بررسی رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام پاییزه کلزا

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 5، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 20، مهر 1389، صفحه 45-56   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بهروز صالحی^{* 1}؛ جعفر محمدی²؛ محسن خدادادی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، گروه باغبانی، ابهر، ایران.

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، گروه باغبانی، ابهر، ایران.

چکیده

به منظور بررسی اثر رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در سال زراعی 87- 1386 به‎صورت اسپیلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این تحقیق  ارقام لیکورد، طلایه و مودنا به‎عنوان فاکتور اصلی و دو عامل تراکم (بر اساس فاصله بوته روی ردیف 5، 5/12 و 20 سانتی‎متر  و آرایش کاشت (به‎صورت زیکزاک و مستطیلی) به‎صورت فاکتوریل در کرت‎های فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد ارزیابی شامل مراحل نمو، تعداد خورجین در گیاه، تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد خورجین در هر شاخه، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد روغن و عملکرد روغن بود. نتایج نشان داد که رشد و نمو کلزا کمتر تحت تأثیر تراکم و آرایش کاشت قرار گرفت و در تمام تیمارها تقریباً بر هم منطبق بود، ولی زمان وقوع هر مرحله در سه رقم مورد آزمایش متفاوت بود. همه صفات مورد مطالعه تحت تأثیر رقم قرار داشتند. اثر تراکم بر تعداد خورجین در گیاه، تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن معنی‎دار بود. اثر آرایش کاشت بر تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد خورجین در هر شاخه، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن معنی‎دار بود. اثر متقابل رقم، تراکم و آرایش کاشت برای همه صفات معنی‎دار بود. در خصوص اثر رقم بر عملکرد دانه و درصد روغن به ترتیب رقم لیکورد و مودنا، در خصوص اثر تراکم بر عملکرد دانه، فاصله بوته روی ردیف 5 سانتی‎متر و در خصوص اثر آرایش کاشت بر عملکرد دانه و درصد روغن آرایش کاشت زیکزاک و نهایتاً در بررسی متقابل رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد دانه و درصد روغن به ترتیب رقم طلایه، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت زیکزاک و رقم مودنا، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت مستطیلی) تیمارهای برتر بودند. با توجه به این‎که هدف اصلی از کاشت این گیاه تهیه روغن آن می‎باشد، لذا تیمار طلایه، فاصله  بوته روی ردیف 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت  زیکزاک  به‎دلیل تولید  بالای  روغن ( 85/ 1571 کیلو گرم در هکتار) می‎تواند جهت کاشت در مناطق مشابه با شرایط این آزمایش توصیه گردد. بیشترین عملکرد دانه را رقم لیکورد (3245 کیلو گرم در هکتار) داشت که دارای بیشترین شاخص برداشت (94/30 درصد) بود. با افزایش فاصله بوته روی ردیف، عملکرد دانه و شاخص برداشت کاهش پیدا کرد. آرایش کاشت بر وزن هزار دانه و درصد روغن تأثیری نداشت، ولی سبب افزایش تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در واحد سطح، شاخص برداشت و عملکرد روغن گردید.

کلیدواژه‌ها

رقم؛ تراکم بوته؛ آرایش کاشت و فاصله بوته روی ردیف

مراجع

Adams MW (1967) Basis of yield component compensation in crop plants with special reference to the field bean (P. Vulgaris). Crop Science 7: 505 – 510.

Afshari Azad H (2001) Canola important diseases. Agricultural Education Publishing, Jihad-e-Agriculture Ministry of Iran. [In Persian with English Abstract].

Ahmad Zadeh M (2007) Genetic diversity in the various layers of rapeseed using morphological traits. M.Sc. Thesis, University of Guilan, Faculty of Agricultural Sciences. [In Persian with English Abstract].

Alizadeh A, Mousavi F, Kamali G, Mousavi baigi M (1995) Weather and climatology. Ferdowsi University of Mashhad 384 pp. [In Persian with English Abstract].

Anonymous (2004) Rapeseed production instructions. Iranian Research Institute of Reform and Preparation of Seedlings and Seeds. Research Department Oil of seeds. [In Persian with English Abstract].

Anonymous (2007) Statistics. Weather Synoptic Stations. Khorrmdreh, Iran. [In Persian with English Abstract].

