سنجش و تحلیل کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان مهبان، شهرستان نیک شهر)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 4، دوره 8، شماره 23، شهریور 1392، صفحه 41-54   

نویسندگان

فرامرز پریمانی^{* 1}؛ مهدی جعفری²؛ عثمان بلوچی³

¹دانشیار دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، بابلسر، ایران

²عضو هیأت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه آمار، زاهدان، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

نواحی روستایی درکشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته به ویژه در مناطق جغرافیایی خشک و دارای محدودیت طبیعی با چالش ­های عدیده­ ای در زمینه­ های منابع تولیدی و کسب درآمد، دستیابی به فرصت ­های مناسب شغلی، مسکن پایدار، برخورداری از بسیاری از امکانات اساسی و تسهیلات رفاهی و همچنین خدمات تفریحی و فراغتی مواجه هستند و از آنجایی که امروزه هدف نهایی برنامه­­ ریزی­ ها و انواع توسعه، بهبود کیفیت زندگی است، مطالعه و سنجش آن در کلیه اجتماعات انسانی خصوصاً در سکونتگاه­ های روستایی از اهمیت ویژه ­ای برخوردار بوده و جزو ضرورت­ های اساسی در فرآیند توسعه پایدار روستایی به حساب می­ آید. هدف اصلی این تحقیق سنجش کیفیت زندگی(عینی) روستاییان در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در دهستان مهبان، شهرستان نیک ­شهر واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان می ­باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تکمیل پرسش­نامه بوده و برای تحلیل داده ­ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. داده ­های تحقیق از 273 نفر سرپرست خانوار نمونه در روستاهای بالای 20 خانوار بدست آمده است. نتایج بدست آمده نشان می­ دهند،کیفیت زندگی روستاییان مهبان در ابعاد اقتصادی و اجتماعی از حد متوسط پایین­تر است. منابع و امکانات اقتصادی(مالکیت زمین کشاورزی، مالکیت دام، خدمات بیمه کشاورزی و دام، میزان تولیدات کشاورزی، دامی و صنایع دستی) بیشترین تأثیر(1/076) و امکانات و خدمات اساسی(آب شرب لوله کشی،راه دسترسی،مسکن)، کمترین تأثیر(0/538) را  بر کیفیت زندگی دارند. همچنین میزان جمعیت روستایی عاملی بسیار تأثیرگذار(1/751)برسطح کیفیت زندگی درمحدوده موردمطالعه است.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ مناطق خشک؛ شاخص های اقتصادی و اجتماعی؛ دهستان مهبان

مراجع

1. پورطاهری، مهدی و همکاران،1390، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان خاوۀ شمالی، استان لرستان)، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 76، صص 31- 13.##

2. جاجرمی، کاظم  و کلته، ابراهیم، 1385، سنجش وضعیت شاخص­های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان (مطالعه موردی: گنبدقابوس)، فصل­نامه جغرافیا و توسعه، شماره 8، صص 17- 5.##

3. درونوفسکی، جان، 2535، کیفیت زندگی، اندازه گیری و برنامه­ریزی آن، ترجمه احمد اشرف.##

4. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1387، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی، فصل­نامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 30 و 31، صص 59- 35.##

5. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1389، توسعه و سنجش شاخص­های کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره دوم، صص110- 87.##

6. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1389، ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبودکیفیت زندگی ساکنان محلی، فصل­نامه پژوهش­های روستایی، دوره 1، شماره 1. ##

7.  رضوانی، محمدرضا و منصوریان، حسین، 1387، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص­ها، مدل­ها و ارائة مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصل­نامه روستا و توسعه، سال 11، شماره ۳، صص 26- 1.##

8. غفاری، غلامرضا و انق، نازمحمد، 1385، سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی (مورد: شهر گنبد کاووس)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره اول، شماره 1، صص 199- 159.##

9. غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا، 1387، کیفیت زندگی در برنامه­های عمرانی و توسعه ایران، فصل­نامه رفاه اجتماعی ، سال هشتم، شماره 30 و 31، صص33- 9.##

10. فرجی ­ملائی، امین و همکاران، 1389، تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران، مجله پژوهش و     برنامه­ریزی شهری، شماره دوم، صص16- 1.##

11. ماجدی، سید مسعود و لهسایی­زاده، عبدالعلی، 1385، بررسی رابطه بین متغیرهای زمینه­ای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی: مطالعه موردی در روستاهای استان فارس، فصل­نامه روستا و توسعه، سال نهم، شماره4، صص 135- 91.##

12. محمدی، جمال و همکاران، 1389، سنجش شاخص­های کیفیت زندگی از نظر شهروندان مشهد، فصل­نامه مطالعات مدیریت شهری، سال دوم، شماره 3، صص 117- 100.##

13. نوغانی، محسن و همکاران، 1388، کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره اول، صص 140- 111. ##

14.Costanza, R., 2007, Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61(2-3).##

15. Campbell, Angus, Philip E. Converse and Willard L. Rodgers., 1976, The Quality of American Life: Perceptions, Evaluations and Satisfactions, New York: Russell Sage Foundation.##

16. Dissart, J. Deller, S., 2000, Quality of Life in the Planning Literature, Journal of Planning Literature, 15: 135-161 Pal, A. K., Kumar, U. C., 2005, Quality of Life Concept for the Evaluation of Societal Development ofRural Community in West Bangal, India, Rural Development, Volume xv, no 2.##

17. Lee, Y.-J., 2008, Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, 43(7).##

18. Phillips, David., 2006, Quality of Life: Concept, Policy and Practice. London: Routledge Publications. ##

19. Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder., 2003, Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices , wider internasional conference on inequality, poverty and  Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.##

20. Massam, B.H., 2002, Quality of life: Public planning and private living, Progress in Planning, 58: 141–227.##

21. Wish NB., 1986, Are we really measuring the quality of life? Well-being has subjective dimensions, as well as objective ones, American Journal of Economics and Sociology;45(1):93–9.##

22. William, Ellis W., 1998, The Color Line and the Quality of Life in America, Journal of the American Statistical Association, Vol. 83, No. 4.##