقل خواهد شد. با توجه به اینکه، ارزشهای مصرفی از مصرف و بهرهبرداری واقعی از کالاها و خدمات مشتق میشوند. در این تحقیق، ارزش حاصل از تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مجموعه بناهای میدان نقش جهان برای بازدید از این بناها، ارزش مصرفی تلقی شده و ارزش گردشگری نامیده میشود. همچنین به دلیل اینکه، ارزش وجودی به عنوان تمایل به پرداخت افراد جامعه برای حفاظت از موجودیت یک میراث فرهنگی، ارزش میراثی به عنوان تمایل به پرداخت افراد جامعه برای حفاظت از میراث فرهنگی برای منفعت نسلهای آینده و ارزش اختیاری و شبه اختیاری به عنوان تمایل به پرداخت افراد جامعه برای حفاظت از میراث فرهنگی برای فرصتها و فعالیتهای مصرفی احتمالی در آینده تعریف میشود (Gutman, 2007). در این تحقیق، ارزش حاصل از تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای حفاظت از میدان نقش جهان، ارزش غیرمصرفی تلقی گردیده و ارزش حفاظتی نامیده میشود. اقتصاددانان برای ارزشگذاری کالاها و خدمات، روشهای گوناگونی ارائه کردهاند. هر کدام از این روشها موارد استفاده خاصی دارد. میتوان گفت متداولترین روش تعیین ارزش، قیمت تعادلی حاصل از برخورد منحنیهای عرضه و تقاضا است. اما این روش برای کالاها یا خدماتی قابل استفاده است که دارای بازار هستند. در حالی که برای برخی از کالاها و خدمات تقاضا شده، بازاری وجود ندارد که به آنها کالاها و خدمات فاقد بازار یا غیربازاری گفته میشود. بنابراین میتوان گفت به طور کلی کالاها و خدمات به دو دسته بازاری و غیر بازاری تقسیم میشوند. از طرفی در اقتصاد، منحنی تقاضا به دو صورت تفسیر میگردد؛ منحنی تقاضا، مکان هندسی نقاط قیمت و مقدار کالا یا خدمت مورد تقاضا و با فرض ثابت ماندن سایر عوامل را نشان میدهد و از طرف دیگر منحنی تقاضا همان منحنی تمایل به پرداخت است زیرا بر روی منحنی تقاضا، قیمت مربوط به هر مقدار، حداکثر قیمتی است که فرد برای آخرین واحد مصرف، تمایل به پرداخت دارد. تفسیر اول بیشتر برای کالاهای بازاری و تفسیر دوم بیشتر برای کالاهای غیر بازاری مصداق دارد. بنابراین برای دستیابی به ارزش کالاهای غیربازاری بایستی از ترجیحات مصرفکنندگان استفاده کرد. یکی از معیارهای اندازهگیری رجحانات افراد، از طریق تمایل به پرداخت آنها که برای رسیدن به یک منفعت مایلند بپردازند، میباشد. بدین ترتیب، میتوان معیاری برای اندازهگیری ترجیحات افراد به دست آورد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
روش رجحانات بیان شده در روش رجحانات بیان شده، ارجحیت کالاهای غیربازاری، نزد مصرفکنندگان ارزیابی میگردد. از آنجایی که ارجحیت مصرفکنندگان مدنظر است، تابع رفاه مورد استفاده قرار میگیرد و مباحث مازاد مصرفکننده زیربنای اصلی این مطالعات است. در واقع در این روش با طراحی یک بازار فرضی[lii] برای محصول فاقد قیمت، از افراد در مورد تمایل به پرداخت یا تمایل به دریافت[liii] آنها برای بهبود یا عدم بهبود کیفی محصول مورد نظر سوال میشود. این روش با تابع تقاضای جبرانی (هیکسی) مرتبط میباشد. چون این روش از قیمتهای مشاهده شده بازاری استفاده نمیکند و مستقیماً از ذهنیت افراد در رابطه با کالاهای غیر بازاری استفاده میکند، روش ارزشگذاری مستقیم نامیده میشود. روش رجحانات بیان شده، میتواند ارزشهای غیرمصرفی ناشی شده از کالاهای عمومی را اندازهگیری کند. بهترین کاربرد شناخته شده از این روش، روش ارزشگذاری مشروط است (Mourato, 2002).
روش ارزشگذاری مشروط روش ارزشگذاری مشروط یکی از روشهای ترجیحات بیان شده است که در آن از پاسخدهندگان پرسیده میشود چقدر مایل به پرداخت برای منافعی که دریافت داشتهاند یا چقدر مایل به دریافت برای از دست دادن منافعشان هستند. مبانی نظری روش ارزشگذاری مشروط بر پایه اقتصاد رفاه و فروضی است که مقادیر تمایل به پرداخت اظهار شده را به ترجیحات اساسی پاسخدهندگان وابسته میداند. افزون بر این، تنها روشی است[liv] که میتواند ارزشهای غیر استفاده[lv] را ارزیابی کند (Tuan, 2008). روش ارزشگذاری مشروط یک انتخاب مناسب برای ارزشگذاری کالاهای میراث فرهنگی است (Tuan, 2008). روش ارزشگذاری مشروط از دو بخش تشکیل میشود، یک بخش استفاده از رویکرد تجربی متکی بر شبیهسازی یا تحلیل بازی است و بخش دیگر، به کارگیری اطلاعات به دست آمده از روش پرسشنامهای است (پرمن، 1387). پرمن، ارزیابی را مشروط مینامد زیرا اطلاعات از پاسخهای درج شده در پاسخنامههای مشروط به وجود بازار فرضی[lvi] به دست میآید. سوال اساسی روش ارزشگذاری مشروط، آن است که برای استفاده یا حفظ منبع مورد مطالعه چه مقدار حاضرند بپردازند؟ یا به عبارت دیگر، تمایل به پرداخت (WTP) آنها چه میزان است؟ تحلیلگران سپس میتوانند با محاسبه متوسط میزان تمایل به پرداخت پاسخدهندگان و ضرب کردن آن در تعداد کل افرادی که از منبع مورد سوال استفاده میکنند (یا در آینده استفاده خواهند کرد) مقدار ارزش کلی را که مردم برای آن منبع قائلند، برآورد کنند. به عبارت دیگر: (1) WTP = N.