Azizi M (1993) Nitrogen fertilizer effects on growth parameters, yield and yield components of soybean. M.Sc. Thesis. Isfahan university of Technology. Faculty of Agriculture. [In Persian with English Abstract].

Bauer A, Frank AB, Black AL (1984) Estamation of spring leaf growth rates and anthesis from air temperature. Agronomy Journal 76: 829- 835.

Clarke JM, Simpson GM (1978) Growth analysis of Brassica napus cv. Tower. Canadian Journal of Plant Science 58: 587- 595.

Degenhardt DF, Kondra ZP (1981) The influence of seeding date and seeding rate on seed yield and growth characters of five genotypes of B. napus. Canadian Journal of plant Science 61:185 – 190.

Ganjali A (1993) Effect of planting pattern on growth parameters, yield and yield components of soybeans. M.Sc. Thesis. Tarbiat modarres University. Faculty of agriculture.

Hatami A (2006) Effects of planting date on grain yield and quality of sunflower cultivars and growth curves in Karaj, Iran. [In Persian with English Abstract].

Heikkinen MK, Auld DL (1991) Harvest index and seed yield of winter rapeseed grown at different plant populations. Proceeding of GCIRC Congress. 1229- 1235.

Hicks DR, Pendleton JW, Bernard RL, Johnston TJ (1969) Response of soybean plant types to planting patterns. Agronomy Journal 61: 290 – 293.

Ikeda T (1992) Soybean planting patterns in relation to yield and yield components. Agronomy Journal 84: 923- 926.

Kondra ZP (1975) Effects of row spacing and seeding rate on rapeseed. Canadian Journal of plant Science 55:339- 341.

Kondra ZP (1977) Effects of  planted seed size and seeding rate on rapeseed. Canadian Journal of plant Science 57: 277- 280.

Morrison MJ, Mcvetty PBE, Scarth R (1990a) Effect of row spacing and seeding rates on summer rape in southern Manitoba. Canadian Journal of plant Science 70: 127 – 137.

Morrison MJ, Mcvetty PBE, Scarth R (1990b) Effect of altering plant density on growth characteristics of summer rape. Canadian Journal of plant Science 70: 139- 149.

Morrison MJ, Mc Vetty PBE, Shaykewich CF (1989) The determination and verification of a baseline temperature for the growth of westar summer rape. Canadian Journal of plant Science 69: 455- 464.

Ohlsson I (1972) Spring rape and spring turnip rape seed sowing at close row spacing. Svensk Frotidning.41: 25- 27.

Rao MSS, Mendham NJ (1991) Comparison of chinoli (B. Campestris subsp. olefera * subsp. chinensis) and
B. napus oilseed rape using different growth regulators, plant population densities and irrigation treatments. Journal of Agricultural Science Camb. 177: 177 – 187.

Rudy D, Syamak R, Javid Far F (2003) Canola agronomy. Iranian Research Institute of Reform and Providing Seeds and Seedlings, the Office of Planning Promotional Media. [In Persian with English Abstract].

Scarisbrick DHR, Dailes W, Noor Rawi AB (1982) The effect of varying seed rate on the yield and yield components of oli- seed rape (B. napus). Journal of Agricultural Science Camb. 99: 561- 568.

Sharma ML (1992) Response of mustard (B. juncea) varieties to row spacings. Indain Journal of Agronomy 37 (3): 593- 594.

Sylvester- Bradley R, Makepeace RJ (1984) A code for stages of development in oilseed rape (B. napus). Aspects of Applied Biology 6: 399- 420.

Taghizadeh MS (1994) Effects of different seed and plant densities in the mixed culture on performance, quality components and performance characteristics of soybean cultivars. M.Sc. thesis, Ferdowsi University of Mashhad,  Faculty of Agriculture. [In Persian with English Abstract].

Touliat Abolhassani M (1994) Effects of different density and planting patterns on yield and growth indices of canola cultivars, M.Sc. Thesis, Tarbiat modarres University, Faculty of Agriculture. [In Persian with English Abstract].

Tyagi MK, Rana NS (1992) Response of mustard (B. Juncea) cultivars to phosphorus. Indain Journal of Agronomy 37 (4): 841- 842.

Weber GR, Shibles RM,  Byth DE (1966) Effect of plant population and row spacing on soybean development and production. Agronomy Journal 58: 99- 102.