ارزیابی تغییر کاربری اراضی شهری در جهت ناپایداری توسعه شهری ( نمونه موردی: باغشهر مراغه طی سال های 1380 تا 1390)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 2، دوره 10، شماره 31، شهریور 1394، صفحه 15-27   

نویسندگان

رسول قربانی¹؛ راضیه تیموری^{* 2}؛ علیرضا جدیدیان³؛ نعیمه ترکمن نیا⁴

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پردیس ارس، جلفا، ایران

⁴دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

برنامه ­ریزی کاربری زمین، به چگونگی استفاده، توزیع و حفاظت اراضی اطلاق می ­شود. این نوع برنامه ­ریزی از دیدگاه ­های متفاوتی می ­تواند مورد توجه قرار گیرد، از جمله، دیدگاه توسعه پایدار یکی از مقبول­ ترین دیدگاه ­های نگرش به کاربری اراضی  می­ باشد. در این پژوهش سعی بر آن است که تغییر کاربری­ های اراضی شهری مراغه از منظر توسعه پایدار مورد مطالعه و سنجش قرار گرفته و میزان هماهنگی و یا عدم هماهنگی آن با این نوع توسعه در طی ده سال گذشته (1380- 1390) مورد مطالعه قرار گیرد.برای رسیدن به این هدف در این مقاله از روش (توصیفی- تحلیلی) و مطالعات اسنادی بهره گرفته شده است. تمامی داده ­های این پژوهش مستند بوده و شامل مصوبات تغییر کاربری اراضی توسط کمسیون ماده 5 استان آذربایجان شرقی برای شهر مراغه در طی دوره مورد مطالعه می ­باشد. حاصل این مطالعه نشانگر برخی از ناهماهنگی­ ها در برخی معیارهای توسعه پایدار بوده و حرکتی غیر پایدار و در جهت تخریب فضاهای سبز، در جریان مصوبات مربوط به تغییر کاربری ­ها را نشان می­دهد. نتایج حاصل از بررسی­ ها نشان می ­دهد پرونده ­های ارجایی شهر مراغه به کمیسیون ماده 5 بسیار قابل توجه است و بیشتر موارد در جهت منافع درخواست کننده و شهرداری به تصویب رسیده است و در نظر نگرفتن پایداری شهری و مشکلات کالبدی و زیستی آن زمینه­ ساز مسائل و مشکلاتی شده است. از جمله اینکه بیشترین تعداد پرونده­ های مورد بررسی در جهت تغییر کاربری­های باغات و فضاهای سبز شهری، بدون در نظر گرفتن دید سیستمی و همه جانبه ­نگر در کلیت شهر و عدم توجه به مسائل اجتماعی، فرهنگی شهر بوده است. این عامل همچنین باعث عدم تعادل در نظام کاربری اراضی شهری شده و اثرات مخربی در برنامه­ ریزی شهری و منطقه ­ای ایجاد خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