یعنی کل WTP از حاصل ضرب میانگین یا میانه و تعداد کل جامعه به دست میآید. در رابطه (1) وزن WTP تمامی افراد یکسان در نظر گرفته شده است.
الگوی پروبیت رتبهای در این مطالعه، به پیروی از ویتینگتون[lvii] و همکاران (1990)، در مورد اطمینان بیشتر به مقادیر انتخابی از میان دامنهای از اعداد، نسبت به مقادیر انتخابی از میان اعداد مشخص، از مقادیر دامنهای برای تمایل به پرداخت استفاده شد. مقدار تمایل به پرداخت، متغیر وابسته بوده که در طبقات مختلف رتبهبندی شده است. متغیرهای مستقل شامل مجموعهای از ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی بازدیدکنندگان میباشد. برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت افراد با توجه به دامنههای انتخاب شده از الگوی پروبیت رتبهای استفاده گردید که توسط گرین[lviii] (1993) و لانگ[lix] (1997) ارائه گردیده است. فرض کنید تابع تمایل به پرداخت افراد به صورت زیر نشان داده شود: (2)
در این تابع، ، متغیر وابسته، مقدار تمایل به پرداخت میباشد که در طبقات مختلف رتبهبندی شده است. x، بردار متغیرهای مستقل، عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت و ، جملات اخلال است. با توجه به مطالعات پیشین، عوامل مورد استفاده در تخمین تابع تمایل به پرداخت برای بازدید از مجموعه بناهای میدان نقش جهان شامل ، متغیر مجازی جنسیت، ، سن، ، اندازه خانوار، ، متغیر مجازی محل سکونت بازدیدکنندگان، ، تحصیلات، ، درآمد ماهیانه خانوار، ، تمایل به حفاظت از میراث فرهنگی (تمایلات و ترجیحات فرهنگی)، ، تأثیر مبلغ ورودی و ، متغیر مجازی بیانگر تورش نقطه شروع (گروه پرسشنامه) میباشد. به عبارت دیگر میتوان تابع تمایل به پرداخت را به صورت زیر نشان داد: (3) WTP = F( )
قابل ذکر است که در تخمین تابع تمایل به پرداخت برای حفاظت از میدان نقش جهان، از متغیرهای مذکور به جز متغیر تأثیر مبلغ ورودی استفاده شده است. هنگامی که سطوح تمایل به پرداخت فقط دارای رتبه مشخص باشند و مقادیر واقعی متغیر وابسته قابل مشاهده نباشد، الگوی (2) به صورت زیر ارائه میگردد (Greene, 2003): (4)
مقادیر نامشخص است و با استفاده از مقادیر برآورد میگردد. الگوی پروبیت رتبهای با روش حداکثر راستنمایی[lx] برآورد گردیده و مقادیر احتمالات آن با استفاده از روابط زیر به دست میآیند (Greene, 2003):
(5)
به طوری که برای تمامی احتمالات مثبت بایستی رابطه زیر برای مقادیر تمایل به پرداخت برقرار باشد: (6) ...
در الگوهای لاجیت[lxi] و پروبیت به منظور بررسی تأثیر متغیرهای مستقل بر احتمالات پیشبینیشده متغیر وابسته و یا برای انتخاب پیشنهادهای متناوب دیگر، اثر نهایی[lxii] یا احتمال نهایی محاسبه میشود. ضرایب به دست آمده، اثر نهایی متغیر مستقل را بر روی متغیر وابسته نشان نمیدهد و با استفاده از رابطه زیر میتوان اثرات نهایی متغیرها را بر روی احتمالات بهدست آورد (Greene, 2003).
