تغییر کاربری اراضی مرتعی به زمین های زراعی آبی و دیم و اثر آن بر ویژگی های مهم خاک در منطقه میانه

بوم شناسی گیاهان زراعی

مقاله 6، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 31، شهریور 1392، صفحه 43-50   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

ناصر نظری^*

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد میانه، میانه، ایران

چکیده

    مطالعات کیفیت خاک برای شناسایی اثرات مدیریت­های متفاوت در عرصه­های کشاورزی و منابع طبیعی از جمله تخریب مراتع و جنگل­ها و یا تغییر کاربری آن­ها به زمین­های زراعی از اهمیت زیادی برخوردار است. این مطالعات در صورتی که منعکس­کننده اثرات مدیریت بر کیفیت خاک در کوتاه­مدت باشند، راه­حل مفیدی برای شناخت مدیریت­های پایدار در هر منطقه به­منظور جلوگیری از تخریب خاک، ایجاد و تثبیت تولید پایدار و حفظ محیط زیست می­باشند. تغییرات کاربری ارضی نقش مهمی در تغییر پدیده­های جهانی دارد و تغییر جنگل­ها و مراتع به اراضی کشاورزی امروزه به یکی از نگرانی­های قابل توجه در سطح دنیا در زمینه تخریب محیط­زیست و تغییر اقلیم جهانی تبدیل شده است. با توجه به گستردگی تغییرات کاربری اراضی در ایران، این پژوهش به منظور بررسی برخی خصوصیات خاک در کاربری­های مختلف اراضی منطقه میانه انجام شد. خصوصیاتی مانند بافت خاک، درصد کربن آلی خاک، واکنش خاک و آهک در سه کاربری مرتع، زراعت آبی و کشت دیم بررسی شدند. نتایج نشان داد که بافت خاک سطحی از کلاس لوم رس سیلتی در کاربری مرتع به کلاس سبک­تر لوم شنی و لوم سیلتی در کاربری زراعی تغییر پیدا کرده است. هم‎چنین درصد کربن آلی در کاربری مرتع بیشترین مقدار (2/1%) بود و در کاربری­های دیم (9/0%) و زراعی (5/0%) به‎ترتیب کاهش نشان داده است. واکنش خاک در لایه سطحی خاک در کاربری دیم کمترین مقدار (6/7) و در کاربری زراعی بیشترین مقدار (9/7) بود. بیشترین درصد آهک در خاک زراعی (22%) و کمترین مقدار آن در کاربری مرتع (8%) مشاهده شد. به‎طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که تغییر کاربری اراضی از مرتع به زراعت آبی و دیم باعث کاهش کیفیت خاک شده است.

کلیدواژه‌ها

کاربری اراضی؛ خصوصیات خاک؛ کشاورزی پایدار؛ بافت خاک

مراجع

Ajami M (2007) Soil quality, attributes, micropedology and clay mineralogy as affected by land use change and geomorphic position on some loess-derived soils in eastern Golestan province, Agh-Su wastershed. M.Sc. Thesis. Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources. 191 pp. [In Persian with English Abstract].

Aguilar R, Kelly EF, Heil RD (1988) Effect of cultivation on soil in northern great plains rangeland. Journal of Soil Science Society of America 52: 1081-1085.

Akbarzadeh A, Zolfaghari AA, Khalili Rad R (2009) The effect of forest and pasture land uses to cultivated land on mean weight diameter and soil properties. In: Proceedings of the Eleventh Iranian Congress of Soil Science. Gorgan, Iran. (In Persian).

Beheshti A, Raiesi F, Golchin A (2011) The effects of land use conversion from pasturelands to croplands on soil microbiological and biochemical indicators. Journal of Water and Soil 25: 548-562. [In Persian with English Abstract].

Bewket W, Strooosnjer L (2003) Effects of agro-ecological land use succession on soil properties in Chemoga watershed, Blue Nile basin, Ethiopia. Geoderma 111: 85-98.

Bouyoucos G J (1962) Hydrometer method improved for making particle size analysis of soils. Agronomy Journal 54: 464-465.

Carter MR, Gregorich EG, Angers DA, Donald RG, Bolinder MA (1998) Organic C and N storage and organic C fractions in adjacent cultivated and forested soils of eastern Canada. Soil and Tillage Research 47: 253-261.

Ehsani AA, Zarrin Kafsh M, Nezami MT, Ahmadi T (2009) The effect of forest land use change on soil phisico-chemical properties and horizon order in Galandrood region. Proceedings of the Eleventh Iranian Congress of Soil Science. Gorgan, Iran. [In Persian with English Abstract].

