روستاشهر و نقش آن در تعادل بخشی ناحیه ای (مطالعه موردی: شهرستان بروجرد)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 8، شماره 24، آذر 1392، صفحه 17-37   

نویسندگان

کرامت اله زیاری^{* 1}؛ رقیه رمضان زاده²

¹استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران

چکیده

امروزه تبدیل روستا به شهر به عنوان یک چالش اساسی در مباحث شهرنشینی و توسعه مطرح بوده و بسیاری از کشورها، خصوصاً کشورهای در حال توسعه با آن مواجه هستند. در ایران نیز تبدیل روستا به شهر به عنوان یکی از موضوعات مهم در مباحث توسعه شهری و روستایی مطرح بوده و به دلیل تغییر قوانین تقسیمات کشوری در زمینه شناخت شهر در اوایل دهه 1370 و به دنبال آن افزایش روند تبدیل روستا به شهر و شکل گیری مراکز شهری کوچک در نواحی روستایی، اهمیت بیشتری یافته است. تغییر در معیارهای شناخت شهر در ایران، سبب شده است که تعداد شهرهای کشور از 520 شهر در سال 1371 به 817  شهر در پایان سال 1385 افزایش یافته و بر تعداد شهرهای کوچک در شبکه سکونتگاهی شهری کشور افزوده شود. حال با عنایت به کارکرد بالقوه و بالفعل شهرهای کوچک در توسعه منطقه­ ای و روستایی، این سؤال اساسی مطرح می شود که آیا تبدیل روستا به شهر می­ تواند به عنوان گامی مهم درجهت تقویت مراکز روستایی بزرگ و ارتقا آن­ها در سلسله مراتب سکونتگاهی قلمداد گردیده و برخی از اهداف عمده توسعه روستایی و منطقه­ ای نظیر کاهش مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ‌تر و تثبیت جمعیت در نواحی روستایی، ایجاد فرصت­ های شغلی و افزایش و بهبود کارکردهای خدماتی شهرها را برآورده سازد. بدین منظور شهرستان بروجرد به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب گردید تا اینکه نقش شهر کوچک (روستا شهر) اشترینان در تعادل ارتباط روستاهای اطراف با شهر بروجرد مورد تحلیل قرار گرفته و جهت ایجاد تعادل بیشتر درسطح شهرستان، روستای دیگری قادر به پذیرش نقش روستاشهر در این شهرستان باشد. هدف از پژوهش حاضر، از یک سو، بررسی نقش شهر کوچک (روستا شهر) اشترینان در تعدیل روابط روستاهای اطراف با شهر بروجرد بوده و از سوی دیگر بررسی این مسئله است که آیا روستای دیگری قادر به پذیرش نقش روستاشهر در سطح شهرستان بروجرد می ­باشد یا نه. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی می ­باشد که مطالعات اسنادی از طریق روش کتابخانه ­ای(کتب، مقالات، اینترنت) انجام شده و بازدید میدانی جهت تکمیل پرسش­نامه ­های طرح شده و بررسی­ های مورد نظر، صورت گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر این امر است که شهر کوچک اشترینان در تعدیل روابط میان روستاها با شهر بروجرد در سطح شهرستان تا حدودی مؤثر بوده است و تحلیل­ های انجام شده نشان دهنده این امر می ­باشند که روستای جهان آباد می ­تواند با پذیرش نقش روستاشهر در تعادل بخشی به شهرستان بروجرد مؤثر واقع گردد.

کلیدواژه‌ها

شهر کوچک؛ روستاشهر؛ توسعه روستایی؛ شهر بروجرد

مراجع

1. احمدی، قادر، 1387، نگاهی به مفهوم روستا- شهر: شکل پایداری از توسعه شهری، مجله آبادی، شماره 60، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.

2. پاپلی یزدی، محمد حسین و رجبی سناجردی، حسین، 1382، نظریه­های شهر و پیرامون، انتشارات سمت.

3. خداپناه، کیومرث و بیک محمدی، حسن، 1388، ارزیابی و طبقه بندی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اردبیل بر اساس میزان برخورداری از شاخص­های توسعه، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره 26.

4. دفتر تقسیمات کشوری وزارت کشور، 1385، ضوابط و معیارهای تبدیل ورستا به شهر در کشور.

5. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و ایزدی خرامه، حسن، 1380، تحلیلی بر رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی (UFRD) و مدل تخصیص مکانی (LA)، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 62. 

6. زبردست، اسفندیار، 1383، اندازه شهر، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات دانشگاه یزد.

7. زنگی آبادی و همکاران، 1388، تحلیل آماری خطرپذیری مناطق 11 و 12 تهران در برابر زلزله، نشریه پژوهش­های جغرافیایی، شماره 56.

8. زیاری، کرامت اله، 1383، مکتب­ها، نظریه­ها و مدل­ها، در برنامه­ریزی منطقه­ای، چاپ اول، انتشارات دانشگاه یزد.

9. سرایی، محمدحسین و اسکندری ثانی، 1386، تبدیل روستاهای بزرگ به شهرهای کوچک و نقش آن در تعادل بخشی ناحیه­ای، مورد شناسی: ریوش شهرستان کاشمر، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 10.

10. سعیدی، عباس، 1376، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت.

11. فرید، یدا...، 1368، جغرافیا و شهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز.

12. فنی، زهره، 1382، شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه­ای، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.

13. کلانتری، خلیل، 1390، برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای(تئوری­ها و تکنیک­ها)، انتشارات خوشبین.

14. مفیدی، سید مجید و یمانی، پریسا، 1387، روستا- شهر: الگویی برای توسعه شهری پایدار، مجله آبادی، شماره 60، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.

15. مهندسین مشاور آپادانا، 1390، طرح جامع- تفصیلی اشترینان (مطالعات وضع موجود)، اداره کل راه و شهرسازی استان لرستان. 

16. ویلیامز، کاتی و دیگران، 1387، دستیابی به شکل پایدار شهری (جلد دوم) روش­ها و استراتژی­ها، ترجمه محمد هادی خلیل نژادی، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران، 1387.

17. Gans, S, 1962, The urban villages: Group and class in the life of Italian- Americans New York, Free Press.

18. Healey, P, and J, Hillier, 1996, Communicative micropolitics: A story of claims and discourses, International Planning Studies 1(2).