مقایسه تطبیقی مبتنی بر شاخص های پایداری محیطی در ساختار فضایی پیشنهادی طرح جامع شهرهای ساحلی دریای مازندران (مطالعه موردی: شهرهای ساری و رشت)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 9، دوره 10، شماره 31، شهریور 1394، صفحه 121-140   

نویسندگان

قدیر صیامی¹؛ سوگند سیرجانی^{* 2}

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری،گروه شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ساختار فضایی شهر نتیجه فرآیندهای فضایی موجود در شهر است. این مفهوم بر کیفیت رقابت ­پذیری، زیست­ پذیری، مطلوبیت زیست محیطی شهرها تأثیر عمیق دارد. توسعه شهری فرآیندی پویا و مداوم است که اگر این روند بدون برنامه باشد موجب وارد شدن خسارات جبران­ ناپذیری به محیط­زیست و انسان می­ شود. با توجه به موقعیت راهبردی خاص منطقه شمال و قرارگیری در مجاورت دریای خزر و ارتفاعات البرز و برخورداری از شرایط بسیار مساعد طبیعی و لزوم حفاظت از آن ها، دو بزرگ شهر کرانه جنوبی دریای مازندران (ساری و رشت) به عنوان نمونه موردی در نظر گرفته شدند و تلاش گردیده میزان توجه و رعایت شاخص ­های پایداری محیطی در طرح­ های توسعه شهری و به خصوص ساختار فضایی این نواحی مورد مقایسه تطبیقی قرار گرفته و تعیین شود آیا در چنین مناطقی به اصول پایداری محیطی در شهرها توجه می ­شود. هدف از این پژوهش، بررسی تطبیقی ساختار فضایی شهرهای رشت و ساری با معیارهای ساختار فضایی پایدار محیطی می­ باشد. از نظر هدف تحقیق، کاربردی - توسعه ­ای و از منظر چارچوب پژوهش، تحلیلی-توصیفی است. جمع ­آوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ­ای و اسنادی و مبتنی بر اطلاعات و آمار طرح ­های جامع شهر ساری و رشت و سالنامه آماری کشور در سال 1385 می­باشد. در راستای اهداف تحقیق با استفاده از تکنیک SWOT، نقاط قوت، ضعف، فرصت ­ها و تهدیدهای ساختار فضایی شهرها مورد تحلیل قرار گرفته است. از لحاظ شاخص­ های پایداری محیطی شهر ساری در وضع پیشنهادی طرح جامع این دو بزرگ شهر، نسبت به شهر رشت بیشتر به سمت پایداری سوق پیدا کرده و پایدارتر می ­باشد.

 

