ارزیابی و ارائه الگوی بهینه مکان یابی به منظور تأسیس ایستگاه‌های آتش‌نشانی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 9، شماره 29، اسفند 1393، صفحه 87-99   

نویسندگان

رسول حیدری^{* 1}؛ مسلم رستمی²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

توزیع و مکان­ یابی بهینه ایستگاه­ های آتش ­نشانی به دلیل اهمیت و توجه روز افزون به امر ایمنی در شهرها و ارایه تمهیداتی در زمینه پیشگیری و مقابله با حوادث مختلف از اهمیت و نقش حیاتی برخوردار است. لذا هدف اصلی از انجام این پژوهش ارزیابی و ارائه الگوی بهینه مکان ­یابی به منظور تأسیس ایستگاه­ های آتش ­نشانی با استفاده از GIS در شهر کرمانشاه می­باشد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و برای انجام آن از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. با توجه به وضعیت شهر کرمانشاه، برای مکان­یابی ایستگاه ­های آتش ­نشانی، از معیارهای تراکم جمعیت، نزدیکی به شبکه معابر، شعاع پوششی ایستگاه­ های آتش نشانی، کاربری اراضی سازگار و کاربری اراضی ناسازگار در قالب مدل ترکیبی تحلیل فرآیند سلسله مراتبی (AHP) با سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می­ دهد که بخش زیادی از شهر کرمانشاه خارج از محدوده­ عملیاتی ایستگاه­ های آتش­ نشانی قرار گرفته است،به طوری که 33.54درصد از جمعیت شهر کرمانشاه فاقد پوشش مناسب هستند، نتیجه حاصل از کاربرد مدل تلفیقی AHPوArc GIS برای شناخت مکان مناسب برای احداث ایستگاه ­های آتش­ نشانی در شهر کرمانشاه بیانگر این واقعیت است که اولاً مدل به خوبی توانسته است با توجه به 5 شاخص مورد استفاده در تحقیق، محدوده مورد مطالعه را به لحاظ نیاز به احداث ایستگاه­های آتش­ نشانی اولویت­ بندی نماید. ثانیاً مناطقی که در اولویت اول برای مکان­ یابی قرار دارند در اطراف شهر کرمانشاه به خصوص در قسمت­های شرق و شمال­ شرق قرار دارند که می­ توان با احداث ایستگاه­ های جدید در این مناطق کل شهر کرمانشاه را تحت پوشش قرار داد.

کلیدواژه‌ها

ایستگاه های آتش نشانی؛ مکان یابی؛ GIS؛ فرآیند تحلیل سلسله مراتبی؛ کرمانشاه

مراجع

 1. ایمانی جاجرمی، حسین، 1375، مطالعه­ای در باب ایجاد سازمان­های مرکزی آتش­نشانی کشور، وزارت کشور، انتشارات مرکز مطالعات برنامه­ریزی شهری، تهران.

2. پرهیزگار، اکبر، 1376، ارائه الگوی مناسب مکان­گزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل­ها و GIS، رساله دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

3. خلیلی، مرتضی، 1388، مکان­یابی مراکز آتش­نشانی با بکارگیری مدل AHP در محیط GIS، هشتمین کنگره بین­المللی مهندسی عمران، دانشگاه شیراز.

4. خوارزمی، محمدرفیع، امامی، فیروزه، دلگشاسعدی، محمدحسن و امامی، رضا، 1391، ارزیابی،بهینه­سازیومکان­یابیایستگاه­های آتش­نشانیبابهره­گیریازسیستماطلاعاتجغرافیایی (موردمطالعاتیشهرستانشیراز)، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران، تهران.

5. رامشت، محمدحسین و عرب­عامری، علیرضا،1390، اولویت­بندی نواحی شهری به منظور تأسیس ایستگاه­های آتش­نشانی با استفاده از دو روش تخصیص خطی و  TOPSISوباکمکتکنیک GIS (مطالعهموردی: شهرماکو)، مجله علمی- تخصصی برنامه­ریزی فضایی، سال اول، شماره اول، صص 16-1.

