بررسی واج شناسی گویش آباده ای

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 4، شماره 1، اسفند 1393، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

عاطفه امیری¹؛ مریم زارعی^{* 2}

¹کارشناس ارشد پژوهش هنر و مدرس دانشگاه هنر شیراز

²کارشناس ارشد زبان شناسی

چکیده

هدف مطالعۀ حاضر بررسی ساخت واجی گویش آباده‌ای (از گویش‌های استان فارس) است. برای این منظور، از گویشوران سال‌خورده و مناسب برای مطالعه (با حداقل چهار دندان پیشین بالایی) و مقیم آباده مصاحبه‌هایی انجام و یادداشت‌ها و مطالب ضبط‌شده بررسی شده­است. در این پژوهش، سؤالاتی دربارۀ همخوان‌ها و واکه‌های موجود در گویش آباده‌ای و فرایندهای واجی و ساختمان هجا مطرح و پاسخ گفته شده است. در گویش آباده‌ای، همانند فارسی معیار، 23 همخوان و 8 واکه وجود دارد و آهنگ جمله و الگوی تکیه در این گویش همانند فارسی معیار است. تعدادی فرایند واجی نیز می‌توان یافت که در متفاوت‌کردن واژه‌های آباده‌ای از دیگر گویش‌ها نقش دارند. برخی از این فرایندها عبارت‌اند از: همگونی و ناهمگونی، همخوانی، افزایش، حذف، قلب و ابدال.

کلیدواژه‌ها

همخوان‌ها؛ واکه‌ها؛ فرایندهای واجی؛ واج‌آرایی؛ عناصر زبرزنجیری

مراجع

۱. باقری، سیاوش، 1377، فرهنگ عامه و گویش جهرم، شیراز: دانشگاه شیراز.

۲. باقری، مهری، 1378، مقدمات زبان‌شناسی، تهران: قطره.

۳. ثمره، یدالله، 1378، آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

۴. حق‌شناس، علی‌محمد، 1378، آواشناسی (فونتیک)، تهران: آگاه.

۵. خنجی، لطف‌علی، 1378، دستور زبان لارستانی بر مبنای گویش خنجی، شیراز: دانشگاه شیراز.

۶. رئیسی اردکانی، ساناز، 1386، بررسی و توصیف زبان‌‌شناختی گویش گراشی، شیراز: دانشگاه شیراز.

۷. سلامی، عبدالنبی، 1384، گنجینۀ گویش‌شناسی فارس، تهران: آثار و فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

۸. سمیعی، رحمت‌الله، 1371، بررسی گویش لاری، شیراز: دانشگاه شیراز.

۹. شهریاری، ایاز، 1383، قدمت آباده: واژه‌های اصیل آباده، تهران: اندیشه‌آور.

۱۰. صداقت‌کیش، جمشید، 1360، بازی‌های محلی آباده، تهران: جمشید صداقت‌کیش.

۱۱. کامیاب، خواجه نظام‌الدین، 1370، واژه‌نامۀ ریشه‌شناسانۀ گویش لاری، شیراز: دانشگاه شیراز.

۱۲. محبی بهمنی، حسن، 1383، بررسی و توصیف زبان‌شناختی گویش مینابی، شیراز: دانشگاه شیراز.

۱۳. مشکوة‌الدینی، مهدی، 1374، ساخت آوایی زبان فارسی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

۱۴. نجفی، ابوالحسن، 1376، مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، تهران: نیلوفر.

۱۵. نورانی، بهنام، 1381، واژه‌نامۀ ریشه‌شناسانۀ گویش خنجی، شیراز: دانشگاه شیراز.

۱۶. هاشمی قلاتی، انسیه، 1385، بررسی و توصیف زبان‌شناختی گویش قلاتی، شیراز: دانشگاه شیراز.

۱۷. همتی، ابوذر، 1370، فرهنگ تطبیقی واژگان گویش لری، شیراز: دانشگاه شیراز

18. Ladefoget, P, 2006, A course in phonetics, Boston: Michael Rosenberg

 19. Fromkin, V., Rodman, R., Hyams, N., 2003, An introduction to language, Boston: Michael Rosenberg

۲۰. ویکی‌پدیا، دانشنامۀ آزاد www.fa.wikipedia.org، 31تیر1388