کلیدواژه‌ها

پایداری محیطی؛ ساختار فضایی؛ راهبردها

مراجع

1. بوچانی، محمدحسین، 1385، بررسی عدم تعادل­های فضایی- اجتماعی شهر ایلام از دیدگاه توسعه پایدار، مجله شهرداری­ها، سال ششم، شماره 73،66.
2. حسین­زاده، آیدا، 1387، سنجش معیارهای زیست­پذیری و پایداری محیطی شهر بابلسر، پایان نامه کارشناسی رشته شهرسازی، دانشگاه مازندران، دانشکده هنر و معماری.
3. حکمت­نیا، حسن،1383، برنامه­ریزی فضایی توسعه پایدار شهر یزد، پایان نامه دوره دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
4. حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف، 1385، ارزیابی شاخص­های توسعه پایدار شهری در نواحی شهر یزد، اولین همایش جغرافیاو قرن 21، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، صص37-35.
5. رجبی کلوانی، پرویز و فتح الله کشاورز، شال،1391، ارزیابی توان­های موجود در سواحل جنوبی مکران و ارایه راهکارهای مدیریتی به منظور توسعه و عمران، اولین همایش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، منطقه سوم نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران-کنارک.
6. رفیعیان، مجتبی، برک پور، ناصر و رکنی پور، مهرداد، 1387، ارزیابی استراتژی­های توسعه مناطق کلان شهری از دیدگاه توسعه پایدار بر مبنای مدل SEA نمونه موردی طرح مجموعه شهری تهران، مجله مدیریت شهری، شماره 19، 18-7.
7. رهنمایی، محمدتقی و پورموسی، سیدموسی، 1385، بررسی ناپایدارهای امنیتی کلانشهر تهران براساس شاخص­های توسعه پایدار شهری، مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره 57، 177.
8. زیاری، کرامت اله، حافظ مهدنژاد و پرهیز، فریاد، 1388، مبانی و تکنیک­های برنامه­ریزی شهری، چاپ اول، انتشارات دانشگاه بین المللی چاه بهار، تهران.
9. شیعه، اسماعیل، 1384، مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری، نشر دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
10. شیعه، اسماعیل، 1387، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، انتشارات سازمان شهرداریها، تهران.
11. مسعودی، امین،1386، رویکرد اختیار راهبردی در طراحی ساختار فضایی پایدار (نمونه موردی شهر بابلسر)، پایان نامه دوره کارشناسی دانشگاه مازندران،دانشکده هنر و معماری.
12. مفیدی شمیرانی، مجید و افتخاری مقدم، علی، 1388، توسعه پایدار شهری، دیدگاه­ها و اصول اجرایی آن در کشورهای در حال توسعه، فصلنامه بین المللی، پژوهشی ساخت شهر، سال ششم، شماره 12، صص 15-16.
13. مهندسین مشاور بوم سازگان، 1385، جمع بندی و تلفیق نتایج و دستاوردهای طرح جامع تهران (جلد سوم)، 35.
14. مهندسین مشاور طرح و آمایش،1384، طرح جامع شهر رشت.
15. مهندسین مشاور مازند طرح،1390، طرح جامع شهر ساری.
16. مهندسین مشاور نقش جهان پارس، 1386، طرح مجموعه شهری اصفهان، صص 35و 79-81.
17. وزیری، مهرداد، 1388، ارزیابی توسعه فضایی پایدار شهری (نمونه موردی شهر چالوس)، پایان نامه دوره کارشناسی دانشگاه مازندران،دانشکده هنر و معماری.

18. Bertaud, A., 2002, The Spatial Organization of Cities: Deliberate Outcome or Unforeseen Consequence?, World Development Report 2003 Dynamic Development in a Sustainable World,260

19. Bertaud, A., 2003, Tehran spatial Structure: Constraints and Opportunities for Future Development, National Land and Housing Organization National Housing Committee, Ministry of Housing and Urban

20. Haughton, G. and Hunter, C., 2005, Sustainable Cities, Published in the Taylor & Francis e- Library,276.

21. Irina G.Malina-Pykh ., 2002, integrated assessment models and response function models: pros and cons for sustainable development indices design, Ecological Indicators,15.

22. Lamorgese, Lydia, Davide Geneletti., 2013, Sustainability principles in strategic environmental assessment: A framework for analysis and examples from Italian urban planning, Environmental Impact Assessment Review,, V 42, 116–126.

23. Partidario, Maria Rosario., 2005, Strategic Environmental Assessment, (current practices, futurc demands and capacity building needs), Lisbo, Internal Association for Impact Assessment,4-7.

24. Rodrigue, Jean-Paul, Claude Comtois, Brian Slack., 2009, The Geography of Transport Systems, Routledge.

25. Troy, p.n., 1990, urban consolidation and the family, in the Compact city: A Sustainable Urban form? (Eds M. Jenks, E. Burton and K. Williams), E and FN Spon, an imprint of Chapman and Hall, London.

26. W. Marans, Robert ., 2015, Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future linkage opportunities, Habitat International, V 45, Part 1, 47–52.

27. Yu, Yan , Zongguo Wen ., 2010, Evaluating China's urban environmental sustainability with Data Envelopment Analysis, Ecological Economics, V 69, 1748–1755.