(7) { }
دادههای تحقیق دادههای آماری این پژوهش، مقطعی است و به صورت کتابخانهای و میدانی جمعآوری شده است. اطلاعات کتابخانهای شامل تعداد بازدیدکنندگان مجموعه بناهای میدان نقش جهان میباشد. این اطلاعات از مراجعه مستقیم به اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان تهیه گردید. قسمت بعدی اطلاعات مورد نیاز، به منظور برآورد تمایل به پرداخت، به صورت میدانی تهیه شده است. برای این منظور، در پاییز سال 1389، بیش از 1100 پرسشنامه در میان بازدیدکنندگان از میدان نقش جهان و مجموعه بناهای آن توزیع گردید. با توجه به اینکه ارزش اقتصادی میدان نقش جهان به ارزش مصرفی (ارزش گردشگری) و ارزش غیرمصرفی (ارزش حفاظتی) تقسیم شده است، از دو نوع پرسشنامه شماره (1) و (2) برای به دست آوردن دادهها و اطلاعات لازم استفاده شده است. در این پژوهش، ابتدا تعداد 50 پرسشنامه باز برای هر کدام از پرسشنامهها جمعآوری شد و اشکالات موجود در پرسشنامهها شناسایی و رفع گردید. پس از طراحی نهایی پرسشنامههای باز، برای به دست آوردن مقادیر تمایل به پرداخت پیشنهادی در پرسشنامه اصلی، مجدداً تعداد 50 پرسشنامه به صورت آزمایشی برای هر کدام از پرسشنامههای شماره (1) و (2) تکمیل گردید. سپس به پیروی از ویتینگتون[lxiii] و همکاران (1990)، در مورد اطمینان بیشتر به مقادیر انتخابی از میان دامنهای از اعداد، پاسخهای اولیه گروهبندی گردید و با توجه به تقسیمبندی آسافو- آجایی[lxiv] (1381) و بر اساس اطلاعات حاصل از پرسشنامههای باز آزمایشی، روش "کارت پرداخت[lxv] " در پرسشنامههای اصلی به کار گرفته شد. به این صورت که مقادیر تمایل به پرداخت پیشنهادی در پرسشنامه اصلی شماره (1)، مقادیر صفر، (500-1500)، (1500-2500)، (2500-3500)، (3500-5000) و (5000-10000) و مقادیر تمایل به پرداخت در پرسشنامه اصلی شماره (2)، مقادیر صفر، (1000-3000)، (3000-6000)، (6000-10000)، (10000-15000)، (15000-20000) و (20000-30000) به پاسخدهندگان ارائه گردید. در بسیاری از مطالعات اولیه، پاسخدهندگان با یک قیمت پیشنهادی اولیه تحریک شده و سپس قیمت مزبور با توجه به تمایل یا عده تمایل پاسخدهندگان برای پرداخت چنین مبلغی، افزایش یا کاهش مییافت (ترنر، 1379). در چنین شرایطی ممکن است قیمت اولیه، تمایل به پرداخت نهایی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، آنگاه تورش نقطه شروع[lxvi] رخ داده است (Whittington, 1990). در این تحقیق برای اندازهگیری تورش نقطه شروع، دو نوع پرسشنامه "الف" و "ب" به تعداد مساوی با دو قیمت اولیه متفاوت برای هر کدام از پرسشنامههای شماره (1) و (2) تهیه و به طور تصادفی میان بازدیدکنندگان توزیع شد. در گروه "الف" پرسشنامههای (1) و (2)، مقادیر پیشنهادی اولیه به ترتیب (500- 1500) و (1000- 3000) تومان و در گروه "ب" پرسشنامههای (1) و (2)، مقادیر پیشنهادی اولیه به ترتیب (1500- 2500) و (3000- 6000) تومان به پاسخدهندگان پیشنهاد گردید.
تحلیل نتایج و یافتهها در این تحقیق ابتدا یک تحلیل توصیفی انجام شده تا وضیعت موجود نمونه انتخاب شده، مشخص گردد. سپس با استفاده از الگوی پروبیت رتبهای عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان سنجیده شده است. در این راستا، برای تجزیه و تحلیل دادهها از بستههای نرم افزاری SPSS 13.0 وSTATA 11 استفاده شده است. ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی پاسخدهندگان، بعد از استخراج اطلاعات لازم از 1100 پرسشنامه تکمیل شده، مورد بررسی قرار گرفت. میانگین سنی پاسخدهندگان 62/31 سال به دست آمد که جمعیت جوانی به نظر میآید. میانگین مربوط به متغیرهای اندازه خانوار و مسافت به ترتیب برابر با 75/3 نفر و 56/469 کیلومتر است. همچنین 8/55 درصد (614 نفر) از پاسخدهندگان را مردان و 2/44 درصد (486 نفر) را زنان تشکیل میدادند. 7/65 درصد از پاسخدهندگان (723 نفر) متأهل و 3/34 درصد (377 نفر) مجرد بودهاند. وضعیت شغل و سطح تحصیلات بازدیدکنندگان به ترتیب در جدولهای (1) و (2) آمده است. مطابق آنچه در جدول (1) آمده، بیشترین حجم آماری مربوط به شاغلان بخش خصوصی است (5/34 درصد) و پس از آن شاغلان بخش دولتی (5/26 درصد) و پس از آن نیز قشر دانشجو و محصل (9/23 درصد) بازدیدکنندگان را تشکیل دادهاند. این امر، میتواند نشان از علاقه جوانان و نوجوانان به میراث فرهنگی کشور باشد. همچنین به عنوان راهنمایی برای سیاستگذاران عرصه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور باشد تا با استفاده از ابزارهای مناسب برای ارائه خدمات مطلوب به این قشر از بازدیدکنندگان، موجب گسترش اطلاعات این قشر در خصوص فرهنگ و تمدن کشور شوند.
جدول 1- توزیع فراوانی شغل بازدیدکنندگان
منبع: یافتههای تحقیق
جدول 2- توزیع فراوانی سطح تحصیلات بازدیدکنندگان
منبع: یافتههای تحقیق
مطابق با جدول (2)، بیشترین تعداد آماری مربوط به افراد با تحصیلات لیسانس (1/43 درصد) و همچنین کمترین تعداد آماری مربوط به افراد با تحصیلات کمتر از دیپلم (2/2 درصد) بوده است. شایان ذکر است که، بیش از 0/70 درصد پاسخدهندگان، تحصیلات دانشگاهی داشتهاند. بنابراین میتوان انتظار داشت که پاسخهای صحیح و قابل اعتمادی به سوالات پرسشنامه ارائه داده باشند.