6. رستگار، موسی، 1388، مکان­گزینی صحیح فضاهای ورزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مدل (AHP)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان، زنجان.

7. رضویان، محمدتقی، 1381، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات منشی، تهران.

8. عزیزی محمدمهدی، 1388، تراکم در شهرسازی، اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

9. علوی، سید علی، سالاروند، اسماعیل، احمدآبادی، علی و بسحاق، محمدرضا، 1391، تحلیل فضا-مکانی­ عملکرد­   ایستگاه­های آتش­نشانی بر پایه مدیریت بحران با استفاده از روش تلفیقی MCDM و تحلیل شبکه، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت بحران، شماره دوم، صص 65-57.

10. فرج­زاده، منوچهر و رستمی، مسلم، 1383، ارزیابی و مکان­گزینی مراکز آموزش شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 1، 152-133.

11. قدسی­پور، سید حسن، 1384 ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

12. کریمی، ببراز، 1387، بررسی ایستگاه­های آتش­نشانی شهر شیراز و مکان­یابی بهینه آنها با استفاده از (GIS)، پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران.

13. گزارشات سازمان آتش­نشانی و خدمات ایمنی شهرداری کرمانشاه، 1392.

14. گزارشات طرح جامع شهر کرمانشاه، 1385، جلد دوم، مشخصات اجتماعی شهر کرمانشاه.

15. معاونت برنامه­ریزی استان کرمانشاه، 1392، سال­نامه آماری استان کرمانشاه، سال 1391.

16. مهندسین مشاور عرصه، 1378، پژوهشی درباره جایگاه و ابعاد حفاظت شهرها در برابر آتش­سوزی، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهری وزارت کشور.

17. هادیانی، زهره و کاظمی­زاد، شمس­اله، 1389، مکان­یابی ایستگاه آتش­نشانی با استفاده از روش تحلیل شبکه و مدل AHP در محیط GIS مطالعه موردی: شهر قم، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره هفدهم، 112-99.

 

18. Ahadnejad Reveshti, Mohsen., 2007, Site selection study for fire extinguisherstations using network analysis and A.H.P. Model, Case study: city of Zanjan, Map Asia Journal.

19. Cengiz, K, Ufuk, C, Ziya, U., 2003, Multi-criteria supplier selection using fuzzy AHP, Logistics Information Management 16 (6).

20. Chapin, F, Edward Sturtand, K., 1978, Urban Land use planning, Illinois, Illinois University Prees.

21. Edmund Zolnik, Julie Minde b, Debasree Das Gupta a, Sidney Turner., 2010, Supporting planning to co-locate public facilities: A casestudy from Loudoun County, Virginia, Journal of Applied Geography, vol 30, 687-696.

22. ESRI., 2007, GIS for Fire Station Locations and Response Protocol, White Paper, January.Available from http://www.esri.com/library/whitepapers/gis-for-fire.

23. Frank, S., 1972, The New Town Story. First edition. Macgibbon & Kee press, 345.

24. Heru Sufianto, Anthony R. Green., 2011, Urban Fire Situation in In donesia, journal of fire Technology, 74.

25. Lotfi, S. Koohsari, M., 2009, Analyzing accessibility dimension of urbanquality of life: where urban designers face duality between subjective andobjective reading of place,Journal of social indictors research, 94(2): 417-435.

26. Ossadnik, Wolfgang; Lange Oliver., 1999, Theory and Methodology AHP-based evaluation of AHP-Software, European Journal of Operational Research; No 118.

27. Oswald Marinoni., 2007, Some word on the analsis hierarchy process and provided ArcGIS extension, Http// www.tu- darmsadt. de/fb/geo/members/marinoni en.hm.

28. Tolga, Ethem; Demircan, Murat Levent; Kahraman, Cengiz., 2005 Operating system selection using fuzzy replacement analysis and analytic hierarchy process, Production Economics; No 97.

29.Whitaker, R., 2001, Validation examples of the Analytic Hierarchy Process and Analytic Network Process, Creative Decisions Foundation, Pittsburgh, USA.