بررسی اثرات گردشگری خانه‌های دوم در توسعه جوامع محلی روستایی (مطالعه موردی: روستاهای کامشگان و چنگوره شهرستان اوج)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 10، شماره 30، خرداد 1394، صفحه 13-28   

نویسندگان

علی اکبر عنابستانی^{* 1}؛ احمد رومیانی²

¹دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،ایران

چکیده

گردشگری خانه­های دوم بعنوان یکی از مهم­ترین رویکردهای جدیدتوانسته است نقش مؤثری درتوسعه مناطق روستایی ایفا کند. هدف ازاین پژوهش بررسی اثرات گردشگریخانه­هایدوم درتوسعه جوامع محلی روستاهای کامشگانو چنگوره (شهرستان اوج) می­باشد­ و به دنبال پاسخ­گویی به این سوال می­باشد: آیا گردشگری خانه­های دوم توانسته است منجر به توسعه روستایی در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی) در منطقه مورد مطالعه شود؟ نوع تحقیق کاربردی، روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری داده­ها از روش­های کتابخانه­ای و میدانی استفاده شده است جامعه­آماری این تحقیق 1177خانوار محاسبه شده است که از طریق فرمول اصلاح شده کوکوان 107 پرسش­­نامه بدست آمده و به صورت تصادفی بین خانوارها توزیع گردد تا اصل شانس برای همه رعایت شود. و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی (آزمون t تک نمونه­ای­، فریدمن، تحلیل مسیر و کروسکال والیس) استفاده شده است. یافته­ها این پژوهش نشان داد که بین شاخص­ها به کارگرفته شده رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد به طوری که بعد اقتصادی و کالبدی بیشترین اثرات و بعد اجتماعی و محیطی کمترین اثرات را به دنبال داشته استو از طرف دیگر، روستایی کامشگان به دلیل سرمایه­گذاری مالکان خانه­های دوم و دسترسی به خدمات، حمل نقل، زیرساخت و جاذبه متنوع بیشترین اثرات در زمینه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی داشته است.با توجه به نتایج تحقیق، که نشان­دهنده تأثیرات گردشگری خانه­های دوم در ایجاد توسعه روستایی و گسترش ابعاد اقتصادی- اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی در محدوده مورد مطالعه می­باشد می­توان از آن به عنوان راهبردی برای کاهش مهاجرت، فقر و توسعه روستایی بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها

آثار اقتصادی؛ آثار اجتماعی و فرهنگی؛ آثار کالبدی؛ آثار زیست محیطی. توسعه روستایی

مراجع

1. بدری، سید علی، مطیعی لنگرودی، سید حسن، سلمانی، محمد و علیقلی­زاده فیروزجایی، ناصر، 1388، اثرات اقتصادی گردشگری بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: نواحی روستایی بخش مرکزی نوشهر)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ی، سال ششم، شماره دوازدهم، صص14-35.

2. جمعه­پور، محمود و احمدی، شکوفه، 1390، تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعه­موردی: روستایی برغان، شهرستان سلاوجبلاغ)، پژوهش های روستایی، سال دوم، شماره یکم، صص66-33.

3. رضوانی، محمدرضا و صفائی، جواد، 1384، گردشگری خانه­های دوم و اثرات آن در نواحی روستایی: فرصت یا تهدید (مطالعه موردی: نواحی روستایی شمال تهران)، پژوهش­های جغرافیایی، تهران، شماره 54، صص121- 109.

4. رضوانی، محمدرضا، 1382، تحلیل روند ایجاد و گسترش خانه­های دوم در نواحی روستایی، مجله پژوهش­های جغرافیا، شماره 45، صص 178-165.

5. رضوانی، محمدرضا، اکبریان رونیزی، سعید، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و بدری، سیدعلی، 1390، تحلیلی مقایسه­ای آثار اقتصادی گردشگری خانه­های دوم با گردشگری روزانه بر نواحی روستایی، با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهرستان شمیرانات)، پژوهش­های روستایی، سال دوم، شماره 4، صص62-35.

6. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا و مهدوی، داوود،1384، راهکارهای توسعه گردشگری­روستاییبا استفاده از مدل SWOTدهستان لواسان کوچک، فصلنامه مدرس علوم­انسانی، دوره 1، شماره 2، صص30-1.

 

7. رومیانی، احمد، 1392، ارزیابی نقش جریان سرمایه­های شهری - روستایی در توسعه پایدار گردشگری، (منطقه مورد مطالعه، دهستان حصار ولیعصر، شهرستان، بوئین زهرا)، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه زنجان، صص35-38.

8. شریف­زاده، ابواقاسم و مراد­نژاد، همایون، 1381، توسعه پایدار و توسعه گردشگری، ماهنامه اقتصادی جهاد، خرداد و تیره ما، 1381، شماره 251.

