ارزیابی نقش سیاست تبدیل سکونتگاه های روستایی به شهر در کیفیت زندگی ساکنان محلی (مورد شناسی: شهرهای بُردِخون و بَنَک، استان بوشهر)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 9، شماره 28، آذر 1393، صفحه 17-33   

نویسندگان

نصراله مولایی هشجین^{* 1}؛ مریم کریمیان²؛ عثمان بلوچی³؛ الهه مغدانی⁴

¹استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

⁴دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

سیاست ارتقای روستاها به شهر، از جمله سیاست­های نوینی است که اغلب کشورهای در حال توسعه آن را به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان نواحی روستایی به کار می­ گیرند. در این راستا کشور ایران طی سه دهۀ اخیر این سیاست را با هدف ارتقای کیفیت زندگی و جلوگیری از ورود مهاجران روستایی به شهرهای بزرگ، دنبال کرده است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی نقش سیاست تبدیل روستاها به شهر در کیفیت زندگی ساکنان محلی، از طریق مطالعه شاخص­ های عینی است. محدوده انجام تحقیق، شهرهای بُردِخون و بَنَک در استان بوشهر می­باشد. روش تحقیق؛ توصیفی- تحلیلی است و داده­های مورد نیاز با استفاده از پرسش­نامه از 278 سرپرست خانوار بدست آمده است. تحلیل داده­ها نیز از طریق نرم افزار SPSS انجام شده است. نتایج به دست آمده بر اساس T-test در دو زمان قبل و بعد از شهر شدن نشان می­دهد که سیاست ارتقای روستا به شهر باعث بهبود چشمگیر کیفیت زندگی در هر دو شهر بُردِخون و بَنَک شده است. طبق نتایج روش آماری تحلیل مسیر، در هر دو شهر مؤلفه­ «امکانات خدماتی» بیشترین تأثیر را برکیفیت زندگی داشته است. اما کمترین تأثیرگذاری در شهر بردخون به مؤلفه «اطلاعات و ارتباطات» و در شهر بنک به مؤلفه «امکانات فراغتی» تعلق گرفته است.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ سیاست تبدیل روستا به شهر؛ شاخص های عینی؛ بُردِخون و بَنَک

مراجع

1. امیرانتخابی هشتپری، شهرام، 1387، فرآیند و پیامدهای فضایی- کالبدی تبدیل روستا به شهر در شهرستان تالش، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 256 صفحه.

2. ایزدی خرامه، حسن، 1380، تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه روستایی مورد استان فارس، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی دانشگاه تربیت مدرس تهران.

3. شکویی، حسین، 1380، دیدگاه­هاینودرجغرافیایشهری، چاپ چهارم، انتشارات سمت، تهران.

امکچی، حمیده، ۱۳۸۳، شهرهای میانی و نقش آن­ها در چارچوب توسعه ملی، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

4. زبردست، اسفندیار، ۱۳۸۳، اندازه شهر، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران.

5. فنی، زهره، 1382، شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه­ای، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.

6. خوارزمی، شهیندخت، 1383، کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران، شبکه فناوری اطلاعات ایران، تهران.

7. جمعه پور، محمود و رشنودی، بهزاد،1390، بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه مناطق روستایی پیرامون با تأکید بر کیفیت زندگی، مجله توسعه روستایی، دوره سوم، شماره 1، 64 – 45.

8. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و ایزدی خرامه، حسن،1381، نقش تبدیل روستا به شهر در افزایش فرصت­های شغلی و کاهش بیکاری در نواحی روستایی (مورد: استان فارس)، دومین همایش دوسالانه اقتصاد ایران، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

9. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1389، توسعه و سنجش شاخص­های کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره دوم، صص110-87.

10. رضوانی و همکاران، 1386، نقش و عملکرد شهرهای کوچک در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل شبکه مورد: دهستان رونیز (شهرستان استهبان)، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 61 ، صص 58- 45.