شهر؛ کاربری اراضی؛ توسعه پایدار؛ مراغه

مراجع

1. پاپلی یزدی، محمدحسین، رجبی سناجردی، حسین،1386، نظریه های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، تهران.
2. پوراحمد، احمد، سیف الدینی، فرانک، پرنون، زیبا، 1390، مهاجرت و تغییر کاربری اراضی در شهر اسلامشهر، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال دوم، شماره پنجم.ص 147.
3. پورمحمدی، محمدرضا،1382، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، تهران.
4. جدیدیان، علیرضا،1391، تحلیلی بر تخریب باغات و فضاهای سبز در فرایند گسترش شهری و راهبردهای مقابله با آنها- نمونه موردی: شهر مراغه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز. صص 4-3.
5. حسین زاده دلیر، کریم، سرور، رحیم، احمدی، توحید،1389، تحلیلی بر تحولات کاربری های اراضی شهر تبریزی از دیدگاه توسعه پایدار در طی سال­های 1387 -1383، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 28.
6. خاکپور، براتعلی، ولایتی، سعدالله، کیان­نژاد، قاسم،1386، الگوی تغییر کاربری اراضی شهر بابل طی سالهای 1362-1378، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره نهم، ص 45.
7. رضویان، محمدتقی،1382، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، تهران، انتشارات سمت.
8. روستا، مجتبی، 1389، بررسی وضعیت حفظ و نگهداری فضای سبز(باغات) شهر جهرم در راستای توسعه پایدار، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد. ص 52.
9. زیاری، کرامت الله، 1380، توسعه پایدار و مسئولیت برنامه­ریزان شهری در قرن بیست و یکم، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 160، ص 375.
10. زیاری،کرامت الله، مهدنژاد، حافظ، پرهیز، فریاد ،1388، مبانی و تکنیک­های برنامه­ریزی شهری، انتشارات دانشگاه بین­المللی چابهار، چاپ اول. ص 425.
11. سرائی، محمدحسین و علیزاده شورکی،یحیی، 1388، تاثیر کمیسیون ماده 5 بر مدیریت کالبدی شهر یزد، فصلنامه جغرافیایی چشم­انداز زاگرس، سال اول، شماره 1، ص 73.
12. سعید نیا ،احمد،1378،کتاب سبز(کاربری زمین شهری)، سازمان شهرداری های کشور.
13. عبداللهی، جلال، رحیمیان، محمدحسین، دشتکیان، کاظم، شادان، مهدی، 1385، بررسی اثرات زیست محیطی تغییر کاربری اراضی روی پوشش گیاهی مناطق شهری با بکارگیری تکنیک سنجش از دور، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 29. ص1.
14. علیزاده، دانا. صالحی فرد، محمد، 1387، تحلیلی بر ابعاد اجتماعی وروانشناختی فضاهای سبز در شهرها (با رویکرد مدیریت شهری)، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 21. ص 52.
15. فرهودی، رحمت الله، سیف الدینی، فرانک، زنگنه، مهدی، 1385، شهر خواف: الگویی جهت ارزیابی و تحلیل کاربری اراضی، مجله جغرافیا و توسعه، تهران، 1385، ص 60.
16. مرادی مسیحی، واراز، 1381، برنامه­ریزی استراتژیک در کلان شهرها، انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران.
17. مرصوصی، نفیسه و بهرامی، رحمت الله، 1389، توسعه پایدار شهری، انتشارات پیام نور.
18. مروارید، یونس،1372، مراغه (افرازه رود)، انتشارات علمی، مراغه.
19. ملکی، سعید، 1390، سنجش توسعه پایدار در نواحی شهری با استفاده از تکنیک­های برنامه­ریزی(نمونه موردی: شهر ایلام)، فصلنامه جغرافیا و توسعه،  شماره 21، ص، 124.
20. ملکی، سعید، 1382، شهر پایدار و توسعه پایدار شهری، فصلنامه مسکن و انقلاب، شماره 102. ص 34.

21. Barow, C. J ,1995. Sustainable development, Concept, Value and Practice. Third World Planning. Rev. 17 (4) ,p:25

22. Blower, Andrew, 1994, “Planning for Sustainable Environment” A Report by the Town and Country Planning Association ,p:6.

23. Button, K., 2002. “City management and urban environment indicators. Ecol. Econ. 40,p:217

24. Chapian, F. Stuart, 1965, “Urban Land- Use Planning” , Chicago, University of Illinois Press.

25. Goward,S. & at al.,1985, Observed relation between thermal emission and reflected spectral radiance of a complex vegetated landscape, Remote Sensing of Environment, 18,p:137

26. Herbert, Girardet, 1992, “New Direction for Sustainable Urban Living” Gaia Book, London  ,p:177.

27. Hoshino, J, 2001, Asian Urban Sustainability in the era of globalization, united Nation University, Institute of Advanced Studies, Tokyo, Japan ,p:1.

28. Strage, T. and Bayley, A. 2008, “Sustainable Development, Linking Economy, Society, Environment”, OECD ,p:27.

29. Thaiutsa, B., et al. 2008, Urban green space, street tree and heritage large Tree assessment in Bangkok, Thailand. Urban Foresty and Urban Greening. Vol 7, issue 3, pp. 219-229.

30. Wagrowski, D. M., and R. A. Hites, 1997, Polycyclic aromatic hydrocarbon accumulation in urban, suburban and rural vegetation, Environmental Science & Technology, 31, 1 ,p:279

31. Yang , Zhifeng, 2012, Eco-Cities, A Planning  Guide, CRC Press ,p:12.