تحلیل و سنجش سطح برخورداری مناطق روستایی از خدمات کشاورزی و تعیین دهستان مرکزی برای خدمات رسانی کشاورزی در شهرستان ایذه

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 9، دوره 8، شماره 23، شهریور 1392، صفحه 118-129   

نویسندگان

صادق الهیاری^{* 1}؛ سیاوش مولایی پارده²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بخش کشاورزی به دلیل توانمندی در ایجاد ارزش افزوده و اشتغال ­زایی از یک سو­­­و­­ تأمین امنیت غذایی و حیات اقتصادی اجتماعی کشور از سوی دیگر، از اهمیت بسیار بالایی در رشد و شکوفایی اقتصاد ملی برخوردار است. از این روتأسیس نظام خدماتی مؤثر برای کشاورزان در توسعه یافتگی جوامع روستایی نقشی بسزای خواهد داشت. هدف پژوهش حاضر سنجش سطح برخورداری دهستان ­های شهرستان ایذه از خدمات کشاورزی بر اساس 25 شاخص کشاورزی و تعیین دهستان مرکزی  بر اساس تعداد خدمات کشاورزی موجود در آن­ها می­ باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و آمار و اطلاعات از نتایج سرشماری نفوس و مسکن 1385 و همچنین از گزارشات مراکز ترویج خدمات کشاورزی دهستان­ هاگردآوری و تنظیم گردید. تحلیل دادها و ترسیم نقشه­ ها با استفاده از نرم ­افزارهایSPSS وArc GIS انجام گرفت و در همین راستا از فنون برنامه­ ریزی شاخص مرکزیت و شاخص ناموزون موریس استفاده شد. نتایج پژوهش با استفاده از هر دو روش نشان می ­دهد که در بین دهستان­ های مختلف شهرستان  به لحاظ برخورداری از شاخص­ های کشاورزی، اختلاف بسیار بالایی وجود دارد به گونه­ ای که اختلاف بین برخوردارترین دهستان (دهستان حومه شرقی) نسبت به محروم­ترین دهستان (دهستان سوسن شرقی)تقریباً پنج برابر بوده است. در پایان نیز با مشخص شدن تفاوت و اختلاف در سطوح برخورداری این دهستان­ ها، پیشنهاداتی برای برنامه­ ریزان و متولیان توسعه روستایی برای از بین بردن این نوع نابرابری­ ها توصیه شده است.

کلیدواژه‌ها

توسعه روستایی؛ توسعه کشاورزی؛ توزیع فضایی؛ مدل موریس؛ شاخص مرکزیت؛ شهرستان ایذه

مراجع

1. ازکیا، مصطفی، 1382، جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران، انتشارات اطلاعات، تهران.

2. اشتری، حمید، 1373، تعیین درجه توسعه نیافتگی شهرستان­های استان آذربایجان غربی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

3. افراخته، حسن، 1374، مدل در جغرافیا، انتشارات جهاد دانشگاهی، زاهدان.

4. باغیان، مرتضی، 1370، اقتصاد رشد و توسعه، جلد دوم، نشر نی، تهران.

5. بختیاری، صادق، 1381، تحلیل مقایسه­ای از توسعه صنعتی استان­های مختلف کشور، مجله تحقیق­های بازرگانی شماره بهار،  157-186.

6. بدری، سید علی و اکبریان رونیزی، سعید رضا، 1385، تعیین سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران، فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 82.

7. تودارو، مایکل، 1377، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، مؤسسه عالی تحقیق در برنامه­ریزی و توسعه، تهران.

8. جمعه پور، محمود، 1385، برنامه­ریزی توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.

9. حسین­زاده دلیر، کریم، 1380، برنامه­ریزی ناحیه­ای، انتشارات سمت، تهران.

10. حکمت­نیا، حسن و میرنجف موسوی، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، علم نوین، یزد.     

11. رضوانی، محمدرضا، 1383، سنجش و تحلیل سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان سنندج با استفاده از GIS، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 3.

12. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و آقایاری، محسن، 1386، سطح بندی پایداری توسعه روستایی، مطالعه موردی بخش هیر، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیایی دانشگاه تهران، شماره 61.

13. زیاری،کرامت الله و جلالیان، اسحاق، 1387، مقایسه شهرستان­های استان فارس بر اساس شاخص­های توسعه، فصل­نامه جغرافیا و توسعه، شماره 11.

14. صرافی، مظفر، 1377، مبانی برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای، مرکز مدارک اقتصادی و اجتماعی سازمان برنامه بودجه، تهران.

15. صیدایی، اسکندر، 1387، برنامه­ریزی روستایی در ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.

16. طهرانچیان، امیر منصور، 1386، نقش کشاورزی در رشد اقتصادی ایران (1340-1381)، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی، مشهد.

17. کلانتری، خلیل، 1380، برنامه­ریزی توسعه منطقه­ای (تئوری­ها و تکنیک­ها)، انتشارات خوشبین، تهران.

18. گزارشات مراکز  ترویج و خدمات کشاورزی دهستان­ها، 1388، سازمان جهاد کشاورزی، ایذه.

19. مرکز آمار ایران، 1385، نتایج سرشماری نفوس و مسکن استان خوزستان، تهران.

20. ملور، جان ویلیام، 1383، توسعه کشاورزی در ایران: تعامل هدف­ها و راهبردها، فصل­نامه اقتصادکشاورزی و توسعه، سال 12 شماره 45.

 21. Berheny,M. & A.  Hooper., 1985, Rationality in planning, London.

22. Shaban,A.Bhole,L.M., 2000, Regional  Disparities in rural Development in india,   journal of Development, vol 19, pp103-117,Hyderad NIRD.

23. Dreze, J. & A. Sen.,1995, India: economic development and social opportunity,      Oxford University Press.

24. Fedrow, L., 2002, Regional inequality and regional polarization on Russia, 1990-99, World Development,30-(3): 443-456.

25. Noorbakhsh, Farhad., 2003, Human development and regional Disparity in India, University of Glasgow.