9. صیدایی، سیداسکندر، خسروی­نژاد، محبوبه و کیانی، صدیقه، 1389، تأثیر خانه­های دوم بر توسعه منطقه باغ بهادران شهرستان لنجان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه­ای، سال اول، شماره 4، صص 36-19.

10. ضیائی، محمود و صالحی­نسب، زهرا، 1387،گونه شناسی گردشگری خانه­های دوم و بررسی اثرات کالبدی آن­ها بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: رودبار تهران)­، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 66، صص 84-70.

11. علیلقی‌زاده فیروزجایی، ناصر، 1387، اثرات گردشگری بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی نواحی روستایی (مطالعه موردی: نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان نوشهر)، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران.

12. عنابستانی، علی‌اکبر، 1388، بررسی آثار کالبدی خانه­های دوم بر توسعه سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای ییلاقی شهر مشهد)، فصلنامه روستا و توسعه، سال 12، صص 117-103.

13. فیروزنیا، قدیر، افتخاری، رکن‌الدین عبدالرضا، و ولی‌خانی، محبوبه، 1390، پیامدهای گسترش ویلاسازی (خانه­های دوم) در نواحی روستایی دهستان تاررود شهرستان دماوند، فصلنامه جغرافیا، سال نهم، شماره 3، صص 170-149.

14. منشی­زاده، رحمت الله و مرادی، اعظم، 1384، تأثیرگردشگرانمذهبیبررویفضاهایکالبدیشهرمشهد، نشریه دانشکده علوم زمین، شماره11، صص 140-125.

15. مهدوی، داوود، 1382، نقش توریسم در توسعه نواحی روستایی پیرامون شهرها و ارائه مدل استراتژیک ( مطالعه موردی: لواسان کوچک)، به راهنمایی عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری، دانشگاه تربیت مدرس.

16. Briones-Juarez, A., Tejeida-Padilla, R., & Morales-Matamoros, O., 2009. Toward the Evolution of the Tourism’s Conceptual System, In Proceedings of the 53rd Annual Meeting of the ISSS-2009, Brisbane, Australia, Vol. 1, No. 1.

17. Carty J., 2007, Examining the Implementation of Sustainable Rural Tourism: An Irish Case Study, New York: Rout lege.

18. Carvalho, P., 2003, População, território e desenvolvimento. Análise a partir das aldeias serranas da Lousã – rede de aldeias do xisto, X Meeting of the Portuguese Association for Regional Development; Évora, June. (In CD-Rom).

19. Dinis, I., & Malta, M., 2001, Da desvitalização à nova ruralidade: identidades e destinos do território Na Serra da Lousã, in: 1º Congresso de Estudos Rurais; 2001 September 16-18; Vila Real. http://home.utad.pt/~des/cer/cer/download/2009.pdf (21.4.2007)

20. Dyer, P., Gursoy, D., Sharma, B., & Carter, J., 2007, Structural modeling of resident perceptions of tourism and associated development on the Sunshine Coast, Australia, Tourism Management, 28(2), 409-422.

21. Emmet Jones, R. O. B. E. R. T., Mark Fly, J., Talley, J., & Ken Cordell, H., 2003, Green migration into rural America: the new frontier of environmentalism?, Society &Natural Resources, 16(3), 221-238.

22. Fleischer, A., & Felsenstein, D., 2000, Support for rural tourism: Does it make a difference?, Annals of tourism research, 27(4), 1007-1024.

23. Gallent, N., & Tewdwr-Jones, M., 2000, Rural second homes in Europe: examining housing supply and planning control, Ashgate Publishing Ltd, London.

24. Gallent, N., Mace, A., & Tewdwr-Jones, M., 2005, Second homes: European perspectives and UK policies, Ashgate Publishing Ltd, London.

25. Glaeser, E, L., 2000,­ The New Economics of Urban and Regional Growth, In Clark, G. L. Feldman, M.P and Gertler, M.S (Eds), The Oxford Handbook of Economic Geography, pp.83-98, Oxford University Press.

26. Gossling, S. & Hall, C. M., 2006, Tourism and Global Environmental Chang: Ecological, Social, Economic and Political Interrelationshipe. New York: Routlege.

27. Hall, C. M., Müller, D. K., & Keen, D., 2001, Second homes in rural areas: Blessing or curse?, Revisited. In conference New Directions in Managing Rural Tourism and Leisure: Local Impacts, Global Trends, SAC Auchincruive, Ayrshire, Scotland, UK.

28. Hall, C.M., Müller, D.K., 2004, Introduction: second homes, curse or blessing? Revisited.  In: Hall, C.M., Müller, D.K. (Eds.), Tourism, Mobility and Second Homes.  Between Elite Landscapes and Common Ground. Channel View Publications, Clevedon, pp. 3–14.

29. Hudson, R., 2005, Economic Geographies: Circuits, Flows and Spaces, Hoogendoom and Visser (2004), Second Homes and Small Town (Re) development: the Case of Clarens. Journal of Family Ecology and Customer Scieces 32, pp.105-115.

