تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: دهستان بلوران، استان لرستان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 1، دوره 9، شماره 28، آذر 1393، صفحه 1-16   

نویسندگان

مجتبی قدیری معصوم¹؛ هادی قراگزلو²؛ سجاد احمدی^{* 3}؛ اکبر لرستانی⁴

¹استاد و عضو قلب علمی برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی و بعنوان جانشینی برای رفاه مادی، در مقابل رویکرد صرف اقتصادی به توسعه شکل گرفته است. کیفیت زندگی اغلب با استفاده از شاخص­ه ای عینی یا شاخص­ های ذهنی و به ندرت با استفاده از هر دو نوع شاخص­ه ا اندازه گیری می­شود. بر این اساس در مقاله حاضر تلاش شده با استفاده از ترکیبی از شاخص ­های عینی و ذهنی، سطوح کیفیت زندگی در 10 سکونتگاه روستایی دهستان بلوران تعیین شود و ارتباط آن با میزان جمعیت روستاها مشخص گردد. تحقیق حاضر بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس هدف از نوع مطالعات کاربردی است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل روستاهای دارای بیش از بیست خانوار دهستان بلوران در استان لرستان می­باشد. تعداد نمونه­ ها با بهر­ه گیری از فرمول کوکران، تعداد 140 خانوار به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ­ای انتخاب شده­اند. شاخص­ ها و گویه­ های مورد بررسی با توجه به سؤالات، اهداف تحقیق و مطالعات مشابهی که در ایران صورت گرفته است در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی انتخاب شده­ اند. تجزیه و تحلیل داد­ه­ های بدست آمده از پرسش­نامه به وسیله نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمونTو تحلیل واریانس صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از نامناسب بودن وضعیت شاخص ­های کیفیت زندگی در روستاهای دهستان بلوران دارد. همچنین بین میزان جمعیت و کیفیت زندگی رابطه مستقیم معنادار آماری در سطح آلفا 0/50 دارد، به طوری که با افزایش جمعیت، شاخص کیفیت زندگی نیز افزایش می ­یابد.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ شاخص‌های عینی و ذهنی؛ دهستان بلوران

مراجع

1. باسخا، مهدی، عاقلی، لطفعلی و مسائلی، ارشک، 1389، رتبه بندی شاخص کیفیت زندگی در استان­های کشور، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال نهم، شماره 37.

2. پورطاهری، مهدی، رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و فتاحی، احداله، 1390، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مورد: دهستانخاوۀشمالی،استانلرستان)، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 76.

3. جمعه پور، محمود و رشنودی، بهزاد، 1390، بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه مناطق روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی، فصلنامه توسعه روستایی، دوره سوم، شماره 1.

4. حاتمی نژاد، حسین، منوچهری میاندوآب، ایوب، فرجی ملائی، ایوب و فرهادی، صامت، 1390، تحلیل کیفیت زندگی روستاهای ادغام شده در شهر (مطالعه موردی: شهر میاندوآب)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 16.

5. خادم الحسینی، احمد، منصوریان، حسین و ستاری، محمد حسین، 1391، سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری (مورد: شهر نورآباد، استان لرستان)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال اول، شماره 3.

6. رضوانی، محمدرضا، شکیبا، علیرضا و منصوریان، حسین، 1387، ارزیابی کیفیتزندگیدرنواحی روستایی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره30 و 31.

7. رضوانی، محمدرضا، متکان، علی اکبر، منصوریان، حسین و ستاری، محمد حسین، 1388، توسعه و سنجش شاخص­های کیفیت زندگی شهری (مورد: شهر نورآباد، استان لرستان)، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره 2.

8. رضوانی، محمدرضا و منصوریان، حسین، 1387، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص­ها و مدل­ها و ارائه مدل پیشنهادی، برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال یازدهم ، شماره 3.

9. رکن­­الدین افتخاری، عبدالرضا، فتاحی، احداله و حاجی­پور، مجتبی، 1390، ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در مناطق روستایی، موردی: بخش مرکزی شهرستان دلفان، مجله پژوهش­های روستایی، سال دوم، شماره 2.