برآورد ارزش اقتصادی میدان نقش جهان در اینقسمت، به تعیین ارزش اقتصادی (ارزش گردشگری و ارزش حفاظتی) میدان نقش جهان با توجه به تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان و تعداد بازدیدکنندگان مجموعه بناهای داخلی میدان نقش جهان (شامل کاخ عالی قاپو، مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله)، پرداخته میشود. قابل ذکر است که ورود به میدان نقش جهان، نیازمند پرداخت وجهی نمیباشد. میدان نقش جهان علاوه بر کاربرد در زمینههای گردشگری و فرهنگی، در زمینههای اجتماعی و اقتصادی نیز کاربرد دارد. هر چند که نباید تأثیر وجود این میراث فرهنگی و مجموعه بناهای تاریخی آن بر موارد مذکور را نادیده گرفت. با توجه به آنچه بیان شد و با توجه به محدودیتهای آماری موجود، این پژوهش از تعداد بازدیدکنندگان مجموعه بناهای داخلی میدان نقش جهان به عنوان شاخصی برای محاسبه ارزش گردشگری و ارزش حفاظتی میدان استفاده میکند و از سایر بازدیدکنندگانی که از محوطه میدان نقش جهان بازدید میکنند بدون اینکه از مجموعه بناهای آن بازدید کنند، صرف نظر مینماید. هر چند که شواهد حاکی از تعداد بسیار زیاد اینگونه بازدیدکنندگان و گردشگران است. نتایج حاصل از برآورد توزیع فراوانی افراد که هر یک از دامنههای پیشنهادی را برای بازدید از مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو انتخاب کردهاند، نشان میدهد که 1/57، 5/58 و 8/57 درصد از افراد گزینه (500-1500) تومان، 3/25، 4/22 و 8/21 درصد از افراد گزینه (1500-2500) تومان، 0/6، 6/7 و 1/7 درصد از افراد گزینه (2500-3500)، 8/5، 6/5 و 1/7 درصد از افراد گزینه (3500-5000) تومان و 4/0، 4/0 و 7/0 درصد از بازدیدکنندگان گزینه (5000-10000) تومان را به ترتیب برای بازدید از مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو اظهارکردهاند. همچنین نتایج حاصل از برآورد توزیع فراوانی افراد که هر یک از دامنههای پیشنهادی را برای حفاظت از میدان نقش جهان انتخاب کردهاند، بیانگر آن است که 5/31 درصد از پاسخدهندگان تمایل به پرداخت هیچ مبلغی نداشتند که درصد بالایی است. 3/29 درصد از بازدیدکنندگان، گزینه (1000-3000)، 9/14 درصد، گزینه (3000-6000)، 6/9 درصد، گزینه (6000-10000)، 8/3 درصد، گزینه (10000-15000)، 5/6 درصد، گزینه (15000-20000) و 4/4 درصد از بازدیدکنندگان گزینه (20000-30000) تومان را انتخاب کرده بودند. برای محاسبه میانگین تمایل به پرداخت، مقادیر تمایل به پرداخت دامنهای (فازی) را با استفاده از رابطه زیر میتوان به مقادیر قطعی تبدیل کرد (Hung et al., 2006): (8)
به طوری که ، ، و به ترتیب مقادیر حداقل، میانگین هندسی، حداکثر و مقدار قطعی سری F است. با استفاده از رابطه فوق، مقادیر قطعی دامنهها محاسبه شده و متوسط تمایل به پرداخت برای بازدید هر یک از بناهای میدان نقش جهان شامل مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو به ترتیب برابر با 1497، 1495 و1549 تومان به ازای هر فرد به دست آمد. این ارقام برای پاسخدهندگان گروه "الف" (شروع با 500- 1500 تومان) 1483، 1467 و 1532 تومان و گروه "ب" (شروع با 1500- 2500 تومان) 1508، 1519 و 1562 تومان به دست آمد. همچنین متوسط تمایل به پرداخت برای حفاظت از میدان نقش جهان، برابر با 4679 به ازای هر فرد به دست آمد. این ارقام برای پاسخدهندگان گروه "الف" (شروع با دامنه (1000-3000) تومان)، 4634 تومان و برای پاسخدهندگان گروه "ب" (شروع با دامنه (3000-6000) تومان)، 4725 تومان به دست آمد. با توجه به ارقام مذکور، مشاهده میشود که اختلاف تمایل به پرداخت میان دو گروه به ترتیب برای بازدید از مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو و همچنین حفاظت از میدان نقش جهان، حدود 2، 5/3، 2 و 2 درصد است. بنابراین، میتوان گفت تورش نقطه شروع جدی نمیباشد. البته وجود تورش نقطه شروع با استفاده از متغیر مجازی در برآورد رابطه