مجمع البحرین،اقلیم هشتم، بهشت ناپیدای زمین

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 8، شماره 22، خرداد 1392، صفحه 106-116   

نویسندگان

اکرم رحمانی^* ؛ علیرضا اقدامی

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت، گروه زبان و ادبیت فارسی،رشت، ایران

چکیده

مجمع ­البحرین، محلّ اتّصال خلیج عقبه با خلیج سوئز، بر اساس جهان شناسی قدیم و گیتی شناسی سامی غربی، محلّ تلاقی دو دریا و پایان دنیاست که در آن آسمان و زمین به هم می رسند. مراد از دو دریا دو دریای اسطوره­ای و پیش آفرینشی است که به صورت عوالم برین و زیرین خوانده شده ­اند و در سطح فرکانس عالم مادّی قرار نمی­ گیرند. از دیدگاه اسلام  در مجمع­ البحرین  شخصیّتی به نام خضر یا پیر وجود دارد که وظیفة رساندن سالکان از وادی­های پرخطر به این مکان را بر عهده دارد. در مکتب عرفان و تصوّف نیز مجمع ­البحرین  مفاهیمی چون : قاب قوسین، دل سالک، عالم مثال یا عالم وسیط، یکی از منازل سالکین حقیقت، حضرت جمع الجمع، غار اصحاب کهف، بحر محسوسات و معانی، بحر غیب و شهادت، بحر امکان و وجوب و بحر نبوّت و ولایت دارد. هدف از این تحقیق، بیان موقعیّت جغرافیایی، اسطوره­ای، دینی و عرفانی واژة «مجمع البحرین» می­ باشد. در این مقالة تحقیقی سعی شده مفاهیم گوناگون این واژه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و اطّلاعاتی در مورد این مکان و حقیقت وجودی آن ارائه گردد. نتایج به دست آمده از این تحقیق این است که مجمع­ البحرین محلّ آفرینش اوّلیّة انسان، محلّ تلاقی دو دریا و محلّ اتّصال خلیج عقبه با خلیج سوئز، همان بهشت ناپیدای زمین و اقلیم هشتم ، اقلیمی که حوادث و حکایاتش در ملکوت و در عالم نفس و عالم بیداری شهودی روی   می ­دهد، مکانی معنوی و در عین حال حقیقی است.

کلیدواژه‌ها

مجمع البحرین؛ دریا؛ اساطیر؛ اسلام؛ عرفان

مراجع

1. پورنامداریان، تقی،  1368، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی،   تهران، ص528.

2. تهانوی، محمّد علی بن علی،  1862، کشّاف اصطلاحات الفنون، ج 1 و 2، کلکته.

3. خرّمشاهی، مختاری،بهاءالدّین، سیامک،  1383، قرآن و مثنوی، چاپ اول، نشر قطره، تهران، ص 728.

4. خواجوی­کرمانی،ابوالعطا،1374، دیوان کامل خواجوی­کرمانی، سعید قانعی، چاپ اوّل، بهزاد، تهران، ص741 .

5 . رامپوری، غیاث­الدّین، (بی­تا)، 1374، غیاث اللغات، جلد دوم، تهران، انتشارات معرفت، تهران، ص 578.

6. سجّادی، سیّدجعفر،1370، فرهنگ لغات و اصطلاحات­ و تعبیرات عرفانی، کتابخانۀ طهوری، تهران،        ص 814.

7. شاه نعمت­اللّه، ولی، 1372، دیوان شاه نعمت اللّه ولی، چاپ هفتم، انتتشارات کتابفروشی محمّد علمی، تهران، ص 704.

8. فرزام، حمید، 1379، تحقیق در احوال و آثار و افکار شاه نعمت اللّه ولی، چاپ دوم، سروش، تهران، ص 724.

9. گولپینارلی، عبدالباقی، 1381، نثر و شرح مثنوی شریف، جلد دوم، ترجمۀ توفیق سبحانی، چاپ سوم، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ص  828.

11. گوهرین، سیّد صادق،  1383، شرح اصطلاحات تصوّف، جلدنهم، چاپ اول، انتشارات زوّار، تهران، ص 399.

12. گوهرین، سیّد صادق، 1362، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، جلد هشتم، چاپ دوم، انتشارات زوّار، تهران، ص  456.

13. لاهوری، محمّد رضا، 1381، مکاشفات رضوی در شرح مثنوی معنوی، تصحیح رضا روحانی، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران، ص 1011.

14. محمّد مراد بن عبدالرّحمان،  1373، آثارالبلاد و اخبارالعباد، جلد دوم، تصحیح دکتر سیّد محمّد شاه مرادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ص5214.

15. مولوی، جلال­الدّین، 1363، کلیّات شمس (دیوان کبیر)، جلد دوم، تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، چاپ سوم  ، انتشارات امیرکبیر، تهران، ص 302.

16. مولوی، جلال­الدّین، 1372، مثنوی، ج دوم، تصحیح محمّد استعلامی، چاپ سوم، انتشارات زوّار، تهران، ص 349.

17. مولوی، جلال­الدّین، 1377، مثنوی معنوی، ج سوم، شرح کریم زمانی، چاپ دوم، انتشارات اطّلاعات، تهران، ص 1232.

18. میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین، 1376، کشف الاسرار و عده الابرار، جلد پنجم، تصحیح علی اصغر حکمت، چاپ ششم، انتشارات امیرکبیر، تهران، ص 795.

19. نیکلسون، رینولد الین، 1384، شرح مثنوی معنوی مولوی، دفتر سوم، چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ص 1408.