11. قالیباف، محمد باقر و همکاران، 1388، سنجش میزان رضایتمندی ساکنان روستایی از کیفیت زندگی و آثار آن بر امنیت مناطق مرزی: مطالعه موردی بخش نوسود استان کرمانشاه، فصلنامه روستا و توسعه، شماره ۳، صص 184- 163.

12. ربانی خوراسگانی، علی و کیانپور، مسعود، 1386، مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی؛ مطالعه موردی: شهر اصفهان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شماره 59-58.

13. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1388، ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی (مطالعه موردی: شهرهای فیروزآباد و صاحب در استان­های لرستان و کردستان)، مجله پژوهش­های روستایی، شماره اول، صص 66-33.

14. رضوانی، محمدرضا، منصوریان، حسین، 1387، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص­ها، مدل­ها و ارائة مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، شماره ۳، صص 26- 1.

15. سرایی، محمدحسین و اسکندری ثانی، محمد، 1386، تبدیل روستاهای بزرگ به شهرهای کوچک و نقش آن در تعادل بخشی ناحیه­ای موردشناسی: ریوش شهرستان کاشمر، فصلنامه جغرافیا و توسعه،  شماره 10، صص 182- 165.

16. فرجی ملائی، امین و همکاران، 1389، تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، شماره دوم، صص 16-1.

17. عنبری، موسی، 1389، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (1365 تا 1385)، مجله توسعه روستایی، دور دوم، شماره 1، 181-151.

18. مهدوی، مسعود و طاهرخانی، مهدی، ۱۳۸۳، کاربرد آمار درجغرافیا، انتشارات قومس، تهران.

19. رزاقی، ابراهیم، 1367، اقتصاد ایران، نشر نی، چاپ اول، تهران.

20. رستمی، کورش،1380، بررسی عملکرد منطقه­ای شهرهای کوچک با استفاده از تحلیل شبکه (مطالعه موردی: دارخوین، خوزستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس.

21. غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا، 1388، کیفیت زندگی شاخص توسعه اجتماعی، نشر شیرازه، تهران.

22. قادرمزی، حامد، 1383، نقش روستاشهرها در توسعه روستاهای پیرامونی (مطالعه موردی: روستاشهر دهگلان)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس.

23. باقری، اشرف السادات، 1375، کارکردهای شهرهای میانی در توسعه ناحیه­ای (مطالعه موردی نجف و خمینی شهر)، رساله دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: دکتر حسین شکویی.

24. کوکبی، افشین و همکاران، 1384، برنامه­ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص­ها، مجله جستارهای شهرسازی، شماره 12، صص 13-6.

25. سلیم­زاده، حمیده، افتخار، حسن، پوررضا، ابوالقاسم و مقیم بیگی، عباس، 1386، اشتغال مجدد بازنشستگان و شاخص­های کیفیت زندگی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26، صص 297-287.

26. مهندسین مشاور آبادی، 1384، طرح هادی شهر بردخون، شهرداری بردخون.

27. مهندسین مشاور مآب، 1383، طرح هادی شهر بنک، شهرداری بنک.

28. مرکز آمار ایران، 1385، سرشماری نفوس و مسکن استان بوشهر.  

29. Tuerah, N., 1997, Rural-Urban Linkages and Development: A Case Study of Northwest, Indonesia, the University of British Columbia, Canada.

30. Epley, D. & Menon, M., 2008, A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Soc Indic Res, 88:281-296.

31. Campbell, A.; Converse, P.; and Rogers, W., 1976, The Quality of American Life, New York: Russell Sage Foundation

32. United Nations Population fund., 2007, State of World Population 2007, Unlishing the Potential of Urban Growth, New York, UNFPA.

33. Kamp, I., K, Van, Leidelmeijer, K., Marsman, G. and de Hollander, A., 2003, Urban environmental quality and human wellbeing: Towards a conceptual framework and

demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning, 65(1-2).

34. Costanza, R., 2007, Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61(2-3).

35. Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder., 2003 ,Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices, wider internasional conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.