نقش و اثرات توسعه گردشگری خانه های دوم بر ابعاد اجتماعی و فرهنگی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: دهستان میر شمس الدین شهرستان تنکابن)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 10، شماره 30، خرداد 1394، صفحه 57-67   

نویسنده

ناصر علیقلی‌زاده فیروزجایی^*

استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

در این پژوهش پیامدهای مطلوب و نامطلوب اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه گردشگری خانه­های دوم در  نواحی روستایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ناحیه مورد مطالعه روستاهای دهستان میر شمس ­الدین از بخش مرکزی شهرستان تنکابن در استان مازندران می­باشد. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش پژوهش، توصیفی و تحلیلی مبتنی بر پیمایش می­باشد داده­های تحقیق به لحاظ ماهیت ذهنی و عینی بوده و از طریق پرسش­نامه و مصاحبه و مشاهدات میدانی جمع­آوری و از طریق روش­های آماری نظیر آزمون تی­تک متغیره و همبستگی تجزیه و تحلیل شده است در این خصوص نتایج بررسی از اثرات و پیامدهای مثبت و منفی اجتماعی و فرهنگی توسعه گردشگری خانه­ های دوم نشان می‌دهد که توسعه گردشگری خانه ­های دوم سبب اثرات و پیامدهای مثبت و مطلوب نظیر افزایش سطح آگاهی و بهبود امکانات و خدمات زیربنایی در حد زیاد شده است همچنین با توجه به توسعه بی رویه، انبوه و برنامه ­ریزی نشده توسعه خانه­ های دوم، سنخیت کم ویژگی­های اجتماعی و فرهنگی جامعه میزبان با صاحبان خانه­ های دوم و مدیریت ناکارامد سبب بروز پیامدهای منفی نظیر؛افزایش میزان ازدحام و شلوغی در روستا، میزان افزایش ناهنجاری­ ها در نواحی­روستایی، میزان گسترش شیوه زندگی شهرنشینان در بین خانوارهای روستایی این منطقه و میزان افزایش جرم و جنایت و فعالیت­های غیرقانونی، میزان افزایش تضاد و تعارض بین صاحبان خانه­ های دوم با جامعه میزبان، میزان تغییر در نظام ارزشی و الگوهای رفتاری در نتیجه تقلید از گردشگران خانه­ های دوم، افزایش مشکلات جوانان در خرید زمین و مسکن، افزایش درگیری و نزاع بر سر مالکیت زمین، مشکلات در استفاده از امکانات و خدمات برای ساکنین در فصل گردشگری و کاهش دسترسی به جاذبه­های گردشگری و امکانات و فضاهای تفریحی شده است شدت پیامدهای منفی فوق براساس درک و نگرش ساکنین براساس طیف لیکرت در حد زیاد تا خیلی زیاد در نوسان و براساس آزمون t تک متغیره معنادار نیز بوده است. 

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ خانه های دوم؛ پیامدهای اجتماعی و فرهنگی؛ سکونتگاه های روستایی؛ دهستان میر شمس الدین

مراجع

1. آمار تیمور و برنجکار افسانه، 1383،تحلیل جغرافیایی خانه­های دوم در نواحی روستایی شهرستان بندرانزلی  بعد از انقلاب اسلامی،  فصلنامه چش­ انداز جغرافیایی، سال چهارم، شماره 9، صص 26-7.

2. خوش­فر، غلامرضا، عبدالله­پور، مریم و کریم­زاده، سارا، 1391، بررسیتأثیرگردشگریخانه­هایدوم برسرمایه­های اجتماعی(مورد مطالعه: روستاهای لیره­سر و سیاورز شهرستان تنکابن)؛ مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، سال اول، شماره 2، صص 152-131.

3. دادورخانی، فضیله، محمدزاده لاریجانی، فاطمه؛ 1392، ارزیابیپیامدهایاقتصادیواجتماعیگردشگری خانه­های دوم(مطالعهموردی:روستاهایییلاقیبخشبندپیشرقیشهرستان بابل)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 4، صص 102- 75.

4. رضوانی، محمدرضا، 1382، بررسی روند ایجاد و گسترش خانه­های دوم در نواحی روستایی شمال تهران، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 45، صص 178-165.

5. رضوانی، محمدرضا، صفایی، جواد، 1384، گردشگری خانه­های دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی: فرصت یا تهدید (مورد مطالعه: نواحی روستایی شمال تهران)، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 54، صص121-109.