رگرسیونی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت مورد تحلیل قرار گرفته است. اگر مقدار تمایل به پرداخت برای هر بازدیدکننده موجود باشد، ارزش گردشگری را میتوان با آگاهی از تعداد کل بازدیدکنندگان در سال محاسبه کرد. بر اساس آمار موجود در سال 1389 تعداد بازدیدکنندگان داخلی از مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو به ترتیب برابر با 238316، 175577 و 415926 و در مجموع 829819 بازدیدکننده بوده است [lxvii]. بنابراین ارزش گردشگری میدان نقش جهان نزد بازدیدکنندگان داخلی در سال 1389 با توجه به رابطه (1)، بیش از 1263 میلیون تومان خواهد شد. در حال حاضر[lxviii]، مبلغ ورودی برای بازدید هر کدام از بناهای میدان نقش جهان، به ازای هر فرد 500 تومان است. بنابراین مازاد مصرف کننده در سال 1389 بیش از 848 میلیون تومان برآورد گردید. بنابرین ارزش حفاظتی سالیانه میدان نقش جهان نزد بازدیدکنندگان داخلی سال 1389 با توجه به رابطه (9)، بیش از 46592 میلیون تومان برآورد گردید. (9) Preservation Value
به طوری که: Preservation Value، ارزش حفاظتی، ، میانگین تمایل به پرداخت کل برای حفاظت، ، مجموع تعداد بازدیدکنندگان داخلی از مجموعه بناهای میدان نقش جهان میباشد. با توجه به اینکه ارزش اقتصادی میدان نقش جهان در این پژوهش، به ارزش گردشگری (ارزش مصرفی) و ارزش حفاظتی (ارزش غیرمصرفی) تقسیم شده است. بنابراین ارزش اقتصادی میدان نقش جهان در سال 1389 بیش از 47855 میلیون تومان نزد بازدیدکنندگان داخلی سال 1389 از مجموعه بناهای میدان نقش جهان برآورد شده است.
ارزیابی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت در این پژوهش، عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت با توجه به مقادیر تمایل به پرداخت دامنهای، از الگوی پروبیت رتبهای استفاده شده است. به این صورت که سطوح تمایل به پرداخت به صورت رتبهای شامل رتبه صفر برای افرادی که مایل به پرداخت هیچ مبلغی برای بازدید از مجموعه بناهای میدان نقش جهان نبودند و مقادیر 1 تا 5 به ترتیب برای دامنههای (500-1500)، (1500-2500)، (2500-3500)، (3500-5000) و (5000-10000) انتخاب شد. همچنین رتبه صفر برای افرادی که مایل به پرداخت هیچ مبلغی برای حفاظت از میدان نقش جهان نبودند و مقادیر 1 تا 6 به ترتیب برای دامنههای (1000-3000)، (3000-6000)، (6000-10000)، (10000-15000)، (15000-20000) و (20000-30000) انتخاب گردید. نتایج حاصل از برآورد توابع تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان برای بازدید از مجموعه بناهای میدان نقش جهان و همچنین حفاظت از میدان نقش جهان با استفاده از الگوی پروبیت رتبهای در جدول (3) ارائه شده است. با توجه به جدول (3) مشاهده میشود که متغیرهای تحصیلات، درآمد، تمایل به حفاظت از میراث فرهنگی و متغیر تأثیر مبلغ ورودی، بر تمایل به پرداخت برای بازدید از مجموعه بناها شامل کاخ عالی قاپو، مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله و متغیرهای سن، تحصیلات، درآمد و تمایل به حفاظت از میراث فرهنگی بر تمایل به پرداخت برای حفاظت از میدان نقش جهان اثر معنیدار دارند. متغیر جنسیت به صورت یک متغیر مجازی با ارزش صفر برای زن و ارزش یک برای مرد در الگو لحاظ شد. هرچند اثر معنیداری ندارد اما علامت منفی آن، نشاندهنده تمایل به پرداخت بیشتر زنان در مقایسه با مردان است که با مطالعات توآن و ناورود (2008)، عسگری و مهرگان (1380) و همچنین فرجزاده و همکاران (1388) مطابقت دارد. متغیر سن برای توابع تمایل به پرداخت برای بازدید از مجموعه بناها معنیدار نشد ولی بر تمایل به پرداخت برای حفاظت اثر معنیدار دارد. علامت منفی متغیر سن، نشانگر آن است که با افزایش سن، تمایل به پرداخت کاهش مییابد. شاید بتوان این امر را ناشی از کاهش امید به زندگی افراد با سن بیشتر دانست. بر اساس نتایج، خانوارهای با تعداد کمتر افراد، از تمایل به پرداخت بالاتری برخوردارند. در مورد متغیر مجازی محل