ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان رشت

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 9، شماره 29، اسفند 1393، صفحه 101-113   

نویسندگان

مریم علینقی پور¹؛ عیسی پوررمضان^{* 2}

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

امروزه طرح هادی روستایی مهمترین ابزار مدیریت توسعه روستایی در ایران است که عمدتاً جنبه­ های کالبدی روستاها را بیشتر از جنبه­ های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار می­ دهد به طوریکه بخش عمده قابل اجرا این طرح­ ها نیز جنبه کالبدی دارد. ساختار کالبدی روستاها که در طول زمان و بنا بر مقتضیات گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته­ اند با اجرای طرح هادی روستایی و احداث ساخت و سازهای جدید، خانه­ های بادوام، تعریض معابر­، ایجاد پارک و فضای سبز، ایجاد کاربری­ های مورد نیاز از قبیل آموزشی، درمانی، نظامی و انتظامی و ... متحول شده و سبب رونق نسبی و افزایش حس امنیت در روستاییان می­گردد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات طرح های هادی روستایی بر توسعه کالبدی روستاها می­باشد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از روش­های میدانی و اسنادی استفاده شده و بر اساس آن و با توجه به جامعه آماری (8251 نفر)، حجم نمونه بر اساس فرمول شارپ - کوکران 368 نفر بوده است که به روش نمونه­ گیری تصادفی در بین روستاهای مورد مطالعه توزیع شده است. یافته­ های پژوهش نشان می­دهد بیشترین اثر گذاری طرح­ های هادی بر نظارت بر نحوه ساخت و ساز و بهسازی و مقاوم سازی مساکن روستایی (متغیر مسکن) و سپس بر تسهیل عبور و مرور در معابر روستایی (متغیر معابر) بوده و در سایر متغیرها، بهداشت محیط و کاربری اراضی توفیق چندانی حاصل نشده و تنها عملکرد مطلوبی در جمع آوری زباله و نحوه توزیع و مکانیابی مناسب خدمات دیده می­شود. به طور کل می­توان گفت طرح هادی بر توسعه کالبدی روستا مؤثر بوده ولی میزان این تأثیر در ابعاد و مکان­های مختلف، متفاوت است و این نشانگر ضعف این طرح در مرحله تهیه و یا اجرا می ­باشد که البته تخصیص اعتبارات کافی، جلب رضایت و در نتیجه مشارکت روستاییان، گسترش فرهنگ روستا و روستانشینی، حفظ کاربری اراضی به خصوص اراضی کشاورزی، رعایت اصول ساخت مسکن، رعایت ضوابط و حرایم مربوط به راههای موجود روستا، حفظ محیط زیست روستا جهت افزایش میزان تأثیر گذاری پیشنهاد می­ گردد.

کلیدواژه‌ها

روستا؛ طرح هادی؛ مسکن روستایی؛ شبکه معابر؛ بهداشت محیط؛ کاربری اراضی

مراجع

1. احمدی، محمد رضا، 1375، برنامه­ریزی روستایی بر پایه توسعه روستایی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

2. آسایش، حسین، 1375، اصول و روش­های برنامه­ریزی روستایی، انتشارات پیام نور، تهران.

3. آسایش، حسین، 1385، برنامه­ریزی روستایی ایران،چاپ هفتم، انتشارات پیام نور، تهران.

4. آمار، تیمور و صمیمی­شارمی، رضا، 1388، ارزشیابی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی (مطالعه موردی رشت - بخش خمام)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 28، شماره 127، صص 55-44.

5. بحرینی، حسین،1370، مفهوم و مشخصات طرح­ریزی کالبدی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین­المللی طرح­ریزی کالبدی (ملی و منطقه­ای)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

6. پاپلی­یزدی، محمد حسین  و ابراهیمی، محمد امیر، 1386، نظریه­های توسعه روستایی، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران.

7. ترکاشوند، احمد، مظفر، حسینی و سلیمانی، سرمدی، 1388، ارزیابی اثرات اجرای طرح­های هادی بر مناطق و محیط روستایی، مجله علوم محیطی، دوره 5، شمارۀ 3، صص 32-11.

8. تقی­لو، علی­اکبر، خسروبیگی، رضا و خدایی، یوسف، 1388، ارزیابی طرح­های هادی روستایی در ابعاد کالبدی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان کمیجان، استان مرکزی)، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، زاهدان.

9. چراغی، مهدی، محمدی یگانه، بهروز و نباتی، عباس،1391، تبیین اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کرانی شهرستان بیجار)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 31، شماره 139، صص 115-99.

10. حسامیان، فرخ و دیگران،1363، شهرنشینی در ایران، موسسه انتشارات آگاه، تهران.

11. حق پناه، مریم و دهقانی، مرجان، 1388، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدن.

12. رضوانی، محمدرضا، 1379، برنامه­ریزی توسعه و عمران روستایی در ایران: از فکر تا عمل،ارزشیابی درباره محتوای و عملکرد برنامه­های توسعه در چند دهه اخیر، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 39، صص77-65.

13. رضوانی، محمدرضا،1380، نگرشی بر نظام برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 41، صص 38-35.

14. سواری، مسلم، شیری، نعمت­الله و شعبانعلی فمی، حسین، 1392، تحلیل عوامل مرتبط با رضایتمندی روستاییان ازطرح هادی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 32، شماره 142، 82-67.

15. عزیزپور، فرهاد و حسینی­حاصل، صدیقه، 1387، مروری بر روند تحولات کالبدی روستاهای کشور با تأکید بر طرح­هادی روستایی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 27، شماره 123، 55-42.

16. عسگری، فهمیه، 1383، طرح هادی روستایی دشتی و ارزیابی طرح­های هادی بخش مرکزی شهرستان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.

17. عظیمی، نورالدین، مولایی هشتجین، نصرالله و علیزاده، علیرضا،1390، بررسی عوامل جغرافیایی موفقیت اجرای طرح­های هادی روستایی در شرق استان گیلان، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ششم، شماره 16، صص 98-84.

18. عظیمی، نورالدین و جمشیدیان مجاور، مجید، 1384، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی: مطالعه موردی: غرب گیلان، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص34-25.

19. عنابستانی، علی­اکبر، 1388، ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی(مطالعه موردی: روستاهای غرب خراسان رضوی)، اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه کالبدی روستا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

20. عنابستانی، علی­اکبر، اکبری، محمد حسن،1391، ارزیابی طرح­های هادی و نقش آن در توسعه ی کالبدی روستا ازدیدگاه روستاییان (مطالعه­ی موردی: شهرستان جهرم)، پژوهش­های انسانی، دورۀ­ 44 ، شمارۀ­ 4، صص 110-93.

21. غلامرضایی، محمد علی، 1382، ارزشیابی عملکرد طرح هادی در روستاهای استان لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه.

22. مظفر، فرهنگ، حسینی، سید باقر، سلیمانی، محمد، ترکاشوند، عباس  و سرمدی علی­اکبر، 1387، ارزیابی اثرات اجرای طرح­های هادی بر محیط زیست روستاهای ایران، علوم محیطی سال پنجم، شماره سوم، صص 32-11.

23. معاونت برنامه­ریزی استانداری گیلان،1392، سالنامه آماری 1391 استان گیلان.