ارزیابی تغییر کاربری اراضی شهری در جهت ناپایداری توسعه سکونتگاه های شهری (مطالعه موردی: باغشهر مراغه طی سال های 1380 تا 1390)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 9، شماره 28، آذر 1393، صفحه 73-84   

نویسندگان

رسول قربانی¹؛ راضیه تیموری^{* 2}؛ نعیمه ترکمن نیا²؛ علیرضا جدیدیان³

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پردیس ارس

چکیده

برنامه­ ریزی کاربری زمین، به چگونگی استفاده، توزیع و حفاظت اراضی اطلاق می ­شود. این نوع برنامه ­ریزی ازدیدگاه­ های متفاوتی می ­تواند مورد توجه قرار گیرد، ازجمله، دیدگاه توسعه پایدار یکی از مقبولترین دیدگاه­ های نگرش به کاربری اراضی می­باشد. در این پژوهش سعی بر آن است که تغییر کاربری­ های اراضی شهری مراغه از منظر توسعه پایدار مورد مطالعه و سنجش قرار گرفته و میزان هماهنگی و یا عدم هماهنگی آن با این نوع توسعه در طی ده سال گذشته (1380- 1390) مورد مطالعه قرار گیرد. برای رسیدن به این هدف در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات اسنادی بهره گرفته شده است. تمامی داده های این پژوهش مستند بوده و شامل مصوبات تغییر کاربری اراضی توسط کمسیون ماده 5 استان آذربایجان شرقی برای شهر مراغه در طی دوره مورد مطالعه می ­باشد. حاصل این مطالعه نشانگر برخی از ناهماهنگی­ ها در برخی معیارهای توسعه پایدار بوده و حرکتی غیر پایدار و در جهت تخریب فضاهای سبز، در جریان مصوبات مربوط به تغییر کاربری­ ها را نشان می­ دهد. نتایج حاصل از بررسی­ ها نشان می­ دهد پرونده ­های ارجایی شهر مراغه به کمیسیون ماده 5 بسیار قابل توجه است و بیشتر موارد در جهت منافع درخواست کننده و شهرداری به تصویب رسیده است و در نظر نگرفتن پایداری شهری و مشکلات کالبدی و زیستی آن زمینه ساز مسائل و مشکلاتی شده است. از جمله اینکه بیشترین تعداد پرونده­ های مورد بررسی در جهت تغییرکاربری­ های باغات و فضاهای سبز شهری، بدون در نظر گرفتن دید سیستمی و همه جانبه ­نگر در کلیت شهر و عدم توجه به مسائل اجتماعی، فرهنگی شهر بوده است. این عامل همچنین باعث عدم تعادل در نظام کاربری اراضی شهری شده و اثرات مخربی در برنامه ­ریزی شهری و منطقه ­ای ایجاد خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

شهر؛ کاربری اراضی؛ توسعه پایدار؛ مراغه

مراجع

1. پاپلی یزدی، محمد حسین، رجبی سناجردی، حسین، 1386، نظریه­های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، تهران.

2. پوراحمد، احمد، سیف الدینی و پرنون، زیبا، 1390، مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسلامشهر، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره پنجم، صص 152- 131.

3. پورمحمدی، ممحمد رضا، 1382، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، تهران.

4. جدیدیان، ع، 1391، تحلیلی بر تخریب باغات و فضاهای سبز در فرایند گسترش شهری و راهبردهای مقابله با آن­ها (نمونه موردی: شهر مراغه)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی، دانشگاه تبریز.

5. حسین­زاده دلیر، کریم، و همکاران، 1389، تحلیلی بر تحولات کاربری­های اراضی شهر تبریزی از دیدگاه توسعه پایدار در طی سال­های 1387 -1383، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 28.

6. خاکپور، براتعلی و همکاران، 1386، الگوی تغییر کاربری اراضی شهر بابل طی سال­های 1362-1378، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره نهم، صص 64- 45.

7. رضویان، محمد تقی، 1382، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، تهران.

8. روستا،مجتبی، 1389، بررسی وضعیت حفظ و نگهداری فضای سبز (باغات) شهر جهرم در راستای توسعه پایدار، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.

9. زیاری، کرامت­اله، 1380، توسعه پایدار و مسئولیت برنامه­ریزان شهری در قرن بیست و یکم، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 160، 385-371.

10. زیاری، کرامت­اله  و همکاران،1388، مبانی و تکنیک­های برنامه­ریزی شهری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه بین­المللی چابهار.

11. سرائی، محمد حسین، و علیزاده شورکی،یحیی، 1388، تأثیر کمیسیون ماده 5 بر مدیریت کالبدی شهر یزد، فصلنامه جغرافیایی چشم­انداز زاگرس، سال اول، شماره 1، 83-73.

 12. سعید نیا ،احمد، 1378،کتاب سبز (کاربری زمین شهری)، سازمان شهرداری های کشور.

13. عبداللهی، جلال، رحیمیان، محمد حسن، دشتکیان، کاظم شادان، مهدی، 1385، بررسی اثرات زیست محیطی تغییر کاربری اراضی روی پوشش گیاهی مناطق شهری با بکارگیری تکنیک سنجش از دور، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 29، صص 6-1.

14. فرهودی، رحمت­اله، سیف الدینی، فرانک و زنگنه، مهدی، 1385، شهر خواف: الگویی جهت ارزیابی و تحلیل کاربری اراضی، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان، صص 129-107.

15. مرادی مسیحی، واراز،1381، برنامه­ریزی استراتژیک در کلان شهرها، انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران.

16. مرصوصی، نفیسه و بهرامی، رحمت­اله، 1389، توسعه پایدار شهری، انتشارات پیام نور.

17. مروارید، یونس، 1372، مراغه (افرازه رود)، انتشارات علمی، مراغه.

18. ملکی، سعید، 1390، سنجش توسعه پایدار در نواحی شهری با استفاده از تکنیک­های برنامه­ریزی (نمونه موردی: شهر ایلام)، فصلنامه جغرافیا و توسعه،  دوره 9، شماره 21، صص 136-117.

19. ملکی، سعید، 1382، شهر پایدار و توسعه پایدار شهری، فصلنامه مسکن و انقلاب، شماره 102.

20. Button, K., 2002, City management and urban environment indicators, Ecol. Econ. 40.

21. Blower, A., 1994, Planning for Sustainable Environment, A Report by the Town and Country Planning Association.

22. Hoshino, J., 2001, Asian Urban Sustainability in the era of globalization, united Nation University, Institute of Advanced Studies, Tokyo, Japan.

23. Barow, C. J., 1995, Sustainable development, Concept, Value and Practice, Third World Planning, Rev, 17 (4).

24. Goward,S. & at al., 1985, Observed relation between thermal emission and reflected spectral radiance of a complex vegetated landscape, Remote Sensing of Environment, 18.

 25. Wagrowski, D. M., and R. A. Hites., 1997, Polycyclic aromatic hydrocarbon accumulation in urban, suburban and rural vegetation, Environmental Science & Technology, 31, 1.

26.Chapian, F. Stuart., 1965, Urban Land- Use Planning, Chicago, University of Illinois Press.

27. Herbert, G., (1992, New Direction for Sustainable Urban Living, Gaia Book, London.

28. Strage, T. & Bayley, A., 2008, Sustainable Development, Linking Economy, Society, Environment, OECD.