10. سعیدی، عباس، 1388، سطح­بندی روستاهای کشور، چاپ اول، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

11. سلیمانی، محمد، منصوریان، حسین و براتی، زهرا، 1392، سنجش کیفیت زندگی در محله­های در حال گذار شهری، فصلنامه بین اللملی انجمن جغرافیای ایران، سال یازدهم، شماره 38.

12. عنبری، موسی، 1389، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران، مجله توسعه روستایی، سال اول، شماره 2.

13. غفاری، غلامرضا، 1390، بررسی رابطه بین صنعت و کیفیت زندگی، فصلنامه توسعه روستایی، دوره سوم، شماره 1.

14. قالیباف، محمدباقر، رمضان­زاده، مهدی و یاری شگفتی، اسلام، 1388، سنجش میزان رضایتمندی ساکنان روستایی از کیفیت زندگی و آثار آن بر امنیت مناطق مرزی: مطالعه موردی بخش نوسود، استان کرمانشاه، فصلنامه روستا و توسعه، سال دوازدهم، شماره 3.

15. قدمی، مصطفی، علیقلی زاده، ناصر و رمضان­زاده لسبویی، مهدی، 1389، بررسی نقش گردشگری در تغییرات کیفیت زندگی مقصد (نمونه مورد مطالعه: دهستان کلارآباد، شهرستان تنکابن، مازندران)، فصلنامه بین­اللملی انجمن جغرافیای ایران، سال دهم، شماره 35.

16. کوکبی، افشین، 1386، معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، نشریه هویت شهر، سال اول، شماره 1.

17. محمدی یگانه، بهروز، نباتی، عباس و چراغی، مهدی،1391، تبیین اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان کرانی - شهرستان بیجار)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 139.

18. مرکز آمار ایران، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سال 1390.

19. موسوی، میرنجف و باقری کشکولی، علی، 1391، ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محلات شهر سردشت، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال سوم، شماره 9.

20. مومنی، مهدی و صابر، الهه، 1391، تعیینتوسعهیافتگیشهرناییندراستاناصفهان، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 23، پیاپی 45، شماره 1، صص 185 - 200.

21. مهدیزاده، جواد، 1382، برنامه­ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، چاپ دوم، تهران.

22. نوغانی، محسن، اصغرپور ماسوله، احمدرضا، صفا، شیما و کرمانی، مهدی، 1387، کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد، فصلنامه علوم اجتماعی، سال پنجم، شماره 1.

23. Collados, C. and Duane, T., 1999, Analysis Natural Capital Quality of Life: A Model forEvaluating the Sustainability of Alternative Regional Development Paths, Ecological, 30.

24. Das, D., 2008, Urban quality of life: A case study of Guwahati, Social Indicators Research, 88, 297–310;

25. Economist Intelligence Unit., 2005, Quality of Life Indexation.

26. Keles, R., 2012, The Quality of Life and the Environment, Asia Pacific International Conference on Environment-Behavior Studies, Salamis Bay Conti Resort Hotel, Famagusta, North Cyprus, Procedia - Social and Behavioral Sciences 35.

27. Macgregor, S. L. T., 1998, The impact of economic reform on Gahanian families, Canadian Home Economics Journal, Vol. 18, No. 1.

28. Marans, R. W., & Stimson, R., 2011, Investigating quality of urban life: Theory, methods, and empirical research. Social Indicators Research Series, 45, 1–29;

29. Michalos, A.C., 1996, Migration and the quality of life: a review essay, Social Indicators Research, 39 (2), 121-166 .

30. Philips, D., 2006, Quality of life concept, policy and practice, London, Routledge,p.p  276.

31. Pukeliene, v. and Starkauskiene, v., 2009, Quality of life: Factors Determining its Measurement Complexity, Inzinerine Ekonomika – Engineering Economics.

32. Putnam, Robert., 2001, Social Capital Measurement and Consequences; ISUMA, Canadian Journal Of Social Policy, vol.2, no.1, Spring.

33. Rahman, Tauhidur and et al., 2011, Measuring quality of across countries: A multiple indicators and multiple cause approach, The Journal of Socio – Economic 40.

34. Wong, C., 2001, The Relationship Between Quality of Life and Local EconomicDevelopment: An Empirical Study of Local Authority Areas in England, Cities, Vol. 18, No. 1, pp. 25–32, 2001, Elsevier Science.