سکونت، میتوان گفت که برای افراد بومی اصفهان، ارزش صفر و برای افراد غیربومی، ارزش یک در الگو لحاظ شده است. متغیر محل سکونت برای تمایل به پرداخت برای بازدید از مجموعه بناها معنیدار نشد. به عبارت دیگر تمایل به پرداخت افراد بومی و غیر بومی اصفهان، تفاوت معنیداری ندارد. هرچند علامت مثبت این متغیر نشاندهنده تمایل به پرداخت بالاتر افراد غیربومی نسبت به افراد بومی است. این امر ممکن است ناشی از محدود بودن دسترسی به مکان گردشگری و بالاتر بودن مطلوبیت حاصل برای افراد بازدیدکننده غیربومی که معمولاً از مناطق دورتر به اصفهان سفر کردهاند، باشد. افزون بر این، خانوارهایی که از فاصلههای دورتر به بازدید میدان نقش جهان میآیند، هزینههای سفر بالاتری را در مقایسه با خانوارهای با فاصلههای نزدیکتر، متحمل میشوند و برای این گروه مبلغ اظهار شده به عنوان تمایل به پرداخت در مقایسه با خانوارهای نزدیکتر، سهم کمتری از کل هزینه سفر را تشکیل میدهد. متغیر تحصیلات نیز مطابق با انتظار اثر مثبت و معنیداری بر تمایل به پرداخت دارد. درآمد مطابق با تئوریهای اقتصادی، اثر مثبت و معنیدار بر تمایل به پرداخت دارد. در ضمن مطابق با انتظار، افرادی که تمایل به حفاظت از میراث فرهنگی (تمایلات و ترجیحات فرهنگی) بیشتری دارند از تمایل به پرداخت بالاتری برخوردارند. متغیر دیگری که در توابع تمایل به پرداخت برای بازدید از مجموعه بناها بهکار گرفته شده، تأثیر افزایش مبلغ ورودی بر حفاظت بیشتر از مجموعه بناهای میدان نقش جهان میباشد. مطابق با انتظار، این متغیر اثر مثبت و معنیدار بر تمایل به پرداخت دارد به این صورت که، افرادی که سطح مبلغ ورودی فعلی را پایین میدانند و افزایش آن را مؤثر بر حفاظت از مجموعه بناهای میدان نقش جهان میدانند، تمایل به پرداخت بیشتری دارند. برای تحلیل تورش نقطه شروع از متغیر گروه پرسشنامه به صورت مجازی استفاده گردید. به طوریکه ارزش صفر، برای گروهی که به پرسشنامه "الف" پاسخ داده بودند و ارزش یک، برای گروهی که به پرسشنامه "ب" پاسخ داده بودند، انتخاب شد. پیشتر مشاهده شد، که مقدار تمایل به پرداخت گروه "ب" هر دو نوع پرسشنامه (1) و (2) اندکی بالاتر از گروه "الف" بود. علامت ضریب متغیر گروه پرسشنامه مثبت و مبتنی بر انتظار است. اما از اهمیت آماری برخوردار نیست. به عبارت دیگر، مقدار اولیه قیمت پیشنهادی، اثر معنیداری بر تمایل به پرداخت افراد ندارد و میتوان گفت تورش نقطه شروع وجود ندارد.
جدول 3- نتایج حاصل از برآورد توابع تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان
* و ** به ترتیب معنیدار در سطح 1 و 5 درصد
مقادیر ضرایب به دست آمده، اثر نهایی متغیر مستقل را بر روی متغیر وابسته نشان نمیدهد و با استفاده از رابطه (5) میتوان اثرات نهایی متغیرها را بر روی احتمالات بهدست آورد (Greene, 2003). اثرات نهایی میان دامنههای متغیر وابسته یا همان تمایل به پرداخت به صورت مقادیر ذکر شده در جداول (4) و (5)، توزیع میگردد. نحوه این توزیع در قالب اثر نهایی افزایش در متغیر مستقل بر روی هر یک از دامنههای منتخب متغیر وابسته (تمایل به پرداخت) آمده است. برای مثال اثر نهایی را در مورد متغیر تحصیلات بر روی تمایل به پرداخت برای بازدید از کاخ عالی قاپو، میتوان اینگونه تفسیر کرد: اگر به سطح تحصیلات تمامی افراد دارای تمایل به پرداخت مثبت یک رتبه اضافه شود (متغیر سطح تحصیلات در 6 سطح، رتبهبندی شده است)، 1062/0 تومان به متوسط تمایل به پرداخت اضافه خواهد شد که این مقدار نیز در میان هر یک از دامنههای پیشنهادی توزیع خواهد شد. به عنوان مثال اگر به سطح تحصیلات یک رتبه اضافه شود به تمایل به پرداخت دامنه (1500-2500) به طور متوسط 0189/0 تومان اضافه خواهد شد. به تمایل به پرداخت دامنه (3500-5000) به طور متوسط 0099/0 تومان و به تمایل به پرداخت دامنه (5000-10000)، به طور متوسط 0007/0 تومان اضافه خواهد شد. به همین ترتیب اثرات نهایی سایر متغیرها را میتوان تفسیر کرد.
