پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی با استفاده از تلفیق مدل هیدرولوژیکی CN و AHP در محیط GIS مطالعه موردی: حوضه رودخانه بالخلو

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 7، شماره 25، آبان 1393، صفحه 67-80   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

عزت اله قنواتی^{* 1}؛ امیر صفاری²؛ ابراهیم بهشتی جاوید³؛ اسماعیل منصوریان⁴

¹دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران

²استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران

³دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه محقق اردبیلی

⁴کارشناس ارشد ژئومورفولوژی از دانشگاه خوارزمی

چکیده

در این پژوهش به برآورد ضریب رواناب، شناخت عوامل و عناصر موثر در سیلخیزی و پهنه بندی پتانسیل سیلخیزی حوضه آبریز بالخلوچای پرداخته شده است. برای برآورد مقدار رواناب از روش شماره منحنی ) CN (، استفاده شده است. برای این منظور ابتدا دادهها و اطلاعات مورد نیاز شامل آمار حداکثر بارش روزانه، نقشههای تراکم پوشش گیاهی، گروههای هیدرولوژیک خاک و کاربری تهیه و وارد سیستم اطلاعات جغرافیایی ) GIS ( گردید. با تلفیق اطلاعات فوق، در مدل ) SCS ) نقشه ( CN ) حوضه، میزان نفوذ ) S ( و مقدار رواناب ) Q ( تهیه شد. در نهایت با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی شش فاکتور در نظر گرفته شده شامل: رواناب، گروههای هیدرولوژیک خاک، شیب، کاربری زمین، تراکم پوشش گیاهی و تراکم زهکشی وزندهی شده و با اعمال وزن لایهها نقشه 55 و 55 ساله( تهیه ،55 ، پهنهبندی پتانسیل سیلخیزی حوضه با دوره بازگشتهای مختلف) 5 گردید. نتایج پژوهشی نشان داد که حدود 05 تا 04 درصد مساحت حوضه طی دورههای 5 تا 55 ساله دارای پتانسیل سیلخیزی متوسط بوده و 50 تا 50 درصد دارای پتانسیل زیاد میباشد.

کلیدواژه‌ها

سیل خیزی؛ شماره منحنی (CN)؛ پهنه بندی؛ رودخانه بالخلو

مراجع

1- پورخلیل، روح ا…،(1383) : پیش‌بینی و برآورد سیلاب با استفاده از مدل ‏‎CN‎‏ در حوضه آبخیز نکاء با استفاده از تکنیک­های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS)، دانشگاه تبیت معلم.

2- زاهدی، مجید و بیاتی خطیبی، مریم، (1387): هیدرولوژی، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.

3- سایت سازمان هواشناسی کشور www.irmo.ir

4- علیزاده، امین، (1386) : اصول هیدرولوژی کاربردی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ص277

5- قنواتی، عزت ا...: مدل ژئومورفولوژیکی سیلاب در حوضه گاماسیاب، مجله تحقیقات جغرافیایی زمستان (1382)، شماره 71.

6- قهرودی تالی، منیژه(1384): سیستم­های اطلاعات جغرافیایی در محیط سه بعدی، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تربیت معلم، ص 22-16.

7- کرمی، حجت. عبد ا.... اردشیز. سید هادی حسینی. محمد علی میکائیلی(1387): پهنه بندی سیلاب­دشت با تلفیق مدل هیدرولیکی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، مقاله سمینار چهاردهمین کنفرانس -دانشجویان مهندسی عمران سراسر کشور.

8- مریانجی زهره, معروفی صفر(1384): بررسی رواناب ناشی از بارش حداکثر 24 ساعته در حوضه آبریز قره چای با استفاده از روشSCSو کاربردGIS، پژوهش کشاورزی زمستان 1384; 5(3):71-83

9- مهدوی، محمد(1384) : هیدرولوژی کاربردی جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران.

10- نشاط علی. حسین صدقی(1385) : برآورد میزان رواناب با استفاده از روش سازمانHEC-HMSو مدل(SCS) حفاظت خاک در حوضه آبخیز باغ ملک- استان خوزستان، مجله علمی- پژوهشی علوم کشاورزی  1385 سال دوازدهم، شماره (4) 

10- نصرتی، عبد ا.... منوچهر فرج زاده، (1383): پهنه بندی حساسیت سیل­خیزی در حوضه آبریز گاوه رود با استفاده از GIS، علوم جغرافیایی بهار و تابستان 1383; 3(3 و 4): 49-58.

11- نیک­نژاد، داود و علیزاده، عزت ا...، (1385): مطالعه سیلاب و کنترل آن در دو زیر حوزه منتهی به دریاچه ارومیه، کارگاه فنی همزیستی با سیلاب.

12- وزارت نیرو، سـازمان آب منـطقه­ای اردبیل، آمار هواشناسی ایستگاه­های منطقه.

13- یمانی، مجتبی و مریم عنایتی(1384): ارتباط ویژگی­های ژئومورفیک حوضه­ها و قابلیت سیل­خیزی" پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 54، زمستان 1384صص، 47-.57