راهکارهای بهینه توسعه اکوتوریسم استان اردبیل با استفاده از روش برنامه ریزی استراتژیک (SWOT)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 8، شماره 22، خرداد 1392، صفحه 15-35   

نویسندگان

علی حاجی نژاد^{* 1}؛ واحد آقایی²

¹دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم، داشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

گردشگری در شمار بزرگترین فعالیت­ های اقتصادی دنیا بوده و دارای رشد سریعی می ­باشد، بررسی وضعیت صنعت گردشگری در ایران بیانگر آن است که ایران کمتر از یک هزارم درآمد جهانی حاصل از گردشگری را نصیب خود کرده است. در این بین اکوتوریسم که گرایشی نوین در صنعت گردشگری است، 7 درصد کل درآمد حاصل از سفرهای برون مرزی را تشکیل داده و نرخ رشد سالانه این فعالیت بین 10 تا 30 درصد است، در حالی که نرخ رشد سالانه گردشگری به طور کلی حدود 4 درصد در سال است. بنابراین با اینکه گردشگری طبیعت در حال حاضر بخش کوچکی از کل گردشگری بین ­المللی را به خود اختصاص داده است، این بخش از صنعت گردشگری از نرخ رشد بالایی برخوردار است. در بین استان­ های کشور نیز، استان اردبیل از جاذبه ­های اکوتوریستی فراوانی(حدود 42 چشمه معدنی سرد و گرم، 24 سد، 11 زیستگاه و 35 جاذبه طبیعی خاص و ...) برخوردار است که در صورت توجه می ­تواند عاملی برای توسعه پایدار منطقه باشد. هدف این پژوهش شناخت امکانات موجود و ارائه راهکارهای بهینه درجهت کمک به توسعةاقتصادی،اجتماعی وفرهنگی استان در سایه اکوتوریسم می­ باشد و لذا‍پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از مدل برنامه ­ریزی استراتژیک(SWOT ) به ارائه استراتژی­ ها و راهبردهای مؤثر در توسعه استان با استفاده از اکوتوریسم پرداخته است و در انتها با استفاده از روش برنامه­ ریزی کمی استراتژیک 21 راهبرد اساسی همراه با اولویت بندی هر کدام، برای توسعه اکوتوریسم استان تدوین گردید.

کلیدواژه‌ها

اکوتوریسم؛ توسعه؛ برنامه ریزی استراتژیک؛ SWOT؛ استان اردبیل

مراجع

1. ابراهیم­زاده، ع و آقاسی زاده،ع، 1388، تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردی SWOT، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره نهم، تابستان.

2. بهزاد فر، م، زمانیان،ر، 1387، برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری با تأکید بر بخش محصول مطالعه موردی: نیشابور، نشریه بین­المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و و صنعت ایران، ویژه نامه مهندسی معماری و شهرسازی، جلد 19، شماره 6.

3. پارسائی، ا، 1384، امکان­سنجی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم در استان کهگیلویه و بویر احمد با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، استاد راهنما: سیاوش شایان، دانشگاه تربیت مدرس.

4. پانته آبوتراب، س، فتوت رودسری، ح، 1385، اطلس ژئوتوریسم استان اردبیل، پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور.

5. حافظ­نیا، محمد رضا، 1386، مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ سیزدهم، انتشارات سمت، تهران.

6. حکمت­نیا، حسین، موسوی میرنجف، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تدکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارات علم نوین.

7. رضوانی، علی­اصغر، 1382، نقش اکوتوریسم در حفاظت محیط زیست، مجلة محیط شناسی، شمارة 31.

8. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، مهدوی، 1385، راهکارهای توسعة گردشگری روستایی با استفاده مدل SWOT : دهستان لواسان کوچک، مجلة مدرس علوم انسانی، شمارة 45.

9. زاهدی، شمس­السادات، 1385، مبتنی توریسم و اکوتوریسم پایدار (با تأکید بر محیط زیست)، دانشگاه علامه طباطبایی.

10. زیاری، کرامت­اله، 1383، مکتب­ها، نظریه­ها و مدل­های برنامه­ریزی منطقه­ای، انتشارات دانشگاه یزد.

11. دهقانی، م، جوزی،ع و شکری زاده، ق، 1388، برنامه­ریزی منطقه حفاظت شده جزیره فارو جهت توسعه اکوتوریسم، همایش ملی مدیریت و رویکردهای جغرافیایی در بهره برداری بهینه از منابع.

12. ضرابی، اصغر، موحدی، س، رخشانی نسب، ح، 1389، کاربرد مدل تحلیل خوشه­ای در تحلیل فضایی اکوتوریسم(مطالعه موردی: اکوتوریسم سیستان)، علوم محیطی، سال هفتم، شماره چهارم.

13. عبدالهی، س، 1385، پروژة نعیین حریم کاروانسرای قانلی بولاق، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، شهرستان مشکین شهر.

14. فاضل­نیا، غریب، هدایتی، ص، 1389، راهبردهای مناسب بریا توسعه گردشگری دریاچه زریوار، مجله جغرافیا و توسعه، شماره19.

15. کریم پناه، ر، 1384، تحلیل اکوتوریسم و نقش آن در توسعه منطقه­ای استان کردستان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، استاد راهنما: منوچهر فرج­زاده، دانشگاه تربیت مدرس.

16. محمدی ده­چشمه، م، زنگی­آبادی، علی، 1387، امکان­سنجی توانمندی­های اکوتوریسم استان چهارمحال بختیاری به روش SWOT، مجله محیط شناسی، شماره 47،سال سی و چهارم.      

17. مؤمنی، مصطفی، 1386،  تحلیل­های آماری با استفاده از SPSS، چاپ اول، نشر نو، تهران.

18. نصیری­زاده، ح، توتونچی، ج، 1382، جهانگردی و اشتغال، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست­ها و برنامه­های توسعه جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران.

19. نوحه­گر، اصغر، حسین زاده، م، پیراسته، ا، 1388، ارزیابی قابلیت­های طبیعت گردی جزیره قشم با بهره گیری از مدل استراتژی SWOT ، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 15.

20. نوری،ج، عباسپور،م، مقصودلو کمالی،ب، 1385، ارزیابی زیست محیطی سیاست­های استراتژیک توسعه صنعتی ایران با استفاده از رویکرد تحلیل و عوامل استراتژیکSWOT، علوم تکنولوژی محیط زیست، شماره 29.

21. Godde,Pamela m,martin f. price, zimmermann, friedrich m., 2000, tourism and development in mountain regions, cabi publishing.

22. Goodwin, H., 1995, Tourism and Enviroment, Biologist.

23.Gunn, Clare A ., 2002, tourism planning,Basics, Concepts,Cases, fourth edition , published in Great Britiain by Routledge.

24. zhuang, xiaoli, huiyan liu., 2010, some suggestions for community-based ecotourism managment, 2010 IEEE.

25. Teh Lydia, Cabanban Annadel S., 2007, Planning for sustainable tourism in southern Pulau Banggi: An assessment of biophysical conditions and their implications for future tourism development,Journal of Environmental Management, Volume 85, Issue 4,  Pages 999-1008.

26. Voeks, r.a, m. rahmation., 2004, the providence of nature: valuing ecosystem servies, vol.1,no.2, international journal of environmental science & technology.