30. Kastenholz, E., Carneiro, M. J., Marques, C. P., & Lima, J., 2012, Understanding and managing the rural tourism experience-The case of a historical village in Portugal, Tourism Management Perspectives, 4, 207-214.

31. Leal, J. E. S. Ú. S., 2006, Multiple residential practices and second homes in southern Europe: the Spanish case, In ENHR Conference–Housing in an expanding Europe: theory, policy, participation and implementation (pp. 2-5).

32. Leslie, D., 2007, The missing component in the ‘greening’of tourism: the environmental performance of the self-catering accommodation sector, International Journal of Hospitality Management, 26(2), 310-322.

33. Marjavaara, R., & Nordin, U., 2010, What about social capital in a mobile world? The impact of second home tourism on the development of associations in the Stockholm archipelago, Nordic Rural Futures: pressures and possibilities, Research conference on the future of Nordic rural areas, May 3–5-2010, Uppsala, Sweden, Book of Abstracts.

34. Marjavaara, R., 2008, Second Home Tourism the Root to Displacement in Sweden? Doctoral Dissertation Department of Social and Econmic Geography Umea University, Sweden GERUM 2008:1.

35. McIntyre, N., Williams, D., & McHugh, K., 2006, Multiple Dwelling and Tourism - Negotiating Place, Home and Identity, Cabi, Cambridge. Coppock, J. T. (ed.), 1977: Second homes, Curse or Blessing, Pergamon Press, Oxford.

36. Millán, M.G., Morales, F. & Castro, M.S., 2011, El turismo rural en sur de españa. Análisis de la satisfacción Del turista en UN parque natural, TURyDESturismo y desarrollo, 4(11), 1-19.

37. Norris, M. & Winston, N., 2007, Second Homes in Scenic Rural Areas of Ireland: Prelminary Results from a Study a Social, Economic and Enviromental Impacts, Paper Presented at: The European Network For Housing Research (ENHR) International Conference on Sustainable Urban Areas, 25-28 June 2007.

38. Paris, C., 2006,  Multiple homes, dwelling & hyper-mobility & emergent transnational second home ownership,  In enhr conference – housing in an expanding Europe: theory, policy, participation and implementation, 2-5 July 2006, Ljubljana.  Available online at http://enhr2006-ljubljana.uirs.si/publish/W24_Paris.pdf (accessed 3 December 2007).

39. Peng, B., 2006, A Model of Veblenian Growth, Topics in Macroeconomics, 6(1), 2006 Article 11. The Berkeley Electronic Press. Available at: http://www.bepress .com/ bejm/ topics/ vol6/iss1/art11.

40. Roca, M. O., Oliveira, J.A. & Roca, Z., 2009, Second Homes and Second Home Tourism in Portugal, 18-20 Settembre 2009, Amantea (Cs), Italia.

41. Roca, M.N., Oliveira, J.A., Roca, Z. & Costa, L., 2011, Second Homes in Portugal: Conceptual Issues and Findings of Desk and Field Research, 2nd International Workshop on Lifestyle Migration and Residential Tourism, Madrid – Espanha, March 25, 2011.

42. Roca, Z., 2010, Landscape, Identity and Development, in: Landscape and Driving Forces, 8th meeting of the Council of Europe workshops for the implementation of the European Landscape Convention, European Spatial Planning and Landscape, No. 93, Council of Europe Publishing, Strasbourg, 65-77.

43. Sebele, L.S. 2010, Community-based tourism ventures, benefits and challenges: Khama Rhino sanctuary trust, central district, Botswana, Tourism Management, 31(1), 136-146.

44. Sharpley, R., & Telfer, D. J. (Eds.)., 2002, Tourism and development: concepts and issues (Vol. 63), Channel View Publications.

45. Stewart, S. I., & Stynes, D. J., 2006, Second-homes in the Upper Midwest, in: Multiple Dwelling and Tourism Negotiating Place, Home and Identity (eds. McIntyre, N., Williams, D., McHugh, K), Cabi, Cambridge,

46. Stoa, E., 2007, Urban cottages–Rural homes?Changing Home Cultures: Challenges  towards Sustainable Development, in: ENHR 2007 International Conference ‘Sustainable Urban Areas’,Rotterdam, 25-28 June,http://www.enhr 2007 rotterdam.nl/documents/ W15_ paper_ Stoa .pdf (3.2.2011)

47. Telfer, D. Sharpley, R., 2008, Tourism and Development in the Developing World, Routledge, New York.

48. UNWTO, 2012, Tourism Highlights 2007 Edition, Available in www.unwto.com.

49. Vargas-Sánchez, A., Porras-Bueno, N., & de los Ángeles Plaza-Mejía, M. 2011. Explaining residents’ attitudes to tourism: Is a universal model possible?, Annals of Tourism Research, 38(2), 460-480.

50. Zeng, B., & Ryan, C., 2012, Assisting the poor in China through tourism development: A review of research, Tourism Management, 33(2), 239-248.