بررسی و تحلیل وضعیت برخورداری و میزان توسعه یافتگی شهرهای استان گیلان در سال های 1375 و 1390

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 5، دوره 10، شماره 31، شهریور 1394، صفحه 61-78   

نویسندگان

ناهید فلاحیان¹؛ سید موسی پورموسوی^{* 2}؛ رضا ویسی³؛ حسن رضاپور³

¹عضو هیأت علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تهران ایران

²استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه امام حسین (ع)، تهران ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

در استان گیلان، نابرابری و فقدان تعادل در پراکنش بهینۀ امکانات و منابع و تمرکز امکانات و خدمات در نخست شهر ناحیه ­ای (شهر رشت)، عدم تعادل و شکاف توسعۀ بین نواحی استان را موجب شده است. در همین راستا، هدف قرار دادن توسعۀ نواحی و شناسایی نحوه توزیع عدالت اقتصادی- اجتماعی میان نواحی برای کاهش نابرابری­ های ناحیه ­ای ضروری است. بنابراین، تحقیق حاضر با هدف، شناسایی درجۀ برخورداری نقاط شهری استان گیلان از نظر شاخص­ های توسعه و روند تغییرات سطوح توسعه در سال­های 1375 تا 1390 انجام یافته است. روش پژوهش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی– تحلیلی و از نوع کاربردی است. جهت بررسی وضعیت برخورداری و توسعه یافتگی شهرهای استان گیلان از 40 شاخص در بخش های اقتصادی، فرهنگی و آموزشی، بهداشتی و درمانی، مسکن و زیربنایی، تفریحی و پذیرایی وشاخص تلفیقی استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که تمرکز خدمات و امکانات روز به روز در شهرهای بزرگ منطقه از جمله رشت، بندرانزلی و لاهیجان بیشتر می­شود و این امر بر میزان ناتعادلی و شکاف توسعه بین شهرهای استان خواهد افزود. بررسی‌های تحلیلی بیانگر آن است که یک نوع بی­ تعادلی در سلسله مراتب توسعه در نقاط شهری استان گیلان، به دلیل قرار گرفتن بیشتر شهرها در ردیف شهرهای نیمه توسعه یافته و محروم وجود دارد و در نهایت بر اساس الگوی رگرسیونی محاسبه شده، اولویت پیش­ بینی درجه برخورداری شهرهای استان گیلان به ترتیب در شاخص­ های مسکن و زیربنایی، خدمات تفریحی و پذیرایی، شاخص ­های اقتصادی، خدمات فرهنگی و آموزشی و شاخص ­های بهداشتی و درمانی می باشد.

کلیدواژه‌ها

نابرابری؛ توسعه یافتگی؛ نقاط شهری؛ استان گیلان

مراجع

1. جمالی، فیروز، پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، ابوالفضل، 1388، تحلیلی بر روند تغییرهای سطوح توسعه و نابرابری­های ناحیه­ای در نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سال­های 1365، 1375 و 1385، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، ص 25.
2. حسین زاده دلیر، کریم،1383، برنامه ریزی ناحیه­ای، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
3. رضوانی، محمدرضا، 1383، سنجش و تحلیل سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی در شهرستان سنندج، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره سوم، مشهد، صص 164- 149.
4. رئیس دانا، فریبرز، 1384، اندازه گیری شاخص و پیوش فقر در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره 4، شماره 17، ص 1.
5. زیاری،کرامت­اله و جلالیان، اسحاق، 1387، مقایسه شهرستان­های استان فارس براساس شاخص­های توسعه 75 – 1355، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11، ص 17.
6. کلانتری، خلیل،1380، برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای، انتشارات خوشبین، تهران.
7. مؤمنی، مهدی، 1377، درآمدی به اصول و روش­های برنامه ریزی ناحیه­ای، انتشارات گویا، تهران.
   1. Bono, Fillipa and et al.,2007, Regional Inequalities in Consumption Patterns: A Multilevel Approach to the Case of Italy, International Statistical Review, Vol. 75, No. 1 (April).
   2. Dawson, J. I., 2001, Latvia’s Russian Minority: Balancing the Imperatives of Regional Development and Environmental Justice, Political Geography, No. 20, PP. 787-815.

10. Dupont, V., 2007, Do Geographical Agglomeration, Growth and Equity Conflict? Regional Science, Vol. 86, No. 2 (June).

11. Jadidi Miandashti, M., 2004, Balanced Distribution of Financial Resources by Regional Development Level, Economical Research Quarterly, No. 11, PP. 17-41.

12. Martic´ M. and Savic´ G., 2001, An application of DEA for Comparative Analysis and Ranking of Regions in Serbia with Regards to Social-economic Development, European Journal of Operational Research, No. 132, PP. 343-356.

13. Matsumoto, M., 2008, Redistribution and Regional Development under Tax Competition, Journal of Urban Economics, No. 64, PP. 480-487.

14. Noorbakhsh, F., 2000, Human Development and Regional Disparities in India .Center for Development Studies Department of Economics University Glasgow.

15. Purohit, B.C., 2008, Health and Human Development at Sub-state Level in India, the Journal of Socio-Economics, No. 37, PP. 2248-2260.

16. Rondinelli, D.A.,1985, applied method of regional analysis, boulder and London,west view press.

17. Shankar, Raja and Anwar Shah ,2003, Bridging the Economic Divide Within Countries: A Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income Perception of Regional Development in less Development Countries: Toward Bridging the Gap, In: Breaking the Boundaries: A One – World Approach to Planning Education, Bishwapria Sanyal (eds), New York: Pilenum Press, PP: 211-230.

18. Wang, X. and Triantaphyllou, E.,2008,Ranking Irregularities when Evaluating Alternatives by using some ELECTRE methods, Omega, No. 36, PP. 45- 63.

19. Wang, Y.M., Liu, J., and Elhag, T.M.S., 2008, An Integrated AHP–DEA Methodology for Bridge Risk Assessment, Computers & Industrial Engineering, No. 54, PP. 513-525.

20. Yasouri, M., 2010, A Survey of Regional Inequality Status in Khorasan Razavi Province, International Journal of Environmental Science and Development, Vol. 1, No. 1, PP. 60-66.

21. Yu, Danlin and Yehua Dennis Wei., 2003, Analyzing Regional Inequality in Post– Mao China in GIS Environment”, Eurasian Geography and Economics, Vol. 44, No. 7, PP.

22. Yu, L., Hou, X., Gao, M. and Shi, P., 2010, Assessment of Coastal Zone Sustainable Development: A Case Study of Yantai, China, Ecological Indicators, No. 10, PP. 1218-1225.

23. Ziari, K., Zanjirchi, S.M. and Sorkhkamal, K., 2010, A Study and Measurement of the Development Degree of the Counties of Khorasan Razavy Province Using TOPSIS Technique, Human Geography Research Quarterly, No. 72, PP. 17-30.