غربالگری و ارزیابی اثر پذیری محیطی تجمع عناصر آهن، روی، مس و منگنز در دانه نخود

یافته های نوین کشاورزی

مقاله 2، دوره 4، شماره 1 (پاییز 1388) 13، آذر 1388، صفحه 13-26   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فرزاد بابایی ^{* 1}؛ حسین عسکری²؛ عباس ملکی³؛ حامد چهارسوقی امین⁴

¹عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام

²عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران

³استادیار علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام

⁴استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام

چکیده

        هدف از انجام این تحقیق  غربالگری و ارزیابی اثرپذیری محیطی تجمع عناصر آهن، روی، مس و منگنز در دانه نخود جهت تعیین میزان تاثیرپذیری از جنبه ژنتیکی یا محیطی فرایند انتقال عناصرمی‌باشد. این تحقیق بدلیل تعدد ژنوتیپ های مورد بررسی در قالب دو آزمایش، باطرح آگمنت و با طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. محل مطالعات در مزارع تحقیقات کشاورزی استان ایلام و در دو منطقه مناسب کشت و مختلف از نظر آب و هوایی در سال زراعی 87-1386 انجام شد. نتایج نشان داد که 85 درصد ژنوتیپ ها رفتار مشابهی در مورد انتقال 4 یون آهن، روی، مس و منگنز دارند. انتقال عناصر تحت کنترل ژنتیکی بود و کمتر تحت تأثیر محیط قرار گرفت. هنگامی‌که تیمار نمک سولفات آهن، روی، مس و منگنز استفاده شد، انتقال عناصر به دانه در 15 درصد ژنوتیپ‌ها بیشتر شد و وقتی از نمک مذکور استفاده نشد، انتقال عناصر بر اساس توان ژنتیکی، ژنوتیپ صورت پذیرفت. همچنین اصلاح نخود بر پایه درصد خاکستر بذر منجر به افزایش کلیه عناصر مورد بررسی گردید و این افزایش به ترتیب برای عنصر روی، مس، منگنز و آهن بود. بین تجمع بذری عناصر مورد بررسی اثر تشدیدکنندگی دیده شد که بالاترین اثر مذکور در دو عنصر روی و مس با ضریب 78/0 بود. محتوای معدنی عناصر در بین ژنوتیپ‌ها در دامنه وسیع، 4 تا 35 درصد در نوسان بود. همبستگی بین درصد خاکستر بذر و وزن بذر 84/0 و بین درصد خاکستر و کل عناصر مورد بررسی 51/0 بود که در سطح 1 درصد معنی دار شدند. در نهایت ژنوتیپ 1-12/54721/D از نظر محتوای عناصر آهن، روی، مس، منگنز و درصد خاکستر مناسب ترین ژنوتیپ در مجموع دو آزمایش بود.       

کلیدواژه‌ها

غربالگری؛ تجمع عناصر؛ اثرپذیری محیطی؛ نخود

مراجع

1- باقری، ع.، نظامی، ا.، گنجعلی، ع. و پارسا، م. 1376. زارعت و اصلاح نخود، ترجمه، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

2- رحیم زاده خوئی، ف. و کاظمی، ح. 1362. شناخت نخود، انتشارات، دانشگاه تبریز.

3- سرمدنیا، غ. 1375. تکنولوژی بذر. ترجمه، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد .

4- علی آبادی‌زاده، ک. 1361. حبوبات و موارد مصرف آن. انتشارات بخش تحقیقات حبوبات موسسه اصلاح تهیه نهال و بذر.

5- Abbo, S., Grusak, M. A., Tzuk, T. and Reifen, R .2000. Genetic control of seed weight and calcium concentration in chickpea seed. Plant Breeding 119:427–431, 2000.

6- Beebe, S., Gonzalez, A. V. and Rengifo, J. 1999. Research on trace minerals in common bean, in Improving human nutrition through agriculture: the role of international agricultural research. A workshop hosted by the International Rice Research Institute, Los Banos, Philippines and organized by the International Food Policy Research Institute. 5-7 October.

