اثر سمیت تنفسی سه اسانس گیاهی روی حشرات بالغ شپشه برنج (Sitophilus oryzae (L.) (Coleoptera: Curculionidae

فصلنامه تخصصی تحقیقات حشره شناسی

مقاله 7، دوره 6، شماره 1، خرداد 1393، صفحه 67-79   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

یاسمین معتمدی¹؛ مجید فلاح زاده^{* 2}؛ وحید روشن³

¹کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، گروه حشره شناسی، جهرم، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، گروه حشره شناسی، جهرم، ایران

³مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، شیراز، ایران

چکیده

طی چند دهه اخیر تحقیقات وسیعی روی ترکیبات گیاهی متعدد به ­منظور دست­یابی به جایگزین‌­های بی خطر یا کم­خطر و موثرتر از حشره‌ کش­های شیمیایی برای کنترل آفات انباری انجام شده است. به­همین منظور در جستجوی جایگزینی مناسب برای سموم شیمیایی آفت­‌کش متداول، سمیت تنفسی اسانس گیاهان پونه. L Mentha longifolia، جعفری مکزیکی یا معطر Tagetesminuta L.و مرمرشک Salviamacrosiphon Boiss.روی حشرات کامل شپشه برنج Sitophilusoryzae L.در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد.اسانس­ها با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شدند. این تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار و فاکتور­های غلظت در پنج سطح، نوع گونه اسانس­‌های گیاهی در سه سطح و زمان در دو سطح در شرایط دمایی 1 ± 25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 60  درصد و تاریکی انجام شد. با افزایش غلظت و نیز با گذشت زمان، درصد تلفات افزایش یافت. هم­چنین نتایج بیانگر اثر سمیت بیشتر اسانس پونه و اثر ضعیف­تر اسانس مرمرشک روی حشرات مورد مطالعه بود. درصد تلفات ایجاد شده توسط اسانس پونه، جعفری معطر و مرمرشک بعد از 12 ساعت در بالاترین غلظت (25میکرولیتر بر لیتر هوا) برای حشرات کامل شپشه برنج به ترتیب 80، 3/73 و 6/66 درصد و پس از 24 ساعت در همین غلظت درصد تلفات توسط اسانس‌­های مذکور به ترتیب 6/96، 6/86 و 3/73 درصد ثبت گردید. مقادیر LC₅₀  برای اسانس گیاهان پونه، جعفری معطر و مرمرشک بعد از 12 ساعت روی حشرات کامل شپشه برنج به ترتیب 166/8 ، 488/11 و 161/14 میکرو لیتر بر لیتر هوا و بعد از24 ساعت به ترتیب 898/5، 814/7 و 068/11 میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه شد. نتایج این بررسی نشان داد که اسانس گیاهان پونه، جعفری معطر و مرمرشک می‌­توانند به عنوان منابع بیولوژیکی موثر و کم ­‌خطر جهت حفاظت غلات انبار شده از آلودگی توسط شپشه برنج به کار برده شوند.

کلیدواژه‌ها

سمیت تنفسی؛ پونه؛ جعفری مکزیکی؛ مرمرشک؛ شپشه برنج