جدول 4- اثرات نهایی متغیرها برای توابع تمایل به پرداخت برای بازدید
1، 2 و 3 به ترتیب نشان دهنده کاخ عالی قاپو، مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله (منبع: یافتههای تحقیق)
جدول 5- اثرات نهایی متغیرها برای تابع تمایل به پرداخت برای حفاظت
منبع: یافتههای تحقیق
نتیجهگیری و پیشنهادها با توجه به نتایج مطالعه، 5/94 درصد بازدیدکنندگان، حاضر به پرداخت مبلغی برای بازدید از مجموعه بناهای میدان نقش جهان و 5/68 درصد، حاضر به پرداخت مبلغی برای حفاظت از میدان نقش جهان هستند. بر اساس تمایل به پرداخت افراد و تعداد بازدیدکنندگان داخلی از مجموعه بناهای میدان نقش جهان در سال 1389، ارزش گردشگری و ارزش حفاظتی سالیانه میدان نقش جهان به ترتیب بیش از 12630 و 465920 میلیون ریال برآورد گردید. در نتیجه ارزش اقتصادی (مجموع ارزشهای گردشگری و حفاظتی) میدان نقش جهان نزد بازدیدکنندگان داخلی و برای سال 1389 بیش از 478550 میلیون ریال برآورد گردید. در این پژوهش به منظور تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت از الگوی پروبیت رتبهای استفاده گردید. متغیرهای تحصیلات، درآمد، تمایل به حفاظت از میراث فرهنگی و متغیر تأثیر مبلغ ورودی، بر تمایل به پرداخت برای بازدید از مجموعه بناها شامل کاخ عالی قاپو، مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله و متغیرهای سن، تحصیلات، درآمد و تمایل به حفاظت از میراث فرهنگی بر تمایل به پرداخت برای حفاظت از میدان نقش جهان اثر معنیدار داشتند. همچنین اثر سایر متغیرها مبتنی بر انتظار بود که حاکی از مطلوب بودن الگوی مورد استفاده است. در پایان با توجه به نتایج پژوهش، نظرات و پیشنهادهای بازدیدکنندگان و آنچه از نزدیک مشاهده شد، پیشنهادهای زیر ارائه میگردد: با توجه به اینکه حدود 25 درصد از بازدیدکنندگان را قشر دانشجو و محصل تشکیل میدادند. به سیاستگذاران عرصه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی پیشنهاد میگردد تا با استفاده از ابزارهای مناسب برای ارائه خدمات مطلوب به این قشر از بازدیدکنندگان، موجب گسترش اطلاعات این قشر در خصوص فرهنگ و تمدن کشور شوند. در ضمن با توجه به نظرات بازدیدکنندگان و آنچه از نزدیک مشاهده شد، خدمات رفاهی ناچیزی به بازدیدکنندگان مجموعه بناهای میدان نقش جهان ارائه میشود و لزوم افزایش خدمات مطلوب و تلاش بیشتر برای حفاظت از این میراث فرهنگی احساس میشود که با افزایش مبلغ ورودی، امکان تحقق شرایط فوق تسهیل مییابد. بنابراین افزایش مبلغ ورودی، تأمین خدمات رفاهی مطلوب به بازدیدکنندگان در راستای افزایش مبلغ ورودی برای بازدید، تلاش بیشتر برای حفاظت از این میراث ملی و جهانی با توجه به شدت علاقهمندی و مشارکت مردم در تأمین هزینهها، پیشنهاد میگردد. در این راستا، استفاده از روش ارزشگذاری مشروط برای ارزشگذاری میراث فرهنگی و تاریخی، کالاها و خدمات فرهنگی عمومی و به طور کلی منابع فرهنگی، استفاده از مقادیر دامنهای (فازی) در تحلیل رگرسیون، استفاده از روش "کارت پرداخت" (مقادیر تمایل به پرداخت از پیش تعیین شده) در پرسشنامه، برای کسب تمایل به پرداخت پاسخدهندگان و استفاده از الگوی پروبیت رتبهای برای تحلیل عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت با توجه به مقادیر دامنهای تمایل به پرداخت به پژوهشگران آینده پیشنهاد میگردد.
1- استادیار گروه اقتصاد، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر .اصفهان.ایران(نویسنده مسئول) rajabi@iaukhsh.ac.ir [i]. Hutter [ii]. Peacock [iii]. Externalities [iv] . Referendum [v]. Dose- Response Approach [vi]. Replacement Cost [vii]. Mitigation Behaviour [viii]. Avertive Expenditures [ix]. Revealed Preferences (RP) [x]. Ordinary Demand Curve [xi]. Travel Cost Method (TCM) [xii]. Random Utility Theory [xiii]. Hedonic Pricing Method (HPM) [xiv]. Stated (or Expressed) Perference (SP) [xv]. Compensated Demand Curve [xvi]. Contingent Valuation Method (CVM) [xvii]. Choice Model [xviii]. Ciraicy-Wantrap [xix]. Davis [xx]. Hansen [xxi] .Willingness to Pay (WTP) [xxii]. Copenhagen [xxiii]. Santagata [xxiv]. Signorello [xxv]. Naples [xxvi]. Kakiuchi [xxvii]. Gokayama [xxviii]. Tuan [xxix]. Navrud [xxx]. World Heritage [xxxi]. My Son [xxxii]. Samdin [xxxiii]. Taman Negara National Park [xxxiv]. Use Values [xxxv]. Non- Use Values [xxxvi]. Ordered Probit Model [xxxvii]. May [xxxviii]. Perman [xxxix]. Pindyck [xl]. Total Economic Value [xli]. Use Value [xlii]. Non-Use Value [xliii]. Option Value [xliv]. Quasi- Option Value [xlv]. Existance Value [xlvi]. Bequest Value [xlvii]. Preservation Value [xlviii]. Cicchetti [xlix]. Freeman .[l] برای مثال، ممکن است مردم جهان وجود اهرام مصر را با ارزش بدانند، گرچه شاید هرگز به مصر نرفته باشند. [li] David Pearce [lii]. Hypothetical Market [liii] .Willingness to accept (WTA) [lv]. Non-Use Values [lvi]. Hypothetical Markets [lvii]. Whitington [lviii]. Greene [lix]. Long [lx]. Maximum Likelihood Method [lxi]. Logit [lxii]. Marginal Effect [lxvii] و 2 دفتر آمار و ارزیابی عملکرد- اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان [lxviii]. منظور سال 1389 میباشد که در این سال پرسشنامهها توزیع شده است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