7- Cakmak, I., Kalayci, M., Ekiz, H., Braun, H. J., Kilinc, Y. and Yilmaz, A. 1999. Zn deficiency as a practical problem in plant and human nutrition in Turkey: a NATO-Science for stability project. Field Crop Res 60: 175–188

8- Chaney, R. L. 1993. Zinc phytotoxicity. In A.D. Robson (ed.) Zinc in Soils and Plants. Kluwer Academic Publ., Dordrecht. pp. 135-150.

9- Frossard, E., Condron, L. M., Oberson, A., Sinaj, S. and Fardeau. J. C. 2000. Processes governing phosphorus availability in temperate soils. J. Environ. Qual.,29: 15-23.

10- Graham, R. D. and Welch, R. 1996. Breeding for staple food crops with high micronutrient density. Agricultural strategies for micronutrients. Working paper 3. International Food Policy Research Institute, WashingtonDC.

11- Gregorio, G. B., Senadhira, D., Htut, H. and Graham, R. D. 1999. Improving micronutrient value of rice for human health, in Im-proving human nutrition through agriculture: the role of international agricultural research. A workshop hosted by the International Rice Research Institute, Los Banos, Philippines and organized by the International Food Policy Research Institute, 5-7 October.

12- Grusak, M. A. 2000. Strategies for improving the iron nutritional quality of  seed crops: lessons learned from the study of unique iron-hyperaccumulating pea mutants. Pisum Genet 32:1–5

13- Grusak, M.  A. and Pomper, K. W. 1999. Influence of pod stomatal density and pod transpiration on the calcium concentration of snap bean pods. J. Am. Soc. Hort. Sci. 124, 194–198.

14- Kabata-Pendias, A. and Pendias, H. 1992. Trace elements in soils and plants–Second edition: CRC Press, 365 p.

15 -katyal, S. C.  and Rawdhawa,  N. S . 1986. Microelements .ferilizer and plant nutrition bulletin, no 7.

16- Kramer, P. J. and Boyer, J. S. 1995. Water relations of plants and soils. Academy Press, Inc., San   Diego, CA.

17- Long,  J.  and Ba Ènziger, M. 1999. The potential for increasing Fe and Zn density of maize through plant breeding, in Improving human nutrition through agriculture: the role of international agricultural research. A workshop hosted by the International Rice Research Institute, Los Banos, Philippines and organized by the International Food Policy Research Institute, 5-7 October.

18- Martvedt, J. J, COX, F. R., Shuan, L. M.  and Welch. R. M.  1991. Micronutrients in agireuture. Second Edition. Soil science society of American, Inc. Madisom, Wiseconisin , USA .

19- McGrath, S. 1994. Resource Information from the GIS. A report on soils, cropping, irrigation and watertables for the Warroo Landcare Group Area, 1990 – 1993. NSW Agriculture, Forbes, NSW.

20- Nielsen, F. H. 1996. How should dietary guidance be given for mineral elements with beneficial actions or suspected of being essential? J. Nutr. 126: 2377S-2385S.

21- Nijjar. G. S. and Chopra, H. R. 1990. Studies on the irrigation of grape (Vitis venifera) Variety anab- e- shahi. Punjab. Horticaltural Journal. 4. 218- 227.

22- Price, A. H. and Hendry, G. A. F. 1991. Iron-catalysed oxygen radicalformation and its possible contribution to drought damage in nine native grasses and three cereals. Plant, Cell and Environment 14:477-484.

23- Singh, J. P., Karamanos, R. E. and Stewart, J. W. B. 1986. Phosphorus- induced zinc deficiency in wheat on residual phosphorus plots. Agronomy Jaurnal, 78: 668- 675.

24- Tondon, H. L. S. 1995. Micronutrients in Soil, Crop and Fertilizer. A sourcebook Driecter. Fertilizer Development and Consulation Organization, New Delhi, India.

25- Wang, T. L., Claire Domoney, C., Hedley, L., Casey, R. and Michael, A. 2003. Can We Improve the Nutritional Quality of Legume Seeds? 131: 886-891.

26- Woolhouse, H. W. 1983. Toxicity and tolerance of plants to heavy metals. Encycl. Plant Physiol., 12:246-300.