مقایسه ی برخی آیین های سوگواری مردم کرمانشاه با آیین های سوگواری در شاهنامه

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 5، دوره 2، شماره 1، خرداد 1391، صفحه 86-98   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

غلامرضا سالمیان^{* 1}؛ خلیل کهریزی²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

²دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کرمانشاه

چکیده

ایرانیان از دیرباز برای انجام کارهای گوناگون، آیین­­ها و روش‌های ویژه‌ای داشته­اند که امروزه بیشتر آن‌ها فراموش شده ­است. نشانی از این آیین­های فراموش شده را می­توان در برخی از روستاها و شهرهایی که هنوز بر پایه‌ی شیوه­های کهن زندگی می­کنند، بازیافت. پرسش بنیادین این نوشتار آن است که آیا می‌توان هم‌سانی‌ای میان آیین‌های شاهنامه با آنچه امروز در استان کرمانشاه برگزار می‌شود، بازجُست؟ بر این پایه با جستار در سه آیین مردمان روستاهای کرمانشاه که در سوگِ درگذشتگان انجام می­دهند و با یادکرد شواهدی از اشعار محلّی که به زبان کردی کرمانشاهی سروده شده ­است، به بررسی تطبیقی این اعمال با سه نمونه از آیین­های سوگواری در شاهنامه که از آن­ها با عنوان­ «خروش مغانی»، «بستن زنّارخونین» و «گیسو بریدن» یاد شده است، پرداخته­ایم. نتیجه‌ی پژوهش، نشاندهنده‌ی نزدیکی شگفت‌انگیز آیین‌های کهن ایرانی و سنّت‌های سوگواری کرمانشاهیان است.

کلیدواژه‌ها

آیین‌های سوگواری؛ کرمانشاه؛ شعر محلّی کردی؛ شاهنامه

مراجع

1. آیدنلو، سجاد، (1387). «موی بر میان بستن؛ آیین ویژۀ سوگواری در شاهنامه و متون ایرانی»، نامـۀ فرهنگستان، س10، ش39، ص114تا۱۱۷.

2. اشیدری، جهانگیر (1389). دانشنامـۀ مزدیسنا، واژه‌نامـۀ توضیحی آیین زرتشت، چ5، تهران: نشر مرکز.

3. بهار، مهرداد (1390). از اسطوره تا تاریخ، چ7، تهران: چشمه.

4. خاقانی شروانی، افضل‌الدّین بدیل‌بن‌علی نجّار (1388). دیوان خاقانی، به‌کوشش سیّدضیاءالدّین سجّادی، چ9، تهران: زوّار.

5. خالقی‌مطلق، جلال (1389). یادداشت‌های شاهنامه، تهران: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

6. سگوند، اردشیر (1377). «آیین‌های سوگواری در لرستان و ریشه‌های آن»، کیهان فرهنگی، ش149، ص10تا13.

7. سلطانی، محمّدعلی (1370). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصّل کرمانشاهان (باختران)، بی‌جا: محمدعلی سلطانی.

8. سیوطی، جلال‌الدّین (1401). الجامع الصّغیر فی احادیث البشیر النذیر، ج2، بیروت: دارالفکر.

9. شاهمرادی، بیژن (1384). «بریدن گیسوان در سوگواری‌های بختیاری»، ایراننامه، ش87و88، ص283تا300.

10. شریعتی، علی (1335). فرهنگ و تمدّن و ایدئولوژی، تهران: حسینیـۀ ارشاد.

11. عطّار نیشابوری، محمدبن‌ابراهیم (1388). مصیبت‌نامه، به‌تصحیح و تعلیق محمّدرضا شفیعی کدکنی، چ4، تهران: سخن.

12. فردوسی، ابوالقاسم (1380). گزیدۀ شاهنامه، به‌تصحیح مصطفی جیحونی، چ3، اصفهان: شاهنامه‌پژوهی.

13. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به‌تصحیح ژول مول، به‌کوشش پرویز اتابکی، چ4، تهران: علمی و فرهنگی.

14. فردوسی، ابوالقاسم (1389). شاهنامه، به‌کوشش جلال خالقی‌مطلق، چ3، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

15. کرباسیان، ملیحه (1384). «تداوم برخی آیین‌های کهن سوگواری در ایران امروز»، نامـۀ انجمن، ش19، ص177تا188.

16. کزّازی، میرجلال‌الدّین (1386). نامۀ باستان، ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی، چ6، تهران: سمت.

17. مجلسی، محمّدباقر (1403). بحار الأنوار، تحقیق محمّدالباقر البهبودی، ج79، ط3، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.

18. معدن‌کن، معصومه (1375). نگاهی به دنیای خاقانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.