ارزیابی تطبیقی توان های مختلف گردشگری در روستاهای هدف استان گلستان

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 1، دوره 10، شماره 31، شهریور 1394، صفحه 1-13   

نویسندگان

خدیجه بوزرجمهری^{* 1}؛ مهدی مودودی ارخودی²

¹دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه‌ فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²عضو هیأت علمی دانشگاه بزرگمهر قائنات، خراسان جنوبی، قائن، ایران

چکیده

بیکاری و کمبود فرصت­های شغلی به عنوان  مشکل اصلی روستاهای کشور، ضمن راندن بخش قابل ملاحظه ­ای از نیروی انسانی مناطق روستایی، آثار نامطلوبی بر ساختارهای جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی شهر و روستا تحمیل کرده است. وضعیت بخش کشاورزی حاکی از این واقعیت است  که در آینده، افزایش اشتغال در نواحی روستایی نیازمند توسعه بخش­ های صنعت و خدمات است و لذا یکی از راهبردهای اصلی حل مشکلات روستایی، متنوع سازی ساختاری و کارکردی اقتصاد روستایی است. گردشگری روستایی به عنوان راهبردی توانمند و دارای مزیت نسبی، می ­تواند موجبات تحول اقتصادی را از طریق کارآفرینی و سرمایه­ گذاری بخش خصوصی و ایجاد زمینه لازم برای توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط فراهم آورد. پیش شرط تحقق این مهم، شناسایی کانون ­های جاذب دارای مزیت گردشگری است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی توان ­های گردشگری پایدار در روستاهای هدف استان گلستان و اولویت ­بندی آن­ها جهت سرمایه ­گذاری ­های لازم انجام شده است. این پژوهش از نوع کاربردی و براساس روش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق30 نفر از کارشنان متخصص مرتبط و 384 نفر سرپرست خانوار که از طریق فرمول مورگان تعیین شده اند.جمع­آوری داده ­ها از طریق منابع کتابخانه ­ای و پیمایش میدانی و اولویت­ بندی روستاهای هدف براساس مدل تاپسیس امکان­پذیر شده است. یافته ­های تحقیق  نشان می­ دهد، بین سطح توان­ های طبیعی، تاریخی- فرهنگی روستاهای گردشگری منطقه باسطح توان­ های زیر ساختی آن­ها هم خوانی موثری وجود ندارد. از سوی دیگر وجود ارتباط معنی ­دار بین توان ­های زیرساختی با حجم گردشگر، نشان می ­دهد که برخورداری از توان­های طبیعی، تاریخی-فرهنگی روستاهای هدف بدون ارتقای توان زیرساختی آن­ها امکان­پذیر نیست. با استفاده از مدل تاپسیس و امتیازدهی توانمندی­های گردشگری مشخص گردید که از سیزده روستای هدف گردشگری استان گلستان، روستای زیارت در شهرستان گرگان، پاقلعه ازشهرستان رامیان و افراتخته در شهرستان علی­ آباد، دارای بیشترین توان گردشگری هستند. جهت افزایش تعداد گردشگران روستاهای هدف، ارتقاء امکانات زیر ساختی و بهبود دسترسی پیشنهاد می­ گردد.

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ روستاهای هدف؛ توان طبیعی؛ فرهنگی و زیر ساختی؛ استان گلستان

مراجع

1. ابراهیمی فینی، فریبا، 1387، بررسی مناطق مستعد گردشگری با استفاده از نرم افزار GIS، مجله گیاه و زیست بوم، شماره شانزدهم، صص 36-25.

2. احمدی، شکوفه، 1389، اثرات توسعه گردشگری در معیشت پایدار روستا مورد مطالعه روستای بزغان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

3. الوانی، سید مهدی و پیروزبخت، معصومه، 1385، فرآیند مدیریت جهانگردی، انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.

4. بهرامی، رحمت­الله، 1389، بررسی قابلیت­ها و تنگناهای توسعه گردشگری روستایی در استان کردستان، مجموعه مقالاتچهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، صص 25-38.

5. پورطاهری، مهدی،1386، کاربرد تکنیک TOPSIS در اولویت بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در مناطق روستایی، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال ششم، شماره سوم، صص 59-73.

6. جوان، جعفر و سقایی، مهدی،1383، نقش گردشگری در توسعة منطقه­ای با تأکید بر مدیریت روستایی، مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، شمارة 2، صص 25-43.

7. خاتون­آبادی، سید احمد و راست قلم، مهدی،1390، سنجش ارکان چهار گانه گردشگری روستایی با استفاده از تکنیک SWOT ، مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری استان چهار محال و بختیاری، فصلنامه  اقتصاد کشاورزی و توسعه، جلد 25، شماره 3، صص 338-330.

8. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا، پور­طاهری، مهدی و مهدویان، فاطمه، 1390، اولویت بندی ظرفیت­های گردشگری مناطق روستایی شهرستان نیر، جغرافیا و توسعه،‌ شماره 24، صص 38-23.

9. رنجبران، بهرام و زاهدی، محمد، 1379، شناخت گردشگری، انتشارات چهارباغ، اصفهان.

10. سبحانی، بهروز، 1389، شناخت پتانسیل­های گردشگری منطقه آبگرم سردابه در استان اردبیل با روش SWOT، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای،  شماره 4، صص 128-113.

11. سرلک، احمد، 1380، جهانگردی و رفاه اقتصادی، ماهنامه­ی اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 5 و 6.

12. شهیدی، محمد شریف، اردستانی، زهرالسادات و گودرزی سروش، محمد مهدی ،1388، بررسی تأثیرات توریسم در برنامه­ریزی نواحی روستایی، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 67، صص 99-113.

13. ضرغام بروجنی، حمیدرضا، 1389، برنامه­ریزی توسعه جهانگردی رویکردی همپیوند وپایدار، چاپ اول، نشر مهکامه، تهران. 14. ضیایی، محمود و شجاعی مسلم، 1389، سطحبندیمقصدهایگردشگری:واکاویمفهومینودر برنامه­ریزیفضاییگردشگری، فصلنامه مطالعات گردشگری، شماره 13، صص 46-25.

15. طیبی، کمیل و دیگران، 1386، بررسی رابطه توسعه گردشگری و رشد اقتصادی در ایران، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، شماره 23،  صص 83- 110.

16. قضایی، عباس، 1388، تحلیل کارایی نسبی مجتمع علوم انسانی دانشگاه یزد با کاربردDEA,  TOPSIS,  AHP، قابل دسترس در سایت sid.ir.

17. کاظمی، مهدی، 1386، مدیریت گردشگری، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.

18. کشوردوست، علیرضا و کشوردوست، مانا، 1388، بررسی توان­های گردشگری شهرستان سیاهکل، فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی، سال چهارم، شماره 6، صص 190-165.

19. مدهوشی، مهرداد و ناصرپور، نادر، 1382، ارزیابیموانعتوسعهصنعتگردشگریدراستان لرستان، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 28، صص 25-58.

20. ملک­زاده، غلامرضا، 1387، ارزیابی و رتبه بندی سطح فناوری دانش شش شاخه صنعتی منتخب استان خراسان با استفاده از روش Topsis، مجله دانش و توسعه ، سال پانزدهم، شماره 22، صص 133-150.

21. نعمتی، مرتضی، 1384، ظرفیت­های گردشگری روستایی در کشور، مجله دهیاری­ها،  شماره 14.

22. Abby, L., Geoffrey, W., 2006 ، planning tourism employment: a developing country perspective, tourism management, Vol. 40, No 27.

23.Bhattacharya, P., and Kumari, Si., 2004، Application of Criteria and Indicator for Sustainable Ecotourism: Scenario under Globalization.pp198.

24.Blank, U.,1989 ،The community tourism industry imperative ; the necessity, the opportunities, its potential, venture publishing, State College, PA.

25. Countryside, A., 2003, Rural Economies, Stepping Stones to Healthier Futures, Cheltenham, Countryside Agency.

26. Gamma C., Montserrat v., Gerda  K., Asuncion, B., 2004 ، rural tourism in Spain: an Analyses  of Recent Evolation, Geoforumn, No26.

27. Hong Zhang, A., Chao-lin Gu B., Lu-wen Gu, C., Yan Z., 2011, The evaluation of tourism destination competitiveness by TOPSIS & information entropy A case in the Yangtze River Delta of China, Tourism Management,32, 443-451.

28. Isablepilar Albaladejo, p., Teresa, M., Diaz D., 2005, rural tourism demand by type of accommodation, tourism management,Vol.35, No 26.

29. Jen-Hung H., Kua-Hsin P., 2012, Fuzzy Rasch  Model in TOPSIS: A new                                    approach for generating fuzzy numbers to assess the competitiveness of the tourism industries in Asian countries, Tourism Management, 33, 456-465.

30. Sharply, R., 2002, rural tourism and the challenge of tourism diversification : the case of Cyprus, tourism management,Vol. 27, No.23.

31.World Tourism Organization., 2008, tourism vision،WTO publications Unit, world      tourism, organization, Madrid, Spain.