فهرست منابع 1) آسافو- آجایی، جان، (1381)، اقتصاد محیط زیست برای غیراقتصاددانان، سیاوش دهقانیان، زکریا فرج زاده، نشر دانشگاه فردوسی، مشهد، چاپ اول. 2) امامی میبدی، علی و قاضی، مرتضی، (1387)، برآورد ارزش تفریحی پارک ساعی در تهران با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط (CV)، پژوهشهای اقتصادی ایران، سال 12، شماره 36، صص 187- 202. 3) پازوکی، ناصر، شادمهر، عبدالکریم، (1384)، آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی (از 24/6/1310 تا 24/6/1384)، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، تهران. 4) پرمن، راجر، ما، یو، مکگیلری، جیمز، (1387)، اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، حمیدرضا ارباب، نشر نی، تهران، چاپ دوم. 5) پندیک، رابرت استیون، رابینفیلد، دانیل، (1381)، اقتصاد خرد (1)، احمد ذیحجهزاده، نشر سمت، تهران، چاپ اول. 6) ترنر، کری، پیرس، دیوید، باتمن، ای.، (1379)، اقتصاد محیط زیست، سیاوش دهقانیان، عوض کوچکی، علی کلاهی اهری، نشر دانشگاه فردوسی، مشهد، چاپ سوم. 7) دانشور کاخکی، محمود، همراز، سمانه سادات و جلیلی، میلاد (1386)، برآورد ارزش وجودی مناطق ییلاقی روستایی: مطالعه موردی منطقه روستایی زشک، روستا و توسعه، سال 10، شماره 3، صص135-154. 8) عسگری، علی، مهرگان، نادر، (1380)، برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان میراث تاریخی فرهنگی با استفاده از CVM : نمونه گنج نامه همدان، پژوهشهای اقتصادی، سال 1، شماره 1، صص 93-115. 9) عمرانی، مرتضی، (1384)، در جستجوی هویت شهری اصفهان، نشر وزارت مسکن و شهرسازی، تهران، چاپ اول. 10) فرجزاده، زکریا، سلطانی، غلامرضا، روستایی، مهدی، (1388)، برآورد تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان مجموعه تاریخی پاسارگاد و تحلیل عوامل موثر بر آن: کاربرد روش ارزش گذاری مشروط (CVM)، پژوهشهای اقتصادی، سال 9، شماره 4، صص 89-111. 11) مولایی، مرتضی، قرمانزاده، محمد، مهدیزاده، یونس، (1389)، برآورد ارزش تفریحی کاخ سردار ماکو و تعیین عوامل موثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان، مدلسازی اقتصادی، سال 3، شماره 2، صص 173-193. 12) هاتر، مایکل، ریزو، ایلد، (1382)، جنبههای اقتصادی میراث فرهنگی، علیاعظم محمدبیگی، نشر امیرکبیر، تهران، چاپ اول. 13) Greene, W. H., (2003), Econometric Analysis, New Jersey, Prentice Hall. 14) Gutman, P., (2007), Ecosystem services: Foundations for a new rural-urban compact. Journal of Ecological Economics, 62, 383-387. 15) Hansen Trine B., (1997). The Willingness-to-Pay for the Royal Theatre in Copenhagen as a Public Good. Journal of Cultural Economics, 21, 1-28. 16) Hung, M. L., Yang, A. F., Ma, H. W., and Yang, Y. M., (2006), A novel multiobjective programming approach dealing with qualitative and quantities objectives for environmental management, Journal of Ecological Economics, 56, 584-593. 17) Kakiuchi, E., (2004), Heritage as a community asset monetary valuation of heritage using CVM and policy related issues, International Symposium on Preservation of Cultural Heritage Yangon, Myanmar. 18) Long, J. S., (1997), Regression models for catigorical and limited dependent variables, Beverly Hill, Sage Publications, CA. 19) Mourato, M. M. (2002). Economic valuation of cultural heritage: evidence and prospects, in: M. de la Torre (Ed.), Assessing the Values of Cultural Heritage. Research Report, The Getty Conservation Institute, Los Angeles. 20) Noonan, D. S. (2003). Contingent Valuation and Cultural Resources: A Meta-Analytic Review of the Literature. Journal of Cultural Economics, 27, pp. 159-176. 21) Peacock, A., (1995), A future for the past: The political economy of heritage, Proceedings of the British Academy, 87, 187-243. 22) Pearce, D.W., (1994), Assessing the social rate of return from investment in temperate zone forestry. In R. Laynard and S. Glaister (eds). Cost- Benefits Analysis, 2nd edition, Cambridge University Press. 23) Samdin Z., (2008), Willingness to pay in Taman Negara: A contingent valuation method, Journal of Economics and Management, 2(1), 81-94. 24) Santagata W., Signorello G., (2000), Contingent valuation of a cultural public good and policy design: The case of Napoli Musei Aperti, Journal of Cultural Economics, 24, 181-204. 25) Tuan, T. H., Navrud, S., (2008), Capturing the benefits of preserving cultural heritage, Journal of Cultural Heritage, 9, 326-337. 26) Whittington, D., Briscoe, J., Mu, X. and Barron W., (1990), Estimating the willingness to pay foe water services in developing countries: A case study of the use of contingent valuation surveys in southern Haiti, Journal of Economic Development and Cultural Change, 293-311. 27) Whittington, D., (1998), Administering contingent valuation suaveys in developimg coutries, Journal of World development, 26, 1, 21-30
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,977 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,250 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||