Emadi M, Baghernejad M, Memarian HR (2008) Effect of land-use change on soil fertility characteristics within water–stable aggregates of two cultivated soils in northern Iran. Journal of Applied Sciences 8(3): 496-502. [In Persian with English Abstract].

Gao YH, Luo P, Wu N, Chen H, Wang GX (2007) Grazing intensity impacts on carbon sequestration in an alpine meadow on the eastern Tibetan plateau. Agricultural and Biological Sciences 3(6): 642-647.

Geissen V, Sánchez-Hernández R, Kampichler C, Ramos-Reyes R, Sepulveda-Lozada A, Ochoa-Goana S, de Jong BHJ, Huerta-Lwanga E, Hernández-Daumas S (2009) Effects of land-use change on some properties of tropical soils: an example from southeast Mexico, Geoderma 151: 87–97.

Gregorich EG, Carter MR, Angers DA, Mineral CM, Ellert BH (1994) Towardes in a minimum data set to assess soil organic matter quality in agricultural soils. Canadian Journal of Soil Science 75: 367-385.

Jaiyeoba IA (1995) Changes in soil properties related to different land uses in part of the Nigerian semi-arid Savannah. Soil Land Use and Management Journal 11: 84–89.

Khormali F, Abtahi A, Stoops G ( 2006) Micromorphology of calcitic features in highly calcareous soils of Fars province, southern Iran. Geoderma 132: 31-46. [In Persian with English Abstract].

Khormali F, Ajami M, Ayoubi S, Srinivasarao Ch, Wani SP (2009) Role of deforestation and hillslope position on soil quality attributes of loess-derived soils in Golestan province, Iran. Agriculture, Ecosystems and Environment 134: 178-189.

Mahmoodi Sh, Hakimian M (1999) Fundamentals of soil science. Tehran University press, 701 pp. [In Persian with English Abstract].

Malekooti MJ, Homayi M (1994) Soil fertility of arid regions. Tarbiat Modares University Press, 494 pp. [In Persian with English Abstract].

Nardi S, Cocheri G, Dell Agnola G (1996) Biological activity of humus. In: Piccolo A (Ed.), Humic substances in terrestrial ecosystems. Elsevier, Amsterdam, pp. 361-406.

Neill C, Piccolo MP, Cerri CC, Steudler PA, Melillo JM, Brito M (1997) Net nitrogen mineralization and net nitrification rates in soils following deforestation for pasture across the southwestern Brazilian Amazon basin landscape. Oecologia 110: 243–252.

Niknahad Gharmakher H, Maramaei M (2011) Effects of land use changes on soil properties (case study: the Kechik catchment) Journal of Soil Management and Sustainable Production 2: 81-96. [In Persian with English Abstract].

Nelson DW, Sommers LE (1982) Total carbon, organic carbon, and organic matter. Part II. In: Buxton DR (Ed.), Methods of soil analysis, 2nd Edition, ASA, Monograph, No. 9, Madison, WI, pp. 539-579.

Paul LG, El Waraki V, El Waraki S (2003) Land degradation-causes and prevention. Science in DialogUe. II. Sustainable soil management.

Shamsi Mahmoudabadi S, Khormali F, Ghorbani Nasrabadi R, Pahlavani MH (2011) Effect of vegetation cover and the type of land use on the soil quality indicators in loess derived soils in Agh-Su area (Golestan province). Journal of Water and Soil Conservation 17: 125-139. [In Persian with English Abstract].

Soleimani K, Azmoodeh A (2011) The effect of land use change on soil phisico-chemical properties and soil erodiability. Natural Geography Researches 74: 111-124. [In Persian with English Abstract].

Turner MG (1989) Landscape ecology: the effect of pattern on process. Annual Review of Ecology and Systematics 20: 171– 197.

Wali MK, Evrendilek F, West T, Watts S, Pant D, Gibbs H, McClead B (1999) Assessing terrestrial ecosystem sustainability usefulness of regional carbon and nitrogen models. Natural Resources 35: 20-33.

Whalen JK, Chang C (2002) Macroaggregate characteristics in cultivated soils after 25 annual manure applications. Soil Science Society of America Journal 66: 1637-1647.

Zolfaghari AA, Hajabassi MA (2008) The effects of land use change on physical properties and water repellency of soils in Lordegan forest and Freidunshar pasture. Journal of Water and Soil 22: 251-262. [In Persian with English Abstract].