6. شارپلی جولیا و ریچارد، 1380، گردشگری روستایی، ترجمه رحمت­الله منشی­زاده و فاطمه نصیرزاده، انتشارات منشی.

7. ضیایی، محمود و صالحی­نسب، زهرا، 1387،گونه­شناسیگردشگرانخانه­هایدوم و بررسیاثرات کالبدی آن­ها بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: رودبار قصران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 66، صص 84-71.

8. عنابستانی، علی­اکبر، بوذرجمهری، خدیجه و صاحبکار، ناهید، 1391، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی توسعه گردشگری خانه­های دوم در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان شیرین دره شهرستان قوچان)، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، شماره اول، صص 124-97.

9. فیروزنیا، قدیر، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و ولی­خانی، محبوبه،1390، پیامدهای گسترش ویلاسازی (خانه­های دوم در نواحی روستایی: دهستان تارود شهرستان دماوند)، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال نهم، شماره 31، 170-149.

10. مرکز آمار ایران،1346، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شناسنامه آبادی­های کشور، شهرستان نوشهر.

11. مرکز آمار ایران، 1356، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شناسنامه آبادی­های کشور، شهرستان نوشهر.

12. مرکز آمار ایران،1365، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شناسنامه آبادی­های کشور، شهرستان نوشهر.

13. مرکز آمار ایران، 1375، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شناسنامه آبادی­های کشور، شهرستان نوشهر.

14. مرکز آمار ایران، 1385، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شناسنامه آبادی­های کشور، شهرستان نوشهر.

15. Buhalis, Dimitrios and Costa, Carlos., 2006,Tourism Business Frontiers, Elsevier LTd, Cloke, P., Goodwin, M., Milbourne, P.,1998. Inside looking out; outside looking in.Different experiences of cultural competence in rural lifestyles. In: Boyle, P., Halfacree, K. (Eds.), Migration into Rural Areas. Theories and Issues. John Wiley & Sons, Chichester.

16.Deler.C.Steven; David W Marcouiller and Gary P Green., 1997;  Recreational housing and local government finance; Annals of Tourism Research, Volume 24, Issue 3.

17. Farstad  Maja  and  Rye, Fredrik,Johan., 2013, Second home owners, locals and their perspectives on rural development; Journal of Rural Studies 30 .

18. Girard.C.T and Gartner, C., Willam.,1993,  Second home second view:Host community perceptions; Annals of tourism research; Volume  20;Issue4.

19. Green, G., Marcouiller, D and Deller, S., Local dependency., 1996, Land use Attitudes and economic development: Comparisons between seasonal and permanent residents; Rural Sociology, 61(3.

20. Hall, Derek., Kirkpatrick, Irene and Mitchell., 2005, Morag; Rural tourism and sustainable Business; Printed and bound in Great Britain by the Cromwell Press.

21. Hoggart, K., Buller, H., 1995, British home owners and housing change in rural  France. Housing Studies 10, 179e198.

22. Huijbens, E.W., 2012, Sustaining a village’s social fabric? SociologiaRuralis 52.

23. Inskeep, E., L1991, Tourism planning: An integrated & sustainable development approach. New York: van no strand Reinhold.

24. Jafari; Jafar., 2000,Encyclopedia of tourism; Routledge,

25.Mathieson, A and Wall,G., 1982, Tourism :Economic,physical and social impacts, London, Longman.

26.Mcleod, John Brumby, 1999,second home owner Attachment to a destination: a driver of tourism promotion, master of business administration  University of Montana

27. Mottiar, Ziene., 2006, Holiday home owners, A route to sustainable tourism development? An economic analysis of tourist expenditure data; Journal of Sustainable Tourism, Vol.14;  No.6.

28. Muller, D., 2000, second home tourism and sustainable development in north European peripheries; TTRA Conference; Sweden.

29. Paris, C., 2009. Re-positioning second homes within housing studies: household investment, gentrification, multiple residence, mobility and hyper-consumption. Housing, Theory and Society 26, 292e310.

30. Pizam, A., 1978, Tourism impacts: the social costs to the destination community as perceived by its residents. Journal of Travel Research, 16.

31. Roberts, Lesley, and Hall, Derek., 2001,Rural tourism and recreation; principles to practice ,CABI publhshing.

32. Rye, J.F., Berg, N.G., 2011, The second home phenomenon and Norwegian rurality. NorskGeografiskTidsskrifteNorwegian Journal of Geography 65.

33. Strandell, Anna  and Hall, C, Michael.,  2015; Impact of the residential environment on second home use in Finland – Testing the compensation hypothesis;  Land scape and urban planning13.