بررسی فلزات سنگین (آرسنیک، سرب، کادمیوم، کروم و نیکل) در عضله کفال پوزه باریک (Liza saliens) و ارزیابی خطر بهداشتی ناشی از مصرف آن برای انسان

فصلنامه علمی-پژوهشی آبزیان و شیلات

مقاله 7، دوره 5، شماره 17، مهر 1393، صفحه 63-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نازنین کلانی^{* 1}؛ برهان ریاضی¹؛ عبدالرضا کرباسی²؛ فرامرز معطر³

¹دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²دانشگاه تهران

³سازمان انرژی اتمی

چکیده

از نظر بهداشتی ماهیان شاخص های زیستی مناسبی جهت سنجش میزان آلودگی فلزات سنگین در منابع آبی هستند. در مطالعه حاضر فلزات ارسنیک، کادمیوم، کروم، سرب و نیکل به علت خاصیت سمیتشان در بافت عضله ماهی کفال پوزه باریک به سبب نقش مهم در تغذیه انسان و لزوم اطمینان از سلامت آن مورد بررسی قرار گرفت. 6 عدد  نمونه بوسیله تور صیادی طی نیمسال گرم سال از تالاب گمیشان جمع آوری شدند. در آزمایشگاه پس از هضم با اسید نیتریک غلیظ، کلیه فلزات با دو دستگاه جذب اتمی کوره گرافیکی و پلاسمای جفتی انتقالی اندازه گیری شدند. مقادیر میانگین و انحراف معیار فلزات ارسنیک، کادمیوم، کروم، سرب و نیکل به ترتیب 459/2 ± 243/12 ،  038/3 ± 087/8 ،  806/1 ± 935/12 ،  39/735 ± 15580 و 08/0 ± 529/4 (میکروگرم بر کیلوگرم وزن خشک) بدست آمد. همبستگی بین طول، وزن و سن ماهی با فلزات تجمع یافته بوسیله نرم  افزارMVSP از طریق ترسیم دندوگرام آنالیز خوشه ای بررسی شد که حاکی از وجود همبستگی مثبت و معنی دار(6/0+ و84/0+=r) بین آنها بود. تنها در مورد دو فلز سرب و نیکل این همبستگی منفی(72/0- r=) بدست آمد. غلظت کلیه فلزات بجز سرب در نمونه ها پایینتر از استانداردهای بین المللی بود. ارزیابی ریسک بهداشتی ناشی از مصرف این ماهی با محاسبه شاخص خطر انجام شد که مقادیر بدست آمده برای فلزات سرب و کادمیوم (1<HI^[1]) بیانگر احتمال اثرات ناسازگار بر روی سلامتی است. از نظر بهداشتی، بالا بودن میزان جذب روزانه نسبت به مقدار مجاز مرجع، پتانسیل خطر احتمالی را در اثر مصرف یک وعده از این ماهی معادل 190 گرم، با درنظر گرفتن نرخ جذب و نرخ دسترسی زیستی 100% ، برای یک مصرف کننده بالغ نشان می دهد.

کلیدواژه‌ها

کفال پوزه باریک؛ ارزیابی ریسک بهداشتی؛ عضله ماهی؛ شاخص خطر؛ فلزات سنگین؛ آبگیر گمیشان